Þjóðviljinn - 10.01.1989, Blaðsíða 13

ERLENDAR FRETTIR
Öriagank stjómartíð
sólarsonar
Hirohito var vopnabróðir Hitlers og Mussolinis en komstþó til
mikillar virðingar íaugum fyrrverandi óvina eftir að heimsstyrjöldinni
síðari lauk. A ríkisárum hans mistókst Japönum að verða heimsveldi í
krafti vopna, en viðleitniþeirra til að verða heimsveldi í
efnahagsmálum hefur tekistþeim mun betur
Svo sem þegar er kunnugt af
fréttum lést Hirohito, sem haft
er fyrir satt að hafi verið 124.
keisari Japans, í Tókíó á föstu-
dagskvöld, 87 ára að aldri. Við
ríki hefur tekið sonur hans, Aki-
hito, 55 ára að aldri.
Hirohito tók við ríki af föður
sínum, Yoshihito, árið 1926 og
ríkti því í 62 ár, eða lengur en
nokkur annar Japanskeisari, að
því best er vitað. Á tfmum afa
hans, Mutsuhitos keisara, var
hafist handa um breytingar þær
stórfelldar, er umhverfðu Japan
úr einangruðu miðaldaríki í iðn-
vætt stórveldi að vestrænni fyrir-
mynd. Stjórnartíð Hirohitos
sjálfs var þó enn viðburðaríkari
og hlutdeild hans í gangi mála þá
hefur að sama skapi verið um-
deild.
Japanir hafa fyrir satt að
keisaraætt þeirra, sem setið hefur
lengur að ríki en nokkur önnur
konungs- eða keisaraætt sögunn-
ar, sé komin af Amaterasu sól-
gyðju, þjóðargoði Japans. Sjálf-
ur er keisarinn í guðatölu, sam-
kvæmt þarlendri hefð. Hirohito
sagði að vísu af sér sem guð að
Japönum sigruðum í lok
heimsstyrjaldarinnar síðari, til að
geðjast sigurvegurum þeirrar
styrjaldar, en spurning er hversu
miklu það hefur breytt um stöðu
hans í augum þegnanna. Jap-
anska orðið fyrir guð er kami,-en
það hefur nokkuð aðra og
breiðari merkingu en heiti guðs
hjá kristnum mönnum og músl-
ímum. Ekki einungis guðir eru
kami, heldur og aðrar yfirnáttúr-
legar vættir, andar látinna og
menn sem þykja skara fram úr.
Með hliðsjón af þessu hefur verið
sagt, að helsta séreinkenni jap-
anskra trúarbragða sé óljós mörk
á milli þess náttúrlega og yfirnátt-
úrlega. Það er því ekki ósennilegt
að yfirlýsing Hirohitos um að
hann væri ekki lengur guð hafi
verið nánast óskiljanleg miklum
þorra þegna hans.
Fyrsta hluta stjórnartíðar Hir-
ohitos var þjóðernishyggja ásamt
Eduard Shevardnadze, utan-
ríkisráðherra Sovétríkjanna,
tikynnti á sunnudag á alþjóðlegu
ráðstefnunni um efnavopn í París
að Sovétmenn myndu á árinu
hefja eyðingu á efnavopnum sín-
um, án þess að bíða eftir því að
alþjóðlegt samkomulag næðist
um bann við slíkum vopnum.
Deilt er um það hve miklar þess-
konar vopnabirgðir Sovétmanna
séu.
Sovétmenn segjast sjálfir eiga
um 50.000 smálestir af eiturgasi,
en Nató fullyrðir að þeir eigi
hvorki meira né minna en
Hirohito - deilt um ábyrgð hans
viðvíkjandi hernaði og hryðju-
verkum Japana.
hernaðar- og útþenslustefnu í há-
marki með Japönum og leiddi
þetta til þess að þeir urðu banda-
menn Þjóðverja og ítala í
heimsstyrjöldinni síðari. Mjög
hefur verið um það deilt, hver
verið hafi hlutdeild Hirohitos í
því öllu. Eftir útliti og allri fram-
komu að dæma var hann mesti
meinleysismaður, sem hafði öllu
meiri áhuga á sjólíffræði en
stjórnmálum. En keisaradómur-
inn var grundvallaratriði í þjóð-
ernisrembingi og herraþjóðar-
stælum Japana og mikilvægi
keisarans sem slíks jókst því á
þessu tímabili. Á árum
heimsstyrjaldarinnar. síðari var
ekki óalgengt að andstæðingar
öxulríkjanna teldu hann upp með
Hitler og Mussolini sem einn af
höfuðóvinum mannkynsins.
Hinsvegar hefur því verið hald-
ið fram, að Hirohito hafi verið
nánast valdalaus í raun og í hjarta
sínu andvígur hernaðar- og
heimsvaldasinnum stjórnar sinn-
ar. Raunar hefur svo verið lengst
af Japanssögunnar, að keisarar
hafa verið fyrst og fremst samein-
ingartákn, öllu frekar trúarlegs
eða stjórnmálalegs eðlis, en aðrir
hafa stjórnað í þeirra nafni. f lok
heimsstyrjaldarinnar fannst
300.000 smálestir af því. Ef það
síðartalda er rétt, eru Sovétmenn
birgari af slíkum vopnum en
nokkrir aðrir og eiga miklu meira
af þeim en Bandaríkjamenn.
Talsmenn Atlantshafsbanda-
lagsins fagna umræddu frum-
kvæði Sovétmanna innilega og
segja að það muni áreiðanlega
greiða stórum fyrir samþykkt al-
þjóðlegs banns við framleiðslu,
varðveislu og notkun efnavopna.
Talsmennirnir segja ennfremur,
að Nató hafi alltaf stefnt að þvf að
komið yrði á slíku banni og jafn-
framt tryggt að því yrði hlýtt.
Bandaríkjamönnum borga sig
best að trúa þessu, þar eð þeir
reiknuðu með að auðveldara yrði
að stjórna Japönum með keisara
en án hans. Þar að auki er alls
ekki víst að Japanir hefðu gefist
upp, þrátt fyrir kjarnorku-
sprengjur og annað, ef þeim
hefði ekki verið gefinn kostur á
að halda keisaranum, þvílíkrar
lotningar sem hann nýtur í augurn
þjóðar sinnar.
En til eru líka þeir, sem halda
því fram að Hirohito hafi í raun
verið hernaðarsinna megin og
enn aðrir benda á, að hefði hann
verið þeim mótfallinn I' raun,
hefði hann átt að geta hamið þá
að einhverju marki, í trausti virð-
ingar sinnar stórmikillar. í stríðs-
lok vildu flestir óvina Japana,
aðrir en Bandaríkjamenn, að
hann yrði meðhöndlaður sem
stríðsglæpamaður. Bob Tizard,
varnarmálaráðherra Nýja Sjá-
lands, komst svo að orði er hann
frétti lát Hirohitos, að betur hefði
verið að framámaður þessi hefði
verið „hengdur eða höggvinn í
spað“ þegar að heimsstyrjöldinni
síðari lokinni. Ráðherrann, sem
þjónaði í flugher lands síns í því
stríði, minntist í því sambandi
„hundraða vina minna og þús-
unda annarra, sem Japanir myrtu
eftir að hafa tekið þá til fanga.“
Nýsjálenska stjórnin hefur að
vísu lýst því yfir, að Tizard hafi
hér talað fyrir sjálfs sín hönd, en
ekki Nýja Sjálands, en þetta segir
sína sögu um hugarfar Nýsjálend-
inga og Ástralíumanna, sem áttu
japanska innrás yfir höfði sér í
heimsstyrjöldinni.
Frá lokum þess hildarleiks hef-
ur Hirohito verið afskiptalaus
með öllu um stjórnmál, að því
best er vitað, en ekki síst meðan á
banalegu hans stóð hefur sýnt sig,
að lotningin fyrir keisaradómn-
um er ennþá voldugt afl í hugar-
fari Japana, sem nú eflast enn á
ný að þjóðarstolti, ef ekki beinni
þjóðrembu, á grundvelli mikilla
sigra á vettvangi efnahagsmála.
dþ.
Shevardnadze - nýtt frumkvæði í af-
vopnunarmálum.
Bandaríkjamenn hófu árið
1987 framleiðslu á tvíundarefna-
vopnum svokölluðum, og hafði
þá framleiðsla á þesskonar vopn-
um legið niðri þarlendis í 18 ár.
Sem ástæðu til þess að þeir tóku á
ný að framleiða vopn þessi gáfu
Bandaríkjamenn upp að Sovét-
menn hefðu mikla yfirburði í
vopnaeign af því tagi.
Reuter/-dþ.
Efnavopn
Nató fagnar
Einhliða ákvörðun Sovétmanna talin greiða
fyrir samkomulagi um bann - umdeilt hve
mikið Sovétríkin eigi
Þriðjudagur 10. janúar 1989 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 13
Uppreisn gegn Walesa
Deilur hafa risið innan pólska verkalýðssambandsins Samstöðu
milli Lech Walesa, leiðtoga þess, og róttækari manna undir forustu
Andrzej Gwiazda, sem lengi hefur verið keppinautur Walesa um
forustuna þar. Halda þeir róttæku því fram, að Walesa sé alltof ein-
ráður í Samstöðu og orðinn úr hófi linur gagnvart stjórnvöldum.
Stjórnvöld báðu Walesa í ágúst að vera með í hringborðsviðræðum
um ráð til að greiða úr vandamálum Póllands og gáfu í skyn að þau
myndu veita Samstöðu fulla viðurkenningu í staðinn. Afdráttarlaus
loforð stjórnvalda um þetta hafa þó ekki fengist enn, en Walesa hefur
til þessa hvatt Samstöðumenn til að sýna stillingu, í von um að
stjórnvöld geri þá alvöru úr því að löggilda verkalýðssambandið.
Reuter/-dþ.
Afganistanviðræðum lokið
Sibghatullah Mojaddidi, formaður bandalags sjö afganskra skæru-
liðasamtaka, sem bækistöðvar hafa í Pakistan, tilkynnti í gær að
skæruliðar myndu ekki ræða frekar við Sovétmenn fyrr en allir sovésk-
ir hermenn væru á brott úr Afganistan og Kabúlstjórnin, sem Sovétrík-
in styðja, fallin. Forustumenn skæruliða hafa undanfarið átt í við-
ræðum við Júlí Vorontsov, aðstoðarutanríkisráðherra Sovétríkjanna,
um framtíðartilhögun í Afganistan, en segjast hafa slitið viðræðunum
vegna þess að Sovétmenn halda fast við það að bundinn verði endir á
stríðið þarlendis með því að mynda samsteypustjórn skæruliða og
Kabúlstjórnar. Sovétmenn hafa og stungið upp á því að Zahir Shah,
næstum hálfáttræður konungur Afgana sem rekinn var frá ríkjum
1973, eigi hlut að þeirri stjórn, en að minnsta kosti sumir skæruliða
mega ekki heldur heyra það nefnt.
Reuter/-dþ.
44 fórust í flugslysi
Bresk farþegaþota af gerðinni Boeing 737-400, í eigu flugfélagsins
Midland Airways, fórst á sunnudagsnótt nálægt þorpinu Kegworth í
Mið-Englandi og með henni 44 menn. Betur fór þó enn áhorfðist, því
að alls voru með flugvélinni 118 farþegar auk átta manna áhafnar.
Sumir þeirra, sem komust lífs af, eru meira eða minna slasaðir, en
aðrir meiddust lítt eða ekki og komust hjálparlaust úr brakinu. Talið er
að bilun hafi valdið slysinu, enda þótt skemmdarverk sé ekki útilokað.
Vélin var í flugi frá Lundúnum til Belfast.
Reuter/-dþ.
Verulegt mannfall í bræðravígum
Ekkert lát er enn á bardögum í Suður-Líbanon milli tveggja flokka
þarlendra sjíta, Amals sem hlynntur er Sýrlandi og Hizbollah (Guðs-
flokks) sem vinveittur er íran. Amalar, sem taldir eru eitthvað hóf-
samari en hinir, eru í sókn og segjast þeir ekki munu af láta, fyrr en
síðustu vígi Guðsf lokksmanna séu unnin, því að það fólk sé stórhættu-
legt umhverfi sínu. Beitt er í bardögunum ýmiskonar vopnum frá
stórum fallbyssum og eldflaugum niður í rýtinga og mannfall kvað vera
mikið. Samkvæmt líbönskum blöðum féllu um 50 manns á sunnudag-
inn og miklu fleiri særðust.
Reuter/-dþ.
FLÓAMARKAÐURINN
Forstofuherbergi
inni viö Sund
til leigu frá febrúar, fyrir rólega
manneskju. Upplýsingar í síma
33586.
íbúð óskast
Reglusamt par með ungbarn óskar
eftir 2-4 herbergja íbúð sem næst
Kennaraháskólanum. Reglusemi
og góðri umgengni heitið og skilvís-
um greiðslum. Upplýsingar í síma
688601.
Yamaha DX7 II FD
til sölu. Hljóðfærið er í góðri tösku
og er eins og nýtt. Verðtilboð. Upp-
lýsingar í síma 10154 frá kl. 17-20.
Guðmundur.
Flóamarkaöur
Opið mánudaga, þriðjudaga og
miðvikudaga frá 14-18. Endalaust
úrval af góðum og umfram allt ódýr-
um vörum. Gjöfum veitt móttaka á
sama stað og tima. Flóamarkaður
SDÍ, Hafnarstræti 17, kjallara.
Smárit eftir Kjarval
Skarphéðinskvæði og Earth for
Sam óskast keypt. Upplýsingar í
síma 22894 á kvöldin.
Þrekhjól
Óska eftir að kaupa þrekhjól. Upp-
lýsingar í síma 43188.
Til sölu
ódýr æðardúnssæng. Þarf að
hreinsast. Einnig til sölu sem ný
loðhúfa, ekta skinn o.fl. Upplýsing-
ar í síma 27214.
Stólar óskast
Vill einhver selja ódýrt 1-2 gamla
hægindastóla? Helst með bólstruð-
um örmum. Upplýsingar í síma
17618.
íbúð óskast
Erlendur háskólamaður óska eftir
2-3 herbergja íbúð með húsgögn-
um frá 25. janúar til 25. maí. Nánari
upplýsingar gefur Svavar Sig-
mundsson í síma 694406 eða
22570 (á kvöldin).
Til sölu
baðherbergissett (nýr vaskur, klós-
ett og bað nýlegt). Sömuleiðis til
sölu prófílar í álvegg meö hurðum.
Upplýsingar í síma 39198.
Til sölu
Stórt furusófaborð til sölu. Selst
ódýrt. Upplýsingar í síma 680418.
Vantar örbylgjuofn
Upplýsingar í síma 37375 eða
26720 fyrir hádegi.
Yamaha PSS 270
hljómborð til sölu ásamt
straumbreyti. Upplýsingar í síma
30933.
Vetrardekk
Til sölu góð vetrardekk á felgum
fyrir Skoda. Upplýsingar i síma
666709.
Til sölu
sófasett og símaborð, vel með farið
en gamalt. Selst ódýrt. Upplýsinqar
í sima 36402.
Dagmamma í Fossvogi
getur tekið börn í gæslu. Helst fyrir
hádegi en annars eftir samkomu-
lagi. Hef leyfi. Upplýsingar í síma
31884.
Skoda Rapid 1987
Til sölu Skoda Rapid. Ekinn 24.000
km, eingöngu innanbæjar. Vel með
farinn bíll, rauður og sætur. Tilval-
inn fyrirtækjabíll fyrir forstjórann.
Upplýsingar í síma 71975 eftir kl.
17.00, Birna.
Húsnæöi óskast
Litla fjölskyldu vantar 2-3 herbergja
íbúð frá og með 1. mars. Áreiðan-
legum greiðslum heitið. Húshjálp
kemur einnig til greina. Einnig vant-
ar okkur gamlan koll, helst úr tré.
Má vera Ijótur. Upplýsingar gefur
Þorgerður í síma 681333 eða
14567.
Hjálp!
Mig bráðvantar ódýra rafmagnsrit-
vél, helst með leiðréttingaborða.
Upglýsingar í síma 50942, Elfa.
Til sölu
nýr leðurjakki, sérsaumaður í Kór-
eu, nr. 38, sem ný takkaharmón-
ikka, skíði (lengd 140 sm), skór,
bindingar og hvítir skautar nr. 36
(allt mjög gott). Einnig lítill svefn-
stóll. Upplýsingar í síma 685331.