Þjóðviljinn - 02.12.1988, Blaðsíða 18

„Ég fékk snemma tilfinningu
fyrir breytingum á daglegu lífi
manna. Á æskuárum mínum
voru útvarp, sími, ljósmyndavél-
ar og kæliskápar aö breiðast út
meðal almennings. Pað var enn-
þá til gaslampi á heimili foreldra
minna, sem við notuðum þegar
rafmagnið bilaði, og við höfðum
hvorki bíl né síma, en ýmsir vinir
okkar voru þegar búnir að fá sér
þessi tæki. Þannig hafði ég fyrir
augum breytingar sem tilheyra
„langri tímabylgjulengd“ í sög-
unni en sagnfræðingar voru þó
ekki vanir að fjalla um. Þetta var
fyrsta kveikjan að áhuga mínum
á sagnfræði, en við hana bættist
síðan lestur sögulegra skáld-
sagna, einkum verka Walters
Scotts, og áhrif frá mjög góðum
menntaskólakennara. Hann hét
Henri Michel og tók síðar þátt í
andspyrnuhreyfingunni og sér-
hæfði sig í sögu hennar og
heimsstyrjaldarinnar síðari.
Fræðistörf hans voru mjög í hefð-
bundnum anda, en hann var frá-
bær kennari.
Síðan voru það atburðirnir sem
gerðust í kringum mig. Ég ólst
upp í Toulon, sem þá var brúar-
sporður Frakka yfir í nýlendu-
veldið: það hefði mátt kalla hana
„borg nýlendustefnunnar“. Her-
inn var alls staðar, bæði landher
og sjóher, en þótt yfirmennirnir
væru Frakkar var stór hluti her-
manna Afríkubúar og Asíu-
menn: voru hinir fyrrnefndu kall-
aðir „Senegalar“ og hinir síðar-
nefndu „Annamítar", og hafði ég
fyrir augunum andstyggð kyn-
þáttahatursins. Árið 1936, þegar
ég var tólf ára, komst Alþýðu-
fylkingin til valda í Frakklandi og
fékk ég strax þá tilfinningu að
þarna hefðu orðið mikilvæg um-
skipti: þetta var nefnilega í fyrsta
skipti sem vinstri menn voru
raunverulega í stjórn í landinu.
Áður höfðu aðeins verið við völd
vinstri miðflokkastjórnir, sem
fylgdu kannski vinstri stefnu í
trúmaálum en hægri stefnu á
öllum öðrum sviðum. Þessir at-
burðir höfðu djúpstæð áhrif á
mig: sjónarspil nýlendustefnunn-
ar annars vegar og Alþýðufylk-
ingin hins vegar kveiktu með mér
mikla löngun eftir þjóðfélagsrétt-
læti, og ég vildi reyna að skilja
gang sögunnar.
Heimsstyrjöldin setti síðan sín
spor, því að það var mikil reynsla
að veja sextán ára á þessum tíma.
Ég var í deild í andspyrnu-
hreyfingunni sem tók á móti
vopnum og lyfjum sem kastað var
niður í fallhlífum og kom þeim
síðan áfram til þeirra sem börð-
ust, en sjálfur tók ég ekki þátt í
bardögum. En á þessum árum
var köllun mín þegar ráðin, og
þótt ég yrði síðar fyrir miklum
áhrifum af „Annála-hreyfing-
unni“ í sagnfræði komu þau áhrif
ofan í mína eigin lifandi reynslu.
Þegar ég las bækur um mann-
fræði, vissi ég þegar, að þetta var
sú aðferð sem ég vildi beita í
sagnfræðinni: ég vildi skapa
„sögulega mannfræði“. Nú er
þetta hugtak orðið vel þekkt.“
Hugarfarssagan
Þannig sagðist franska
miðaldafræðingnum Jacques Le
Goff, þegar hann kom hingað til
lands um miðjan október til að
flytja fyrirlestur við háskólann og
blaðamaður Þjóðviljans spurði
hann um ræturnar að sagnfræð-
istörfum hans og um atvikin að
því hvers vegna hann lagði stund
á þau fræði. Ásamt Georges
Duby, sem einnig hefur komið til
Jacques Le Goff fyrir utan Odda.
íslands, er Jacques Le Goff tví-
mælalaust þekktasti miðalda-
fræðingur Frakklands og einn af
forsprökkum nýrrar stefnu í
franskri sagnfræði. Hann vakti
fyrst athygli fyrir bók sína um
„Menntamenn á miðöldum“
1957, en víðfrægur varð hann síð-
an fyrir hið mikla rit sitt um
„Menningu Vesturlanda á mið-
öldum“, sem birtist fyrst 1964 en
hefur komið út í fjölmörgum út-
gáfum síðan og verið þýdd á ýmis
tungumál. í því þótti einkum ný-
stárlegur kafli um „hugarfar, til-
finningar og viðhorf" miðalda-
manna, sem átti sinn þátt í að
franskir sagnfræðingar fóru síðan
að gefa hugarfarssögu mun meiri
gaum en þeir höfðu gert um langt
skeið og gerðust brautryðjendur
á því sviði. Hefur Jacques Le
Goff jafnan verið í fararbroddi í
þeirri hreyfingu og haft mikil
áhrif á vinnubrögð í þeim fræðum
með margvíslegum greinum sín-
um, m.a. ritgerð um hugarfars-
sögu, ogritverkinu um „Uppruna
hreinsunareldsins“ 1981, þar sem
hann rekur þær þreytingar sem
urðu á hugarfari miðaldamanna
og viðhorfum í þann mund sem
þeir fóru að ímynda sér þrjá dval-
arstaði eftir dauðann í staðinn
fyrir þá tvo staði, himnaríki og
helvíti, sem kristnin hafði einum
gert ráð fyrir frá upphafi. í síð-
asta verki sínu sem nefnist „Pen-
ingana eða lífið“ tekur hann svo
til nánari umfjöllunar þau áhrif
sem hugmyndir um hreinsun af
syndum í hreinsunareldinum
höfðu á viðhorf manna til fjár-
mála og okurs.
Annála-
hreyfingin
Þar sem franskir sagnfræðingar
hafa vakið talsverða athygli víða
um lönd undanfarin ár, ekki að-
eins fyrir verk sín og vinnubrögð í
rannsóknum heldur líka fyrir ým-
iss konar kúvendingar, sem ber-
gmál hefur borist af, þótti blaða-
manninum forvitnilegt að spyrja
Jacques Le Goff um þetta síðasta
atriði.
„Það hefur ekki orðið nema
ein stór bylting í sagnfræðirann-
sóknum: það var sú bylting sem
varð í kringum tímaritið „Ann-
ála“ á árunum 1929-1939. Hún
var fólgin í því að tengja saman
sagnfræði og aðrar greinar hug-
vísinda og taka upp aðferðir
þeirra í sögurannsóknum. Menn
höfðu reyndar áður tengt saman
sögu og landafræði, og var því
mikilvægasta nýjungin sú að
beita viðhorfum og aðferðum fé-
lagsfræðinnar í sögu. Eftir
heimsstyrjöldina breiddust hug-
BEINT VEGASAMBAND
W EVRÓPU
Stöðugt fleiri hafa komist að því hve ánægjulegur ferðamáti það er að sigla
og hve þægilegt og hagkvæmt það er að ferðast á eigin bíl í útlöndum. Eins og
fyrr mun glæsiskipið NORRÖNA veita íslendingum þá þjónustu, sem felst í
reglubundnum ferjusiglingum milli íslands og annarra landa, með
vikulegum brottförum alla fimmtudaga frá Seyðisfirði sumarið 1989.
Verðið svíkur engan, t. a. m. kostar það 4ra manna fjölskyldu aðeins
91.680,- kr. að sigla til Danmerkur og heim frá Noregi í þægilegum 4ra
manna klefa og með fjölskyldubílinn með. Og athugið, þetta er verðið á
dýrasta siglingartímabili, utan þess er verðið enn lægra.
Við viljum einnig nota tækifærið og kynna nýja umboðsskrifstofu
NORRÖNA á íslandi: NORRÆNA FERÐASKRIFSTOFAN, Laugavegi
3, Reykjavík, sími 91-626362. Leitið nánari upplýsinga þar eða hjá
AUSTFAR hf., Seyðisfirði, sími 97-21111.
NORRÆNA FERÐASKRIFSTOFAN - SMYRIL LINE
AUSTFAR HF.
ISLAND
18 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐI Föstudagur 2. desember 1988