Þjóðviljinn - 08.12.1988, Blaðsíða 9

BÆKUR
Vilhjálmur Hjálmarsson
Mjófirðinga
sögur
Bókaútgáfa Menningarsjóðs
hefur gefið út annan hluta af
Mjófirðingasögum eftir Vilhjálm
Hjálmarsson á Brekku, en fyrsti
hluti þeirra kom út 1987. Rekur
höfundur þessu sinni byggðar-
söguna sunnan fjarðar og í botni
hans og segir hressilega frá
mönnum og atburðum.
Útgefandi kynnir Mjófirðinga-
sögur II þannig á kápu:
Annar hluti af Mjófirðinga-
sögum Vilhjálms Hjálmarssonar,
fyrrum alþingismanns og ráð-
herra, rekur byggðasöguna í átt-
högum höfundar eystra og spann-
ar sveitina sunnan fjarðar og í
botni hans. Greint er frá bújörð-
um og landnytjum á þeim slóðum
og birt bændatöl með bólstaðal-
ýsingunum. Inn á milli er svo
skotið ítarlegum köflum um síld-
og hvalveiðar Norðmanna í
Mjóafirði og af Sveini Ólafssyni,
héraðshöfðingja og alþingis-
manni, er sat óðalið Fjörð allan
fyrri hluta aldarinnar, en af hon-
um varð staðurinn víðfrægur.
Mjófirðingasögur lýsa tímabili
mikilla breytinga í lifnaðarhátt-
um, sviptinga í atvinnulífi og rö-
skunar íbúafjölda. Sögusviðið er
afmarkað, en þó vítt og sérstakt.
Þar tifðu og störfuðu Mjófirðing-
ar Vilhjálms á Brekku, dáðrakkir
og eftirminnilegir þegnar sem
lögðu af mörkum ærin drög að
sögu lands og þjóðar.
Mjófirðingasögur II eru 490
bls. að stærð og prýddar mörgum
athyglisverðum myndum, en að
lokum fylgir ítarleg nafnaskrá.
C.4BBA8 SVERKISSON
í fangabúðum
nasista
Iðunn gefur út minningar Leifs
Muller, Býr Islendingnr hér? sem
er örlagasaga íslendings, kaup-
mannssonar úr Reykjavík, sem
fullur bjartsýni hélt út í heim til
að afla sér menntunar en var svik-
inn í hendur Gestapo og sendur í
útrýmingarbúðir nasista í Þýska-
landi á stríðsárunum. Leifur
Muller var eini íslendingurinn
sem lifði af þær óbærilegu hörm-
ungar sem vistin þar var og eftir
fjörutíu ára þögn segir hann sögu
sína án þess að draga nokkuð
undan.
í kynningu forlagsins segir:
„Ólýsanleg grimmd, þjáningar,
misícunnarleysi og mannleg nið-
urlæging urðu hlutskipti Leifs og
særðu hann þeim sárum sem
aldrei greru og aldrei gátu gróið.
Brugðið er upp ógleymanlegum
myndum af Englendingunum í
hegningardeildinni, ívani litla og
Óskari Vilhjálmssyni, gamla
manninum sem gat ekki gengið í
takt og ungu drengjunum sem
féllu í valinn, einir og yfirgefnir-
sviptir trú á miskunn Guðs og
manna.“
Garðar Sverrisson ritaði bók-
Gísli T. Guðmundsson
Alþýöufólk
um aldahvörf
Út er komin skáldsagan Undir
stjörnubjörtum himni eftir Gísla
T. Guðmundsson.
Undirstjörnubjörtum himni er
skáldsaga af alþýðufólki frá
fyrstu árum þessarar aldar og
segir frá lífi fólks í norðlenskri
sveit.
Eftir höfund sögunnar, Gísla
T. Guðmundsson, hafa birst
greinar í blöðum og tímaritum,
en þetta er fyrsta skáldsaga hans.
Gísli er fæddur í Reykjavík af
einstæðri móður, en ólst upp hjá
frændfólki í Suður-Þingeyjar-
sýslu. Hann tók virkan þátt í fé-
lagsmálum í ungmennafélags-
hreyfingunni og var einn af stofn-
endum Þingeyingafélagsins í
Reykjavík. Lengstan sinn starfs-
aldur starfaði Gísli hjá Pósti og
síma, og hin síðari árin sem
póstfulltrúi.
Bókin er á þriðja hundrað
blaðsíður og hefur Letur hf. ann-
ast útgáfu bókarinnar.
Hann var ungur
og róttækur...
Út er komin bókin í Hítardal
og Kristnesi. Ævisaga Péturs
Finnbogasonar. Þetta er saga
manns á fyrri hluta þessarar aldar
sem vildi menntast og verða að
liði í baráttunni fyrir betra lífi.
Pétur var fæddur í Hítardal í
Mýrasýslu 1910, og þar ólst hann
upp. Hann gekk í Hvítárbakka-
skólann, í Menntaskólann á Ak-
ureyri og Kennaraskólann og þar
lauk hann prófi 1936. Hann var
kennari á Dalvík 1936-37 en síð-
ast var hann skólastjóri í Glerár-
þorpi. Á öllum þessum stöðum
skrifar Pétur dagbók, enda var
það draumur hans að verða rit-
höfundur. Dagbækur Péturs og
sendibréf eru þær stoðir sem bera
ævisöguna uppi. Það er ekki of-
sögum sagt að þessi skrif Péturs
lýsa sem kyndill í sögu liðins
tíma, og dagbækurnar eru sígild-
ar, á hreinu og tæru máli.
Á Dalvík lifir Pétur yndisleg-
ustu stundir lífs sfns og þar sækir
ástin hann heim. Margir eru
nefndir til sögu og fólkið í Svarf-
aðardal fær sitt hlutverk.
í Glerárþorpi ætlar Pétur sér
stóra hluti, en þá kveður dauðinn
sé dyra og eftir 13 mánaða bar-
áttu við berkla, lést Pétur í júlí
1939. Hér verður til ágrip af sögu
Kristneshælis og ekki er allt sagt
gagnrýnislaust.
Það sést vel í ritverkum Péturs
að hann var róttækur í skoðun-
um. Hann vildi breytingar, gera
lífið fegurra og betra.
Bókin er rituð af bróður Pét-
urs, Gunnari Finnbogasyni
skólastjóra, og er 272 bls., tut-
tugu myndasíður. Útgefandi er
Bókaútgáfan Valfell hf.
Israelsríki var stofnað 1948 á
tveim þriðju þess lands, sem hét
Palestfna. Árið 1967 hernam Is-
rael eftirstöðvar Palestínu. Svæð-
in sem Israel hernam árið 1967
eru almennt nefnd „hernumdu
svæðin“ en þar búa um 1,7 milj-
ónir Palestínumanna. Frá upp-
hafi hernámsins hafa ísraelsk
yfirvöld neitað íbúunum á þess-
um svæðum um algengustu borg-
araréttindi. Þess í stað hefur Isra-
elsríki kúgað íbúana, grafið
undan efnahagslegri þróun svæð-
anna og undirbúið hægfara inn-
limun svæðanna í Israel í trássi
við vilja íbúanna og í trássi við
alþjóðlegar samþykktir. Andófi
íbúanna hefur verið mætt með
harðri hendi allan tímann en í
desember 1987 sauð upp úr. íbú-
arnir fengu nóg. Þá hófst almenn
uppreisn Palestínumanna á þess-
um svæðum gegn hernáminu
(Intifaða). Frá því uppreisnin
hófst hafa fjölmiðlar fært okkur
fréttir og frásagnir af skefjalausri
grimmd og ofbeldisverkum ís-
raelskra hermanna og landnema
gagnvart íbúum herteknu svæð-
anna.
Meðan sjónvarpsmenn vest-
rænna fréttastofa fengu enn að
athafna sig á þessum svæðum,
fengum við að hjá ísraelska her-
menn skjóta á hópa Palestínu-
manna sem mótmæltu hernám-
inu eða berja til óbóta palest-
ínska ungling sem hafa kastað
grjóti að hernámsliðinu. Nýlega
mælti ráðherra úr ísraelska
Verkamannaflokknum svo fyrir,
að auka ætti fjölda særðra meðal
Palestínumanna til þess að
stemma stigu við uppreisn þeirra.
Samkvæmt mannréttindasam-
tökum, sem starfa á þessum
svæðum, hafa 333 nafngreindir
Palestínumenn látist af völdum
skotsára og barsmíða ísraelskra
hermanna svo og af völdum tár-
agass og öðrum ástæðum, frá
byrjun uppreisnarinnar í des-
ember 1987 til 9. október sl.
Fjöldi særðra er áætlaður 45.000,
þar af um 20% af völdum skots-
ára, 45% af völdum barsmíða og
30% af völdum táragass. Hér er
þó ekki um stríð að ræða, heldur
atlaga hermanna gegn óvopnuð-
um borgurum.
Þá grípa ísraelsk yfirvöld
gjarnan til þess ráðs að jafna hús
Palestínumanna við jörðu. Þetta
er gert til þess að refsa fjöl-
skyldum „grunaðra" Palestínu-
manna. Fólkið fær 15 mínútur til
að losa eigur sínar og svo kemur
jarðýtan og leggur hús í rúst. Frá
því uppreisnin hófst misstu meir
en 2500 manns heimili sín með
þessum hætti. Þá er ráðist að lífs-
afkomu Palestínumanna með því
að eyðileggja uppskeru, höggva
tré og neita bændum um vatn til
árveitu. Áætlað er t.d. að ísraelsk
yfirvöld hafi höggvið a.m.k.
100.000 ávaxta- og ólífutré á her-
teknu svæðunum auk meiri fjölda
græðlinga, í refsingarskyni.
Þegar einstaklingar í palest-
ínskum bæjum verða uppvísir að
því að grýta herbíla, sem ráðast
inn í bæi Palestínumanna, er
gjarnan gripið til þess ráðs að
setja útgöngubann á allan bæinn.
Þannig hafa heilar borgir verið
settar í herkví: Hernámsyfirvöld
loka þá fyrir vatn, rafmagn og
rjúfa símasamband við umheim-
inn. Aðkomumönnum er meinað
að komast inn á svæðið. Blaða-
mönnum er meinað að fylgjast
með aðgerðunum og hermenn
ganga hús úr húsi, berja fólk,
brjóta húsgögn, skelfa íbúana og
handtaka nokkra tugi manns af
handahófi. Slík útgöngubönn eru
nær daglegur viðburður á ein-
hverjum hluta herteknu svæð-
anna: Stundum ná þau til nokkur
hundruð manna en stundum til
hundruö þúsunda. íbúar Gaza-
svæðisins, um 600 þús. manns,
hafa sætt næturútgöngubanni frá
því í mars sl. Hermenn eru settir
til að gæta þess að engar vistir
berist til íbúa svæðanna, því eitt
af markmiðum aðgerðanna er að
svelta íbúana til hlýðni og upp-
gjafar. Þannig var t.d. sagt í frétt-
unum laugardaginn 26. nóv. að
Stöðug mannréttindabrot
Skýrsla félagsins Ísland-Palestína um mannréttindabrot Ísraelsríkis og um palestínska fanga
þrjátíu meðlimum ísraelsku sam-
taicanna Dai Lakkibush („niður
með hernámið“), sem ætluðu að
færa íbúum á Gazasvæðinu mat-
arvistir og lyf, var meinuð
innganga á þessi landssvæði.
ísraelsk yfirvöld ráðast ekki
aðeins gegn mótmælafundum og
grjótkösturum. Starfsemi verka-
lýðsfélaga, frjálsra félagasam-
taka og jafnvel góðgerðarstofn-
ana á herteknu svæðunum er
stórlega heft ef ekki beinlínis
bönnuð. Skólum á öllum stigum
hefur verið lokað svo mánuðum
skiptir og palestínsk menningar-
starfsemi á í vök að verjast vegna
ritskoðunar og annarra ofsókna.
Þá hefur Israelsstjórn gripið til
þess ráðs að flytja fjölda Palest-
ínumanna frá þeirra eigin ættjörð
í útlegð.
Það þarf varla að taka fram, að
allt sem að ofan greinir, eru stór-
felld brot á mannréttindum.
Enda hafa flestallar þjóðir for-
dæmt framferði fsraels gegn Pal-
estínumönnum. En þar sem
þjóðir heims hafa ekki treyst sér
til að kalla ísraelsstjórn til
ábyrgðar með virkum hætti, hef-
ur hún látið mótmæli heims-
byggðarinnar sér í léttu rúmi
liggja. Þvert á móti hefur harka
fsraelsstjórnar gagnvart Palest-
ínumönnum og hroki hennar í
samskiptum við aðrar þjóðir far-
ið vaxandi.
f umfjöllun fjölmiðla hér á
landi af grimmdarverkum og
mannréttindabrotum fsraelsrík-
isinsgagnvart Palestínumönnum,
hefur lítið farið fyrir þeim þætti
sem snýr að fangelsunum þús-
unda karla, kvenna og barna,
réttindaleysi þessara fanga og að-
búnaði þeirra. Um þessi atriði
fjalla eftirfarandi kaflar.
Samkvæmt áætlunum mann-
réttindasamtaka Palestínumanna
og ísraelsmanna er heildarfjöldi
palestínskra fanga í ísraelskum
fangelsum um 20.000. Flestir
þeiira hafa ekki verið ákærðir né
dæmdir. Þeir sem eru ákærðir fá
yfirleitt ekki að vita ákæruna.
Hún er flokkuð sem „hernaðarl-
eyndarmál". Sem stendur er um
400 palestínsk börn í ísraelskum
fangelsum.
Fangarnir dvelja í 9 aðalfang-
elsum og fangabúðum. ísraelsk
yfirvöld hafa reist fangabúðir
fyrir Palestínumenn víða á hern-
umdu svæðunum og í ísrael: Við
Jerúsalem, fyrir utan Tel Aviv, í
Nablús, Khalil (Hebron) og í
eyðimörkinni (Negev), svo dæmi
séu tekin. í öðrum tilfellum hafa
eldri fangelsi verið stækkuð. Ný-
lega var reist nýtt fangelsi fyrir
unglinga undir 16 ára aldri, en
samkvæmt herlögunum sem gilda
á herteknu svæðunum, er heimilt
að fangelsa börn allt niður að 12
ára aldri. Þá eru sérstök fangelsi
fyrir konur.
í skýrslu, sem tveir þingmenn á
ísraelska þinginu (Knesset),
Tawfik Toubi og Tawfik Zayyad,
sömdu um heimsókn sína í Ketzi-
ot („Ansar 3“) fangabúðirnar í
júlímánuði sl., kemur fram að
þar sé að finna sem næst þver-
skurð af palestínsku þjóðinni.
Fangarnir, alls 2.717, voru á aldr-
inum 16-70 ára. Flestir voru
verkamenn, námsmenn og ung-
lingar úr flóttamannabúðunum.
Meðal fanganna voru einnig for-
ystumenn verkalýðsfélaga,
sveitarstjórnarmenn, lögfræðing-
ar, rithöfundar, ljóðskald, blaða-
menn, háskólaprófessorar, kenn-
arar, söngvarar og myndlistar-
menn, svo dæmi séu tekin.
ísrael er almennt talið réttar-
ríki. En það á aðeins við um gyð-
inga. Aðrar reglur gilda um Pal-
estínumenn. Þúsundum palest-
ínskra fanga er haldið án form-
legrar ákæru. Samkvæmt þessum
lögum leyfist yfirvöldum að hafa
íbúa í haldi í allt að 6 mánuði án
dómsmeðferðar vegna „gruns“
um ólöglegt athæfi, t.d. aðild að
palestínskum stjórnmálahreyf-
ingum, palestínskum stúdenta-
samtökum, kvenfélögum eða
verkalýðsfélögum, sem ekki eru í
náðinni. Þá eiga menn á hættu að
vera handteknir fyrir að syngja
palestínska ættjarðarsöngva,
klæðast litum palestínska þjóð-
arfánans eða eiga ættingja sem
látið hafa opinberlega í ljós and-
stöðu við hernámið, svo dæmi
séu tekin. Þá þekkjast mörg
dæmi þess að föngum sé haldið
eftir að 6 mánaða varðhaldstím-
anum er lokið, eða þá að þeim er
sleppt og þeir handteknir á ný
nokkrum dögum síðar á grund-
velli upploginna sakargifta.
Þannig kemur fram í skýrslu
þingmannanna Toubi og Zayyad,
að dr. Abdal Sataar Khaleile sit-
ur nú í gæsluvarðahldi í fanga-
búðunum „Ansar 3“ í eyðimörk-
inni, sakaður um útgáfu á dreifi-
riti í aprílmánuði sl. en þá var
hann í fangelsi.
Allar aðstæður og aðbúnaður
palestínskra fanga dregur mjög
dám af réttleysi þeirra og
ómannúðlegri afstöðu
stjórnvalda og hers í ísrael. Að
vísu eru aðstæður nokkuð mis-
jafnar milli fangelsa og fanga-
búða. Sum fangelsi eru ætluð
fyrst og fremst sem langtíma
geymsla meðan önnur eru notuð
meðan yfirheyrslur og pyntingar
eiga sér stað.
í skýrslu þingmannanna Toubi
og Zayyad um heimsókn þeirra í
„Ansar 3“ gefa þeir lýsingu á því
sem bar fyrir augu og eyru. (
heimsókn sinni fengu þeir tæki-
færi til að ræða vð fangelsisyfir-
völd og við marga fanga. Þeir
dvöldu dágóðan hluta úr degi í
búðunum.
Fangabúðunum er skipt í fernt.
Hverjum fjórðungi er aftur skipt í
5 svæði. I hverjum þessara svæða
eru allt að 200-240 fangar sem
búa í 8 tjöldum. Hvert svæði er
einangrað frá hinum svæðunum
með gaddavír og hárri girðingu til
að koma í veg fyrir samskipti
fanga milli svæðanna. Meðal
fanganna eru feðgar, sem haldið
er á sitthvorum básnum. Þeim er
meinað að hafa samband sín á
milli.
Engin gólf eru í tjöldunum
önnur en ber jörðin. Fangarnir
sofa á dýnum sem hvíla á þunnum
tréplötum á jörðinni við mikil
þrengsli. Fangarnir verða því
fyrir áreitni sporðdreka og ann-
arra hættulegra skordýra. Þeir
mega ekki yfirgefa tjöldin sín
milli kl. 10 á kvöldin og kl. 5 á
morgnana.
Hreinlætisaðstaða er léleg. í
búðunum er ekkert rennandi
vatn, heldur er það flutt þangað
og sett í tanka. Þrátt fyrir óbæri-
legan hita á daginn, óhreinindi,
sandblástur og lélegan aðbúnað,
kveða reglur á um að fangar fái
eingöngu að fara í sturtu á 10
daga fresti og þá í 3-4 mínútur
hver. Daginn sem þingmennirnir
heimsóttu búðirnar var vatnið
búið um hádegisbilið. „Salerni“
fyrir hverja 200-240 fanga eru
tvær holur í jörðu og asbestplötur
með gati í miðjunni ofan á. Mik-
inn daun leggur af þessum holum
um búðirnar.
Fangar fá eina skyrtu og einar
buxur við komuna í búðirnar og
síðan ekki söguna meir. Fötin eru
yfirleitt gegnslitin, rifin og tölur
dottnar af. Engin aðstaða er til að
gera við fatnaðinn og hvergi
þvottaaðstaða. Fangar sent þvo
fötin sín verða að bíða í tjöldun-
um uns fötin eru þurr. Þeim er
bannað að fara úr tjöldunum á
nærfötum.
Daglegur matarskammtur er
við hungurmörkin og saman-
stendur aðallega af baunum og
rotnum ávöxtum. Stundum fá
fangar bragðvont kjöt úr dósum.
Vegna lélegrar hreinlætisað-
stöðu og vonds mataræðis, þjást
margir fangar af iðrakveisu og
öðrum meltingarsjúkdómum.
Sýkingar og farsóttir eru al-
gengar. Sumir fangar sem þjást af
varanlegum sjúkdómum fá litla
sem enga læknishjálp.
Fangar hafa engan aðgang að
útvarpi né sjónvarpi. Þeir fá að
velja milli 4 dagblaða, sem koma
til búðanna nokkurra daga
gömul. Þeir mega skrifa eitt bréf
á viku. Ættingjar fanganna hafa
ákveðið að hvorki skrifa föngun-
um né heimsækja þá til að mót-
mæla þeim skilyrðum sem ísra-
elsk yfirvöld hafa sett fyrir sam-
skiptum þeirra við fangana. ísra-
elsk yfirvöld krefjast þess af ætt-
ingjum, sem biðja um leyfi til
heimsóknar, að þeir vinni fyrir
hernámsliðið. Ef þeir eru sam-
vinnuþýðir, eru meiri líkur á að
þeim leyfist að heimsækja ætt-
ingja sína í fangelsinu. Fulltrúar
Alþjóða Rauða krossins fá að
heimsækja búðirnar einu sinni á
viku.
Halda mætti að sjálf tilvist búð-
anna og þær ómannúðlegu að-
stæður sem fangarnir búa við,
nægði refsiglöðum yfirvöldum.
En svo er þó ekki.
Tímin líður hægt hjá varð-
mönnunum sem hafa fáa mögu-
leika til að stytta sér stundir í
eyðimörkinni og veita athafnaþrá
sinni útrás. Þeir grípa þá gjarnan
til þess ráðs að niðurlægja og
berja fangana, misbjóða þeini
jafnt andlega sem líkamlega. Þá
felst refsing við óhlýðni eða brot-
um á fangelsisreglum (t.d. þegar
fangi fer úr tjaldinu á nærbuxum
einum) t.d. í því að fangar eru
látnir sitja bundnir á höndum og
fótum úti undir brennandi sólinni
klukkutímum saman. Sérstaka
refsiklefa er að finna á öllum
svæðum. Klefarnir eru 3x2,5
metrar að stærð. Fangar eru settir
inn tugum saman. Dæmi eru um
að í eitt skipti hafi 42 fangar dval-
ist í einu í slíkum klefa.
Stefna ísraelskra yfirvalda er
að meðhöndla fangana eins og fé.
Þeir eru ekki nefndir með nafni
heldur með númeri og þeir mega
ekki skera sig úr fjöldanum. Þess
vegna leyfa fangelsisyfirvöld að-
eins ákveðna fatagerð, eins fyrir
alla.
Þingmennirnir Toubi og Zayy-
ad eru ómyrkir í máli þegar þeir
lýsa þeim áhrifum, sem heimsókn
þeirra í „Ansar 3“ hafði á þá:
„Eftir að hafa farið um búðirn-
ar og rætt bæði við fangelsisyfir-
völd og við þá sem þar eru í haldi,
lýsum við því yfir að „Ansar 3“ er
helvíti á jörð.“
Mannréttindasamtök í ísrael
og fjölskyldur fanganna hafa
skorað á ísraelsk yfirvöld að loka
þessum hrottalegu fangabúðum
og skorað á þjóðir heims að
þrýsta á ísrael að gera það.
En þótt sjálf tilvist „Ansar 3"
sé tilræði við friðinn, því þar
kenna ísraelsmenn föngum sín-
um að hata, þá mun Iokun þess-
ara fangabúða ein sér ekki breyta
neinu sem nemur. Svo til allir pal-
estínskir fangar í ísraelskum
fangelsum sæta illri meðferð.
Væri Ísraelsríki einlægt í friðar-
vilja sínum, myndi það tafarlaust
sleppa öllum pólitísku föngunum
úr haldi og semja við fulltrúa Pal-
estínuþjóðarinnar um varanlega
lausn deilunnar.
Framkoma t'sraelskra stjórn-
valda og hers gagnvart íbúum
herteknu svæðanna; fangelsanir
án dóms og laga, brottrekstur
íbúa úr landi sínu, og önnur
mannréttindabrot, hafa mætt al-
mennri fordæmingu í heiminum.
Vart líður sá dagur að ekki sé
einhvers staðar gefin út yfirlýs-
ing, þar sem stefnu og framkomu
Israels er mótmælt. Segja má, að
þjóðir heims hafi einróma mót-
mælt brotum Ísraelsríkis á Genf-
arsáttmála þeim, sem getið er að
framan. En Ísraelsríki hefur látið
öll mótmæli sem vind um eyru
þjóta.
Fáir binda vonir við að stefna
Israelsríkis breytist á næstunni til
hins betra. Mun fleiri óttast að
við taki enn ofstækisfyllri stjórn.
Meðan þjóðir heims hika við að
beita Ísraelsríki virkum þrýstingi,
er ekki útlit fyrir að mannrétt-
indabrotum ísraelsmanna linni.
Af þeim sökum er ekki líklegt
að palestínskum föngum í ísra-
elskum fangelsum fækki á næst-
unni né að aðbúnaður þeirra
batni. Það er því mikilvægt að
Iíknarstofnanir um allan heim
veiti palestínskum föngum og
fjölskyldum þeirra alla mögulega
aðstoð og fylgist með því að sú
aðstoð komi til skila. í þessu
Umsátursástand í flóttamannabúðum í Ramallah, skammt frá Jerúsal-
em. Ljósm. Ólg.
við peysunum og koma þeim til
skila. Einnig er hægt að greiða
andvirði peysu inn á gíróreikning
nr. 1136, merktan neyðarsöfnun
Félagsins Ísland-Palestína. Á
sama tíma er brýnt að þjóðir
heims taki höndum saman til að
binda endi á hernám Palestínu og
tryggja öryggi allra íbúa í Palest-
ínu, Israela jafnt sem Palestínu-
manna.
skyni hefur Félagið (sland-
Palestína nú hafið neyðarsöfnun
fyrir fanga í fangelsum ísraels-
manna. Við ætlum okkur að
safna umtalsverðu magni af
peysum sem eiga að verða palest-
ínskum föngum í eyðimörkinni
skjól fyrir bitrum næturkulda.
Peysurnar eiga að vera dökkbláar
með V-hálsmáli að kröfu ísrael-
skra yfirvalda. Rauöi krossinn
hefur lýst sig reiðubúinn að taka
Kœri bróðir,
égþakka þérfyrir síðast. Fráþvíað
við kvöddumst í landi mínu, Palest-
ínu, í júnímánuði síðastliðnum,
hefur líf mitt breyst. Eg var í Tay-
beh og upplifði það að 14 ára
drengur sem þú þekkir, Ibrahim
Gazan Ranqui, var skotinn afísra-
elskum hermönnum þar sem hann
stóð við hliðina á mér og hann dó í
örmum mínum...
Þannig hefst bréf sem mér
barst nú í desemberbyrjun frá
palestínskum félaga mínum, sem
hafði fylgt mér um hin herteknu
svæði Israelsmanna í Palestínu í
júnímánuði síðastliðnum og ég
greindi frá í nokkrum greinum
hér í blaðinu um mánaðamótin
júní-júlí. Á þessum fáu dögum
höfðum við kynnst mörgu fólki í
kristna bænum Taybeh, skammt
frá Jerúsalem, við höfðum notið
einstakrar gestrisni fólksins þar
og ég átti m.a. langt samtal við
sóknarprestinn í Taybeh, sem
birtist hér í blaðinu 8. júlí s.l.
Einn þeirra sem við kynntumst í
Taybeh var einmitt Ibrahim Gaz-
an Aranqui, 14 ára piltur sem síð-
an hefur bæst í hóp yfir 400 fórn-
arlamba ógnarstjórnar ísraels á
herteknu svæðunum í Palestínu,
sem drepin hafa verið á því rétta
ári sem liðið er frá því uppreisnin
á herteknu svæðunum hófst.
Ég vitna áfram í frásögn félaga
míns, sem hér er nokkuð stytt:
- Ég var að koma frá Nablus
um eftirmiðdaginn 29. júní,
skömmu eftir að þú fórst, þegar
ég frétti að landnemar gyðinga í
nágrenni Taybeh hefðu brennt og
eytt um 10 hektörum olívulunda
fyrir utan bæinn, en þeir eru eins
og þú veist undirstaða búskapar
fólksins þarna. Meðal þeirra sem
gengið höfðu ötullega fram í
slökkvistarfinu var Ibrahim. Þeg-
ar ég kom á staðinn um kl. 16 var
ólga í bænuin, og unga fólkið vildi
efna til mótmæla. Hópur um 20
ungmenna kom til mín og bað
mig um að vera með. Ibrahim var
mér samferða niður í miðbæinn,
þar sem um 100 ungmenni söfnu-
ðust saman, bæði piltar og stúlk-
ur. Við byrjuðum á því að senda
alla heim sem voru undir 14 ára
Intifada í eitt ár
Vitnisburður frá Palestínu
Ibrahim Gazan Ranqui
aðfararnótt 30. júní s.l.
aldri. Síðan fengu allir lauk og
sítrónu og vatn á flösku, ti! varnar
táragasinu. Allir höfðu hinn
hefðbundna höfuðklút okkar
Palestínumanna til að skýla vit-
um sínum. Síðan var skipt liði og
hópar fóru í að loka aðgöngu-
leiðum að þorpinu með grjót-
hleðslum. Klukkan 16.30 var allt
til reiðu og ekki annað að gera en
að bíða. Einu vopn okkar voru
hundruð steina, sem búið var að
safna saman, en þá átti ekki að
nota nema á ísraelsku hermenn-
ina. Brátt birtust tveir herjeppar
með þrem hermönnum í hvorum.
Skyndilega rigndi hundruöum
steina yfir jeppana og heróp Intif-
ödunnar glumdu við af nálægum
húsþökumogúrhúsasundum. Ég
var ásamt Ibrahim og tveim öðr-
um á hússvölum beint fyrir ofan
vegatálmann þar sem jepparnir
stönsuðu. Við þurftum ekki að
bíða eftir viðbrögðum óvinarins,
sem skaut táragashylkjum,
haglaskotum og gúmmísícotum í
allar áttir. Við svöruðum með því
14 ára piltur frá Taybeh, borinn til grafar
að veifa af húsþökum 8 palest-
ínskum fánum, sem Ibrahim
hafði skaffað. Og við sungum
sigursöng Intifödunnar. Brátt
kom viðbótarlið hermanna á
staðinn, þannig að þeir skiptu
nokkrum tugum. Það var skipst á
grjóti og táragasi í nálægt klukku-
stund. Tveir ísraelskir hermenn
höfðu særst af grjótkasti, og var
annað sárið af völdum mar-
kvissrar sendingar frá Ibrahim.
Ég varð vitni að því og sá að her-
maðurinn féll til jarðar og missti
hjálminn. Einn jeppanna var líka
illa laskaður af grjóthríðinni.
Tveir úr okkar hópi höfðu fengið
áverka af táragasinu. Hermenn-
irnir fóru nú í skjól á bak við hú-
sveggi og við dreifðum okkur um
húsþök og svalir í bænum. Við
Ibrahim vorum á svöluni þar sem
sá vel yfir allt, og klukkan var rétt
18.20 þegar ég náði naumlega að
víkja mér undan skotum sem
hvinu yfir höfðum okkar. Á hú-
sveggnum bak við okkur og um
30 sm. vfir höfðum okkar mynd-
uðust skotgöt sem voru yfir 15
sm. í þvermál. Óvinurinn hafði
greinilega gefið skipun um það að
nú skyldi skjóta föstum skotum
til að drepa. Við svöruðum með
snöggu grjótkasti, en héldum
ökkur í skjóli. Um 10 mínútum
síðar sjáum við hvar hermaður er
kominn upp á svalir á húsi beint á
móti. Á sama augnabliki sprungu
tvær táragassprengjur fyrir neðan
okkur og Ibrahim kallaði til ínín:
„Beygðu þig niður, beygðu þig
niður, táragasið kemur!“ Síðan
varð stutt þögn og við gleymdum
hermanninum sem var kominn
upp á svalirnar handan götunnar.
Við Ibrahim vorum tveir eftir á
svölunum og vörðum vit okkar
gegn gasinu með palestínsku
höfuðklútunum. Þá skyndilega
kvað við skothvellur sem ég
gleymi ekki og ég sé Ibrahim falla
og um leið kallar hann: „Khaled,
Khaled, hermennirnir skutu mig,
pabbi! pabbi!“ Hann féll til jarð-
ar helsærður og þegar við bárum
hann í burtu gaf hann frá sér
kvalastunur um leið og föt hans
lituðust öll blóði. Hjartsláttur
hans dvínaði skjótt og án áran-
gurs reyndi ég að stemma blóð-
rásina með höfuðklútnum hans,
og á leiðinni til Ramallah (nær-
liggjandi borg) fann ég að hann
var að deyja í fangi mér. Leiðin
þangað reyndist lokuð af ísrael-
skum hermönnum, svo að við
snérum til Jerúsalem og vorum
komnir þangað kl. 19.00 en fund-
um engan á sjúkrahúsinu. Piltur-
inn í fangi mér, sem hafði kennt
mérað verjast táragasi ogskotum
óvinarins, sýndi ekki lífsmark
lengur og ég lokaði augum hans.
Við komum á arabíska sjúkra-
húsið í Jerúsalem kl. 19.15, þar
sem 6 læknar og 4 aðstoðarmenn
reyndu án árangurs að lífga Ibra-
him við. Það var ekkert að gera.
Kl. 19.45 héldum við til baka með
Ibrahim vafinn í léreftsdúk.
Þetta var fallegt kvöld með
fullu tungli, en þegar við komum
til Taybeh kl. 20.30 var ennþá
barist. Við komumst inn í bæinn í
gegnum hliðargötu, ogfréttin um
lát Ibrahims barst eins og eldur í
sinu. Viðbrögðin voru svo sárs-
aukafull að ég get ekki lýst þeim.
Kl. 2.30 um nóttina gengum við
með lík lians um götur bæjarins
og fólkið fylgdi á eftir. Hann var
sveipaður palestínska fánanum
og hann fékk hinstu kveðju að
hermanna sið, sem sannur her-
maður. Hann var síðan jarðsett-
ur, en í birtingu, kl. 6.30 fékk
hann táknræna hinstu kveðju:
hvít dúfa flaug yfir bæinn með
lítinn palestínskan fána og virti
þannig að vettugi útgöngubannið
sem óvinurinn setti á bæinn dag-
inn eftir þennan atburð...
Þannig lýkur frásögn félaga
míns, sem póstlögð var frá ó-
nefndu landi í S-Ameríku, þar
sem hann er búsettur. Hún gefur
okkur mynd af ástandi sem er
okkur öllum til vansæmdar. Á
ársafmæli uppreisnarinnar á her-
teknu svæðunum gengst félagið
Ísland-Pálestína fyrir mótmæl-
astöðu fyrir framan Alþingishús-
ið. Þar verður á föstudag kl.
17.00 borin fram krafa um að hið
nýja ríki Palestínumanna verði
viðurkennt. Ekkert réttlætir að
ísland viðurkenni aðeins rétt
annars deiluaðilans í þeim harm-
leik sem þarna á sér stað. Jafn-
framt er félagið um þessar mund-
ir að hefja neyðarsöfnun fyrir um
20.000 palestínska fanga sem eru
í dýflissum ísraelsmanna á her-
teknu svæðunum. Fangarnir þar
búa við ómennskar aðstæður og
þjást m.a. af bitrum eyðimerk-
urkulda á nóttunni. Því höfum
við einsett okkur að safna
peysum eða andvirði þeirra. Pey-
surnar eiga að vera í dökkbláum
fangalit til þess að komast til
skila. Þeim er veitt viðtaka hér á
Þjóðviljanum, en andvirði einnar
peysu má einnig leggja inn á sér-
stakan gíróreikning félagsins nr.
1136, merktan „neyðarsöfnun
Félagsins ísland - Palestína“.
- Olafur Gíslason.
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmudagur 8. desember 1988
Fimmudagur 8. desember 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9