Þjóðviljinn - 10.12.1988, Qupperneq 9

Ólafur Ragnar Grímsson
Kaldastríðstal úrelt
Sýnistþetta vera upphafið að einhliða afvopnunarstefnu. Menn œttu
að vara sig á þvíað daga uppi með hernaðarvaraflugvöll á gömlum
teikniborðum
Þetta er auðvitað mjög mikil-
vægt skref. Það hefur löngum
verið hefðbundin kenning hjá
vígbúnaðarsinnum að það geti
aldrei átt sér stað nein afvopnun
nema eftir langdregna tvíhliða
samninga, segir Olafur Ragnar
Grímsson formaður Alþýðu-
bandalagsins. Nú ákveði Gorbat-
sjov að stíga það skref að tilkynna
einhliða stóran áfanga í átt til af-
vopnunar og fækkunar her-
manna í Evrópu.
Ólafur sagðist hafa átt við-
ræður fyrir um tveimur árum síð-
an við ýmsa menn sem síðan
hefðu orðið nánustu ráðgjafar
Gorbatsjovs, meðal annarra Vel-
ikov, sem er nánasti vísindaráð-
gjafi sovéska forsetans í vísindum
og afvopnunarmálum. Þessir
menn hefðu á þeim tíma verið
þeirrar skoðunar, að ef þeim tæk-
ist að ná samkomulagi um fækk-
un kjarnorkuvopna í Evrópu, og
stíga fyrstu mikilvægu skrefin á
kjarnorkuafvopnunarbrautinni,
myndu fylgja í kjölfarið mjög stór
skref í afvopnun á öðrum sviðum,
sem þeir myndu jafnvel stíga
sjálfir og einir og láta Nató og
vesturveldin standa frammi fyrir
því að fylgja þeim og elta þá.
„Mér sýnist að þessi ákvörðun sé
upphafið að framkvæmd þessarar
stefnu og því ber auðvitað að
fagna,“ sagði Ólafur.
Hann telur að þetta muni hafa
mikil áhrif á alla vígbúnaðarum-
ræðu, einnig hér á landi. „Ég
sagði nú í gamni, en af nokkurri
alvöru þó, við einn af vinum mín-
um úr forustu Alþýðuflokksins,
af því að mikið hefur verið rætt
um hernaðarvaraflugvöll, að
áhugamenn um slíkan flugvöll
ættu að vara sig á því að það gæti
farið svo að fækkun í herafla og
afvopnun í Evrópu yrði svo hröð,
að það yrði enginn hermaður
eftir þegar varaflugvöllurinn yrði
tilbúinn,“ sagði Ólafur. Þessi
ákvörðun hefði auðvitað áhrif á
alla umræðu um herstöðvar og
herafla NATO og Varsjárband-
alagsins í Evrópuríkjum, hér sem
annarsstaðar. Svo kallaðir stuðn-
ingsmenn vestrænnar samvinnu
Hvað þýðir
yfirlýsing
Gorbatsjovs?
Þjóðviljinn leitaði tilfjögurra kunnáttumanna um erlend málefni
og hernaðarmál á norðurslóðum og kannaði viðbrögð við
yfirlýsingu Gorbatsjovs um verulegan samdráttíhefðbundnum
herafla,-en hértil hliðar erfjallað um viðbrögðytra
hefðu oft beitt fyrir sér sovéskri
ógnun. Það hefði hins vegar kom-
ið fram á undanförnum mánuð-
um, að það væri gífurlegur sam-
dráttur í sovéska sjóhernum í
þessum heimshluta, og hernað-
artæknin hefði breyst þannig að
Sovétmenn byggðu aðallega á
vörn en ekki sókn.
Þetta segir Ólafur að sýni
ásamt ákvörðun Gorbatsjovs um
fækkun herafla í Evrópu, að það
væru að verða stórfelldar
breytingar í þessum efnum. Og
auðvitað væri nauðsynlegt að
þeir sem hefðu forræði í íslensk-
um utanríkismálum áttuðu sig á
því að gömlu kaldastríðskenning-
arnar um aukinn vígbúnað væru
ósköp einfaldlega úreltar. Ýmsir
ágætir menn yrðu að vara sig á því
að daga uppi með gömul og úrelt
viðhorf, og lenda kannski í því
þegar síðasti hermaðurinn færi
burt, að vera enn að skoða ein-
hverjar varaflugvallarhugmyndir
á gömlum teikniborðum.
-hmp
Hvatning til íslenskra ráðamanna
Vigfús Geirdal: Jákvœð ákvörðun. Ætti að hvetja íslenska ráðamenn tilþess aðfarafram á að
viðrœður um niðurskurð vígbúnaðar á höfunum verði teknar inn í viðræður um herafla ílandi.
Ábendingum að samþykkja ekki varaflugvöll fyrir herinn
Eyjólfur Konráð
Jónsson
Leiðir til
betri samskipta
Eyjólfur Konráð Jónsson full-
trúi Sjálfstæðisflokksins í utan-
ríkismálanefnd, telur að ákvörð-
un Gorbatsjofs forseta Sovétríkj-
anna um 500 þúsund manna
fækkun í herafla, muni hafa áhrif
á stefnumótun Vesturlanda, og
stefnan hljóti öll að verða tekin til
endurskoðunar. Hver maður geti
sagt sér það sjálfur, að þessi
ákvörðun sé stórtíðindi sem hljóti
að leiða af sér betra samband á
milli austurs og vesturs.
í samtali við Þjóðviljann sagði
Eyjólfur að menn vonuðu auðvit-
að að ekkert óvænt komi upp sem
breytti jákvæðum áhrifum þess-
arar ákvörðunar. En sumir spáðu
því að það kynni að fara eins fyrir
Gorbatsjof og Krúsjof, en von-
andi gerðist það ekki. Eyjólfur
telur allt of snemmt að segja til
um það hvort þessi nýja staða
muni hafa einhver áhrif á veru
bandaríska hersins á íslandi. ís-
lendingar hljóti að fylgjast mjög
náið með allri framvindu hernað-
armála á Norðurhöfum. En það
yrði að játa það, hvort sem
mönnum líkaði það betur eða
ver, að þessi mál væru meira og
minna í höndum stórveldanna og
leiðtoga þeirra.
„Það er ekki mikið sem við get-
um gert, annað en að fylgjast
með málum og verið virkir þátt-
takendur í starfi innan NATO,
eins og er áreiðanlega skoðun
meirihluta þjóðarinnar," sagði
Eyjólfur. Hann telur að fslend-
ingar eigi ekki að taka neinar
skyndiákvarðanir varðandi eigin
varnir, heldur með hliðsjón af
vörnum nágrannanna, eins og til
dæmis Noregs. -hmp
Það að Gorbatsjov skuli taka
sjálfstæða einhliða ákvörðun
um fækkun í hefðbundnum her-
afla Sovétríkjanna í Evrópu er
mjög jákvætt, sagði Vigfús Geir-
dal þegar Þjóðviljinn leitaði álits
hans á ræðu Gorbatsjovs á Alls-
herjarþingi Sameinuðu þjóð-
anna. „Sem slík er ákvörðunin
mjög tii þess fallin að draga úr
spennunni í heiminum.“
Vigfús taldi það lofsvert að So-
vétmenn skuli lýsa sérstaklega
yfir niðurskurði á vopnum sem
flokka má undir sóknarvopn,
sem notuð yrðu til sóknar inn í
Evrópu.
„Það er skemmtileg tilviljun að
þessar hugmyndir koma vel heim
við ályktun sem miðstjórn Al-
þýðubandalagsins samþykkti ný-
verið, þar sem Alþýðubandalag-
ið tók undir Prag-ávarp Carta 77
og hvatti til þess að Sovétmenn
drægju heri sína til baka úr
löndum Austur-Evrópu og að
Bandaríkjamenn gerðu slíkt hið
sama í Vestur-Evrópu. Við hljót-
um því að hvetja Bandaríkja-
menn og Atlantshafsbandalagið
til þess að svara þessu jákvætt
með því að vera tilbúin til þess að
skera niður vígbúnað í Vestur-
Evrópu."
Vigfús sagði að þrátt fyrir
þennan niðurskurð raskaðist
valdajafnvægið í Evrópu ekkert
og væri það dæmi um þá ofgnótt
vígbúnaðar sem er í Evrópu.
Þetta endurspeglar það að
Austurblokkin hefur mætt tækni-
legum yfirburðum Vesturveld-
anna með tölulega fleiri vopnum,
en í því hefur falist að þeir hafa
haldið gangandi skriðdrekum allt
frá seinni heimsstyrjöldinni. Þá
viðurkenna Sovétmenn með
þessu að þeir verða að fækka um
fleiri vopn gegn hverju hátækni-
vopni NATO-ríkjanna.
Hernaðarlegt hlutverk íslands
í Atlantshafi hefur fyrst og fremst
legið í því að tryggja Bandaríkj-
unum og NATO yfirráð yfir
flutningaleiðum á Atlantshafi,
þannig að Bandaríkjamenn geti á
skömmum tíma flutt birgðir og
liðsauka til Evrópu komi til
átaka, til að mæta meintum yfir-
burðum Sovétmanna. Það að So-
vétmenn eru tilbúnir að skera
niður hefðbundin vopn í Evrópu
taldi Vigfús að skapaði forsendur
til þess að draga úr umsvifum
hersins hér á íslandi og á N-
Atlantshafi.
„Þessi ákvörðun Sovétmanna
um niðurskurð í hefðbundnum
herafla ætti að vera íslenskum
ráðamönnum hvatning til þess að
inn í umræður um afvopnum og
fækkun vígbúnaðar á landi verði
teknar viðræður um almennan
niðurskurð og fækkun vopna í
Norður-Atlantshafi og reyndar á
heimshöfunum öllum. Nú ætti að
vera lag til þess vegna þess að
bæði risaveldin eru efnahagslega
knúin til þess að skera niður fjár-
veitingar til vígbúnaðar.
Þessi ákvörðun ætti einnig að
vera þeim ábending um að þeir
fari ekki að samþykkja hér
auknar framkvæmdir hersins,
einsog t.d. byggingu varaflugvall-
ar hersins á NorðurIandi.“
-Sáf
Enn langt í land
AlbertJónsson: Hefur jákvæð áhrifá viðræður umfœkkun hefðbund-
inna vopna á landi. Mikilvœg opnun
Þessi yfirlýsing hlýtur að hafa
jákvæð áhrif á undirbúnings-
viðræður hernaðarbandalag-
anna fyrir hinar raunverulegu
viðræður um fækkun hcfðbund-
inna vopna í landi, sagði Albert
Jónsson, starfsmaður öryggis-
málanefndar.
Að sögn hans eru í gangi undir-
búningsvíðræður um hvernig
haga skuli viðræðum um fækkun
í hcfðbundnum hcrafla hcrnaðar-
bandalaganna allt frá Atlantshafi
til Úralfjalla.
„Menn eru að semja um það
hvað viðræðurnar eigi að snúast
um. í grundvallaratriðum eru
menn sammála um það, t.d. að
það eigi ekki að ræða sjóherinn
heldur einangra viðræðurnar við
landherinn. Sú ákvörðun tak-
markar strax áhrif þessarar yfir-
lýsingar á herinn hér.“
Albert sagðist ekki hafa gefið
sér tíma til þess að skoða þessa
yfirlýsingu nákvæmlega og því
ætti hann erfitt með að dæma um
hana.
„En þetta er viðurkenning á
borði á því að Sovétmenn séu til-
búnir til þess að samþykkja þá
túlkun Atlantshafsbandalagsins
að það sé ekki jafnvægi í herafla
hernaðarbandalaganna og að
þeir séu tilbúnir aða ræða þessi
mál út frá því misvægi einsog Atl-
antshafsbandalagið hefur krafist
og því hlýtur yfirlýsing Gorbat-
sjovs að hafa jákvæð áhrif á
undirbúningsviðræðurnar.“
Hann sagði að talið væri að
Varsjárbandalagið hefði um 50-
60 þúsund skridreka, en "að
NATO krefðist þess að þeim yrði
fækkað í 20 þúsund.
„Það er því enn langt í land, en
eftir sem áður er þessi ákvörðun
mikilvæg opnun og sýnir í verki
að Sovétmertn eru tilbúnir að
viðurkenna þessa kröfu NATO.“
-Sáf
Laugardagur 10. desember 1988 ÞJÓÐVIUINN - S(ÐA 9