Þjóðviljinn - 30.12.1988, Blaðsíða 22

___MENNIN G AR ANNÁLL_
Herrans árið
1988 í músík
„Sálumessan pólska eftir Penderecki, sem hann stjórnaði sjálfur í Háskólabíói
á listahátíð voru annars þeir tónleikar sem fram fóru er sterkust áhrif höfðu á
tónlistargagnrýnanda Þjóðviljans."
Þegar tónlistargagnrýnandi
Þjóöviljans „lítur yfir farinn
veg“ eins og stjórnmála-
mennirnir er „margs aö minn-
ast“ frá músíkárinu 1988.
Hverjir eru þá minnisstæð-
ustu tónleikarnir sem krítiker-
inn heyrði - eöa öllu heldur
heyrði ekki á árinu? Þaö voru
nefnilega tónleikar sem aldrei
fóru fram. Afmæliskonsert
Pólyfónkórsins í Háskólabíói í
vor. Salurinn var troðfullur og
voru þar ýmis stórmenni eins
og biskuparnir og nóbel-
skáldiö og áreiöanlega mörg
lítilmenni svo sem undirritaö-
ur. Þarna var hljómsveitin og
kórinn í fullum skrúöa á sviö-
inu og svo komu söngvararnir
og stilltu sér upp hátíölega.
En svo kom ekkert. Enginn
stjórnandi. Enginn Ingólfur.
Loks gekk fram maður og til-
kynnti furðulostnum gestum að
því miður yrði að aflýsa tónleik-
unum vegna veikinda Ingólfs
Guðbrandssonar. Öllum brá á-
kaflega og gengu menn út hljóðir
og mjög áhyggjufullir. Enginn
vissi nema hið versta hefði yfir
dunið. Má Ingólfur trúa því að þá
hugsuðu margir vel til hans -
meira að segja tónlistargagn ■
rýnandi Þjóöviljans sem Vík-
verji á Mogganum segir að sé
óvenju vondur maður. Þetta var
afar einkennileg stund og ó j-
gleymanleg.Hún minnti svo á for-
gengileikann og smæð þessarar
þjóðar sem er alltaf að rífast. Síð-
ar heyrðust svo afmælistón -
leikarnir með miklum glæsibrag
og vonandi eigum við eftir að
heyra Ingólf stjórna mörgum
góðum konsertum.
Sálumessan pólska eftir Pend-
erecki, sem hann stjórnaði sjálfur
í Háskólabíói á listahátíð voru
annars þeir tónleikar sem fram
fóru, er sterkust áhrif höfðu á
tónlistargagnrýnanda Þjóðvilj-
ans. Eiginlega höfðu viðbrögð
áheyrenda þó.mest áhrif á hann.
Þarna hitti ég til dæmis báða rit-
SIGURÐUR ÞÓR
GUÐJÓNSSON
stjóra Morgunblaðsins. Og
Styrmir var svo góðlegur
eitthvað. Og Matthías eins og
engih.
Það var líka gaman að óperun-
um, Don Giovanni í ársbyrjun og
Ævintýrum Hoffmans í haust. Sú
fyrri er eitthvert mesta listaverk
mannkynsins en sú síðari hálfgert
drasl. En báðar tókust ágætlega.
Hvernig væri að flytja næst Der
Corregidor eftir Hugo minn
Wolf? Guð minn almáttugur!
Hvaða andskotans stykki er nú
það? Reyndar ekki meistara-
stykki en samt ágæt tónlist eins og
allt sem þessi brjálaði snillingur
gerði, en hann dó eftir hræðilegar
þjáningar. Og það var eins og
hann hafi vitað örlög sín fyrir alla
ævi og ekki samið músík um ann-
að. Hann er talinn sá tónmeistari
sögunnar sem minnst bar úr být-
um fyrir snilld sína. Hann hefur
samt ekki komist í heimsmeta-
bókina fyrir það.
Bruckner, gamall og hallæris-
legur, var vinur Hugo og gaf hon-
um stundum að éta. Og fékk ekk-
ert fyrir nema skammir frá fína
fólkinu í Vín, sem ekki vildi gefa
neinum að éta nema þeir dáðu
Brahms. En Bruckner var kosm-
iskur andi og þess vegna munaði
hann ekkert um að gefa öllum að
éta sem á annað borð vildu éta
það sem að þeim var rétt. Og á
milli mála samdi hann lofsöngva
til guðs sem eru svo djúpir og dýr-
ir að ég er viss um að guð samdi
þá sjálfur. Bruckner skrifaði að-
eins niður nóturnar. „Skrásetti“
verkið. Þetta heyrðum við greini-
lega á hinum sögulegu Bruckner-
tónleikum Langholtskirkjukórs-
ins um daginn þegar. illur andi
hljóp í rassinn á gagnrýnandan
um.
Missa Solemms, sem var líka
hér á þessu ári, hljómar hins veg-
ar eins og verk manns, sem er að
reyna að 'neyða guð til að birtast
sér. Þessi hróp og neyðar and-
vörp. En náðin lætur á sér standa.
En í benedictus, yndislega bene-
dictus, bjarmar loks fyrir ljósi
heimsins. Og Beethoven gekk
inn í fögnuð himnanna. Síðustu
verk hans eru þaðan komin. Ung-
Iingarnir hans Zukovskys fluttu
okkur cís-moll kvartettinn í vor
svo fallega að við hljótum enn að
eiga einhverja von þrátt fyrir ós-
óngatið.
Um svipað leyti fór Andreas
Schmidt með alla lagaflokka
Schuberts í Óperunni. Þessi
björtu malarastúlkuljóð sem eru
eins og ungir júnídagar þegar
jafnvel sorgin er sæla. Og hin
myrku vetrarferðarkvæði þegar
gleðin var gengin en þjáningin
þögnuð og aðeins eitt er eftir.
Svanasöngvar ástarinnar.
Kvöldkonsertinn hennar Man-
úelu í Kristskirkju voru dular-
fýllstu hljómleikarnir. Ég hef
alltaf sagt að hún sé ekki af þess-
um heimi heldur öðrum heimi.
Og daginn eftir tónleikana í logni
og ljósaskiptum var ég að skoða
gömul hús í Þingholtunum. Allt í
einu var hún Manúela hjá mér
með börnunum sínum. Við
höfðum aldrei talast við. En nú
var eins og við hefðum alltaf
þekkst. Og það var eins og við
vissum leyndarmál. Og hefðum
ávallt vitað það.Og nú skildi ég
hvers vegna hún er ekki af þess-
um heimi. Vegna þess að hún er
af mínum heimi. Okkar heimi.
Svo kvöddumst við. Og þessi
stund kemur aldrei aftur. Af því
að hún hefur aldrei framhjá farið.
Hún er guðs eih'fðar augnablik.
Sigurður Þór Guðjónsson
Skálað fyrir myndlistinni við vígslu Listasafns íslands 31. janúar 1988. Fremst eru Hringur Jóhannesson listmálari og Daði
Guðbjörnsson formaður Félags íslenskra myndlistarmanna.
Myndl
Spurt er: hvað er að gerast í
myndlistinni?
Og sVarið er í senn einfalt og
flókið: einfalt að því leyti að fólk
er að búa til hvers konar myndir
sem aldrei fyrr, flókið að því leyti
að ekki er auðvelt að sjá að stefnt
sé í ákveðna átt, og fæstir virðast í
raun gera sér grein fyrir því hvert
þeir stefna sjálfir eða hvað það er
sem knýr þá áfram annað en
ánægjan yfir unnu verki. Sem í
sjálfu sér er ekki svo lítið og ber
ekki að vanmeta.
En þeir sem spyrja lengra og
krefjast einhvers annars og meira
af myndlistinni en að hún sé eins
og hvert annað heilbrigt tóm-
stundagaman þurfa að leggjast
undir ok sögunnar: hafi listaverk
til að bera víðtæka skírskotun og
almennt gildi eða djúptæka
merkingu, þá á það sér sögulegar
rætur og vex upp sem andsvar við
ákveðnum sögulegum aðstæð-
um. Þessar sögulegu forsendur
eru bæði pólitískar og menning-
arlegar en koma þó skýrast fram í
sjálfri listasögunni.
Saga listarinnar er ekki einfalt
viðfangsefni, og forsendan fyrir
því að við getum sett hana skipu-
lega fram er ákveðinn skilningur
á því um hvað myndlistin snýst.
Skilningur manna á því hefur ver-
ið breytilegur í tímans rás, og þá
jafnframt skilningur manna og
túlkun á sjálfri listasögunni.
Tökum dæmi: ef listin er fólgin
í eftirlíkingu áþreifanlegs ytri
veruleika, þá er Bertel Thorvald-
sen trúlega miög góður mynd-
höggvari, en Asmundur Sveins-
22 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 30. desember 1988