Þjóðviljinn - 10.12.1988, Qupperneq 6
;
þlÖÐVILJINN Malgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Ræða Goitatsjovs á
AHsheijarþingi S.Þ.
Ræða sú sem Míkhaíl Gorbatsjov, forseti Sovétríkj-
anna, flutti á allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna nú í
vikunni hefur að vonum vakið mikla athygli um heim
allan. Og þá fyrst og fremst sú tilkynning hans, að
Sovétríkin hefðu ákveðið að skera niður herafla sinn
um hálfa miljón manns á næstu tveim árum og kalla
m.a. heim um fimmtíu þúsundir hermanna frá löndum
Austur-Evrópu. Þessari fækkun mannafla fylgir og
veruleg fækkun skriðdreka, flugvéla og í stórskotaliði.
Vesturveldin hafa lengi þann stein klappað í áróð-
ursstríðinu, að Sovétríkin hefðu geigvænlega yfirburði
yfir Natóríkin á sviði hefðbundins vígbúnaðar. Sumir
hafa svo viljað gera þær athugasemdir við samanburð-
artölur þær sem í umferð eru um fjölda hermanna og
t.d. skriðdreka, að þær segðu ekki nema hálfa sögu.
Sovétmenn hefðu jafnan reynt að brúa það bil sem
skapaðist við það að þau væru á ýmsum sviðum á eftir í
hertækni með meira magni vopna. Auk þess sem veru-
legur munur væri á herskylduliði Sovétmanna og t.d.
bandarískum eða breskum atvinnuher. En allt um það:
hið mikla magn sovéskra vopna í Evrópu hefur með
ýmsum hætti torveldað samkomulag um alhliða af-
vopnun - og ákvörðun Gorbatsjovs skapar þá nýjar
forsendur fyrir því að flýta megi slíkri þróun.
Frumkvæði Sovétmanna er og merkilegt vegna
þess, að herforingjaráð ýmiskonar hafa jafnan litið
hornauga ákvarðanir um einhliða afvopnun. Tillögur
friðarhreyfinga um slíkt frumkvæði (sem áttu að kalla á
jákvæð viðbrögð mótaðilans) voru taldar ábyrgðarlaus
ævintýramennska. Ekkert mátti hagga því jafnvægi
sem til var á hverjum tíma, og aðeins stíga afvopnunar-
skref samkvæmt nákvæmlega útfærðu samkomulagi
um niðurskurð sem tæki til fyllilega sambærilegra
vopnakerfa. Þegar nú Sovétmenn taka einhliða
ákvörðun um afvopnun án skuldbindinga um viðbrögð
Natóríkja, þá er um leið yfirstigin veigamikil pólitísk og
„sálræn“ hindrun á afvopnunarbraut.
Gorbatsjov setti í upphafi ræðu sinnar ákvörðun So-
vétmanna í víðtækt samhengi við sína perestrojku á
sviði alþjóðamála. Kjarninn í því máli var sá, að það
skipti mestu máli á okkar tímum atómvopna og náttúr-
uspjalla að mannkynið finni leiðir til að lifa af. Þess
vegna skipti öllu máli að ná sem allra víðtækustu
samkomulagi um sammannleg verðmæti. Saga
mannkyns hefði til þessa gerst í átökum þjóða og stétta
og trúflokka, einatt mjög blóðugum, en svo var að
heyra á máli Gorbatsjovs, að hann teldi mannkynið
ekki lengur hafa efni á að feta sig fram þróunarbrautina
eftir slíkum leiðum. Ekki heldur þótt merkar byltingar
fortíðarinnar ( hann nefndi þá frönsku og hina
rússnesku) hefðu hvor með sínum hætti þokað mann-
kyni drjúgum í framfaraátt. (framhaldi af þessu taldi
Gorbatsjov nauðsynlegt að „kippa hugmyndafræðinni
út úr alþjóðasamskiptum" með því móti, að allir sættust
á það að heimurinn byggi og myndi búa við mörg
pólitísk kerfi og tilbrigði við þau. Og höfnuðu þar með
valdbeitingu og valdbeitingarmöguleikum til að fylgja
eftir „sínum“ sannleika um lýðræði, frelsi og hvaðeina.
Þetta var um margt eðlilegur og sjálfsagður formáli að
hugmyndum Gorbatsjovs um afvopnun, sem byggjast
á því að herafla sé haldið í „fullnægjandi lágmarki" til
varna. Og er nú mikið vatn runnið til sjávar síðan fyrir-
rennari Gorbatsjovs, Níkíta Khrúsjov heimsótti Sam-
einuðu þjóðirnar fyrir nær þrjátíu árum, barði skó í borð
og sagði: við munum jarða ykkur kapítalistana - sögu-
lega séð.
Landfrystingin
ófeig
„Það er staðreynd að frystitog-
ararnir hafa haft mjög sterka sam-
keppnisaðstöðu miðað við hefð-
bundna frystingu í landi. Eg tel
hinsvegar að ýmislegt bendi til þess
að á nœstu misserum eigi sam-
keppnisaðstaða landvinnslunnar
eftir að styrkjast verulega“ segir
Finnbogi Jónsson framkvæmda-
stjóri Sfldarvinnslunnar á Nes-
kaupstað í nýútkomnu Þjóðlífi.
Hann andæfir þarmeð þeirri
framtíðarsýn sem nokkuð hefur
borið á síðustu misseri að tækni-
þróunin kringum sjávarútveg
muni leiða til þess að annarsvegar
sé boðinn á erlendan markað
fiskur úr frystitogurum og hins-
vegar ferskur fiskur, en slík þró-
un mundi sjálfkrafa slá út allar
hugmyndir sem menn hafa flokk-
að hér síðari árin undir samheitið
byggðastefna.
Betri nýting,
öðruvísi vinnsla
Finnbogi færir til þrenn rök í
Þjóðlífsviðtalinu. Hann telur að
þótt frystitogararnir muni senni-
lega alltaf ná betri framleiðni en
húsin verði tæknibreytingar í
landi til þess að munur á fram-
leiðni í húsum og á hafi minnki
mjög. í annan stað „mun land-
vinnslan í náinni framtíð eiga
möguleika á enn betri nýtingu hrá-
efnis en þekkst hefur til þessa“, -
þar megi nefna nýtingu fiskúr-
gangs: fiskimjöl sem hefur hækk-
að verulega í verði, dæmi þurr-
hausanna á Nígeríumarkaði og
nýja möguleika á að framleiða
dýra- og laxeldisfóður. í þriðja
lagi segir Finnbogi að markaðs-
málin vinni með landvinnslunni
sem hafi meiri möguleika á að
sinna ýmsum sérþörfum, til dæm-
is með fínni vinslu og smærri
pakkningum, - einnig sé það
ótvíræður kostur að fyrirtæki í
landi hefur miklu betri mögu-
leika á að stýra vinnslunni eftir
markaðsþörfum hvers tíma: salt,
frysting, ferskfiskútflutningur.
Hann telur „að bilið á milli
sjófrystingar og landvinnslu muni
minnka á nœstu árum svo framar-
lega sem þœr vinnslustöðvar, sem
eftir standa,fái ncegilegt hráefni til
að geta nýtt eðlilega þœr vélar og
þau tœki sem til staðar eru.“
Samgöngur,
samgöngur!!
Orðalagið „þær vinnslustöðv-
ar, sem eftir standa" hefur ef til
vill orðið til þess að Þjóðlíf spyr
Finnboga í Neskaupstað hvort öll
byggðarlög við sjávarsíðuna eigi
tilverurétt, - væri eftilvill réttast
fyrir austan að leggja áherslu á að
byggja upp tvö pláss eða þrjú og
láta hin eiga sig?
Nei, segir framkvæmdastjór-
inn, alls ekki. „Það er staðreynd
að vegalengdir á milli sjávarpláss-
anna hér eystra eru yfirleitt stuttar
og það er grundvallaratriði, efáað
auka hagkvœmni í rekstri aust-
firskra sjávarútvegsfyrirtœkja og
þar með hagsœld íbúanna, að stór-
bœta vegasamgöngur innan fjórð-
ungs. Með bœttum samgöngum
má auka samvinnu fyrirtœkjanna
til mikilla muna, miðla hráefni á
milli staða og auka þannig hag-
kvœmni í rekstrí skipa og fisk-
vinnslustöðva. í þessu sambandi
eru jarðgöng lykilatriði...“
Landa hér, selja hár
Finnbogi í Neskaupstað er að
hugsa um frystinguna og aðra
landvinnslu, en Logi Þormóðs-
son í Keflavík um ferskfiskinn og
hefur þarum skoðanir svipaðar
þeim sem Alþýðubandalagið við-
raði í sumar og haust:
„Ég vil að íslendingar hcetti að
sendafiskinn óvigtaðan og óseldan
úr landi. Við eigum ekki að nota
fiskiskipin okkar sem flutninga-
skip til Evrópulanda“ segir Logi í
Þjóðlífi.
Logi vill að öllum fiski verði
landað hér heima og settur allur á
opinn markað. Þarmeð yrðu út-
lendingar að kaupa fiskinn hér
heima, á okkar markaðsverði,
annaðhvort sjálfir eða gegnum ís-
lensk útflutningsfyrirtæki. Á
okkar eigin markaði mundum við
stjórna verðinu þarsem frystihús-
in yfirbyðu þá útflytjendur sem
ekki færu nógu hátt, - og þessi
máti mundi einnig tryggja betri
nýtingu aflans:
Of nýr fiskur
í húsin?
„Um leið sköpuðust möguleikar
fyrír frystiiðnaðinn að afla sér
ódýrara hráefnis. Ég lít nefnilega
svo á að þegar frystihúsin eru að
kaupa heilu togarafarmana af eins
til sjö daga gömlum fiski, séu þau
oft á tíðum að kaupa of nýjanfisk.
Hráefnisverðið miðast við nýjan
fisk, frystihúsin kaupa hann á því
verði, geyma hann kannski ífjóra
daga og vinna hann þá ífrystingu.
Effiskurinn vceri hins vegar allur
seldur á mörkuðum þá myndifryst-
iiðnaðurínn kaupa fimm daga
gatnlan fisk á sínu verði,ferskfisk-
vinnslan og erlendir aðilar keyptu
nýrri fiskinn á hœrra verði og allir
vceru þannig að kaupa besta hrá-
efni sem hentaði viðkomandi
vinnslu.“
Útflutningi fylgja
útlendingar
Þumbaragangurinn hérlendis í
þessum málum hefur í rauninni
gert okkur ósjálfstæða í utan-
ríkisviðskiptum okkar og skapað
þá fáránlegu stöðu að við fámenn
fiskveiðiþjóð keppum við sjálfa
okkur á erlendum mörkuðum,
segir Logi, og er kominn á gott
flug í viðtalslokin:
„ísland á að vera markaður þar
sem kaup og sala áfiskifarifram,
en ekki útflytjandi á óunnu hráefni
þannig að eriendir aðilar geti
prangað verðið niður úr öllu valdi.
ídag erþað þannig aðfiskurinn er
að hluta til unninn erlendis og því
er varan í raun komin í beina sam-
keppni við frystinguna hérna
heima.“
„Ég er ekkert hrœddur við að
útlendingar komi hingað og kaupi
fisk unninn eða óunninn. Menn
verða að horfast í augu við að
öllum útflutningsatvinnuvegum
fylgja útlendingar og þvífleiri þeim
mun betra. Hverjir halda menn að
borði fiskinn? Og kaupi? Útlend-
ingar, og það er ekkert heilbrigð-
ara en þeir komi og skoði vöruna
sem þeir cetla að kaupa. “
Það er óneitanlega heldur
ánægjulegt að hlusta á þá Loga og
Finnboga í Þjóðlífi, - barlóms-
stunurnar og gengisfellingar-
kveinin eru sem betur fer ekki
það eina sem heyrist neðanaf
bryggju.
-m
Þjóðviljinn
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Símí 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁrnason.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaöamenn: Dagur Þorleifsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, »
Heimir Már Pótursson, Hjörleifur Sveinbjörnsson, Kristófer
Svavarsson, Magnús H. Glslason, Lilia Gunnarsdóttir, Ólafur
Gíslason, Páll Hannesson, Sigurður Á. Friðþjófsson (Umsjónarm. Nýs
Helgarb.), Sævar Guðbjörnsson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrito- og prófarkalestur: Elías Mar, Híldur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Jim Smart, ÞorfinnurÓmarsson.
Útlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ. Pótursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrif stof ustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrlfstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: OlgaClausen.
Auglysingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Sfmavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílatjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húamóöir: Anna Benediktsdóttir
Útbreiðslu-og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðslo: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaöur: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyr8la, afgrelðsla, rltstjórn:
Síöumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Nýtt helgarblað: 100 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 800 kr.
6 SÍÐA - ÞJÖÐVILJINN Laugardagur 10. desember 1988