Þjóðviljinn - 17.01.1989, Blaðsíða 5

VIÐHORF
A rauðu Ijósi
- eða bleiku
Gestir á fundi formanna A-flokkanna á Hótel Akranesi á laugardaginn (Mynd: LV)
Sú ákvörðun formanna A-
flokkanna að fara í einni lest í
fundaferð hefur valdið titringi
hjá ýmsum.
Ég hafði alls ekki hugsað mér
að gera ferðalag þetta að við-
fangsefni í greinaskrifum en þeg-
ar betur er að gáð eru á þessu
ferðalagi fleiri hliðar en framhlið
sú sem dregin hefur verið upp og
ástæða til að skoða þær betur. Ef
vel er að staðið gæti ferðalagið
orðið upphafið á nýjum tímum í
pólitíkinni.
Hver er hvað og hvað
veldur titringi?
Tveir formenn taka ákvörðun
um að halda fundi.
Upp rísa þá ýmsir flokksmenn
og láta illa.
- Þessi ferð er sko ekki farin í
nafni flokksins, eða flokksstofn-
ana - um þetta hefur ekkert verið
fjallað...
Hvorugur formannanna hefur
að því er mér er kunnugt látið
annað í ljósi en að þeir hafi sjálfir
ákveðið að fara.
Hvað er það sem veldur titringi
- hversvegna koma yfirlýsingar?
Er formaður ekki traustsins verð-
ur að hafa frumkvæði að pólitík?
Má flokksformaður ekki aðhaf-
ast neitt fyrr en flokksstofnanir
hafa fjallað um fyrirhugaða gjörð
eða afstöðu? Til hvers er verið að
kjósa formann? Svona er hægt að
spyrja endalaust.
Málið er ekki einfalt - en þó -
það rúmast innan marka orðsins
forystukreppa.
Forystukreppa
Þetta mál er sérstaklega slæmt í
Alþýðubandalaginu. Sá flokkur
hefur átt í forystukreppu um
langan tíma. Sú kreppa gerði
Svavari illmögulegt að aðhafast
sem formaður - það voru svo
margir sem vildu leika formanns-
hlutverkið, eða öllu heldur for-
ystuhlutverkið í flokknum. Enn-
þá má formaður helst ekki eiga
frumkvæði - þá rísa upp radd-
sterkir flokksmenn og tala um
ráðríki. Ef málið er bara spurning
um Ólaf Ragnar, Svavar eða
önnur nöfn, - spurning um ráð-
ríki, athyglisþorsta o.s.frv. - er
ekkert hægt að gera og heimsku-
legt að leita pólitískra skýringa.
Það er mín skoðun að forystu-
kreppan risti dýpra og snúist um
aðferðir til að stjórna og aðferðir
til að starfa og komi ekki síst fram
í afstöðu flokksmanna margra til
starfs í pólitískum samtökum.
Einstaklingshyggjan hefur farið
illa með félagshyggjuna í Al-
þýðubandalaginu. Orsök hinnar
yfirdrifnu einstaklingshyggju í
Alþýðubandalaginu er að finna í
algjöru fráhvarfi sumra (margra)
flokksmanna frá starfsháttum
undanfara Alþýðubandalagsins í
pólitíkinni. Ég hef stundum leyft
mér að kalla þennan pólitíska
sjúkdóm „stalínfóbíu“ eða
„stalínótta“, þ.e. svo kyrfilegan
flótta frá starfsháttum hins „stal-
íníska“ Sósíalistaflokks að það er
einfaldlega svissað yfir í andh-
verfuna. Slík umskipti eiga sér
auðvelda leið vegna þess að sára-
lítil fræðileg pólitísk umræða hef-
ur farið fram í flokknum undan-
farin ár (áratugi). Þetta í bland
við oft mjög lítt grundaða pólit-
íska stefnu - reyndar mjög yfir-
borðslega og misvísandi stefnu -
á stærstan þátt í forystukreppu og
um leið tilvistarkreppu Alþýðu-
bandalagsins.
Það þarf ekki að skilja þessa
greiningu mína svo.að æskilegt sé
að hverfa aftur til „stalínískra"
starfshátta til að forða flokknum
frá faðmi einstaklingshyggjunnar
og þá verði flokkurinn aftur
FEOKKUR. Á þessu tvennu er
nefnilega ekki svo mikill mur/ur í
reynd. Hrátt flokksræði afnemur
einstaklinginn og framkallar vél-
ræna starfshætti í pólitíkinni.
Einstaklingshyggjan afnemur þá
þætti í lífinu sem gera manninn að
samfélagsveru og gera úr honum
tillitslausan samkeppnisjálk.
Það ætti ékki að vera þörf á að
gera flokkinn að samsafni ein-
staklinga þótt einu sinni hafi ver-
ið til FLOKKUR.
(Hér inní má skjóta að sá vísi
Karl Marx hélt fram þeirri
skoðun að forsenda frelsunar
stéttarinnar væri frelsun einstakl-
ingsins - það segir okkur e.t.v.
eitthvað um samfélagslegt hlut-
verk einstaklingsins í marxískum
skilningi. Lenín gerði ráð fyrir
' því að hinir arðrændu en frjálsu
þyrftu að skapa sér félagslegt
tæki til að vinna sigra á ríkjandi
stétt - hann kallaði þetta tæki
Kommúnistaflokk. Verkalýður-
inn er frjáls í þeim skilningi að
hann á sig sjálfur og getur selt
hverjum sem er vinnuafl sitt -
gagnstætt vinnandi stéttum fyrri
tíma þar sem einstaklingarnir
voru eign hinna ríkjandi (þrælar)
eða bundnir á klafa jarðarleigu
(leíguliðar). Verkalýðurinn er
ófrjáls í þeim skilningi að hann
ræður ekki yfir þeim auðæfum
sem hann skapar með vinnu sinni
og hann getur því ekki ráðstafað
þeim fjármunum til hins besta
fyrir sig og heildina og losað stétt
vinnandi fólks undan oki launa-
vinnunnar. Þetta markmið þeirra
kappa Marx og Co. - að ráða yfir
samfélagsframleiðslunni - myndi
færa félagsveruna - manninn -
nær því samfélagi þar sem engar
væru stéttaandstæður byggðar á
því að maður arðrændi mann - að
einn græddi á því að annar þræl-
aði.)
Hér segir einhver að skotið sé
framhjá - má vera - en örugglega
hárfínt ef marka má af hinum að-
skiljanlegustu uppákomum
undanfarinna mánaða og ára.
Af slysförum
Eitt alvarlegasta slysið í for-
ystukreppu Alþýðubandalagsins,
sem líklega afgreiddi flokkinn út
úr pólitík um árabil, var tilgangs-
laus vera í ríkisstjórn Gunnars
Thoroddsens. Sú þráseta kostaði
flokkinn bæði tiltrú og svo það að
líklega hefur Alþýðubandalagið
aldrei verið eins áttavillt og eftir
þá þrásetu. í kjölfarið fylgdi svo
annað alvarlegt slys, flokkurinn
stóð og horfði á þúsundir opin-
berra starfsmanna í harðvítugu
verkfalli - stefnulaus. Hvers
vegna? Hvaða hlutverk lék Guð-
mundur J., þáverandi flokks-
maður og „þungavigtarmaður" í
verkalýðsmálum flokksins?
Hvaða hlutverk lék ASÍ-
Ásmundur?
Titringur vegna ferðar for-
manna A-flokkanna nú er angi af
forystukreppunni.
Hvað Alþýðuflokkinn snertir
hefur hann átt við margt svipaðan
vanda að etja, þó hann hafi ekki
grafið eins um sig, enda Alþýðu-
flokkurinn vanur að ganga í gegn-
um forystukreppur og pólitísk
málefni langt frá því að vera fé-
lögum flokksins jafn heilög og al-
varleg og málefni þau sem Al-
þýðubandalagið hefur haft að
kjölfestu.
Ein niðurstaða fundaferðar
formannanna gæti orðið sú hvort
flokkarnir þoli það að formenn
taki frumkvæði að áberandi verk-
efnum - eins og yfirstandandi
fundaferð hlýtur að teljast.
Ræður félagsandinn eða ein-
staklingshy ggj an?
Að starfa saman
Á undanförnum árum hefur
samstarf flokka og flokksmanna
úr ólíkum flokkum óðum horfið.
Þar á ég ekki við formlegt sam-
starf í ríkisstjórn, á þingi eða ann-
arsstaðar þar sem beinlínis er gert
ráð fyrir að flokkar og flokks-
menn starfi saman.
Það fór ekki milli mála hér
fyrrum að stjórnmálaöflin bók-
staflega hlutuðust til um að þeirra
fulltrúar ættu sæti í forystu sem
flestra félaga. Það afneitar eng-
inn tengslum Framsóknar og
kaupfélaganna. Sósíalistar létu
sig mjög svo málefni kaupfélag-
anna skipta og gerðu það undir
pólitískum merkjum sbr.
KRON.
Hvernig er þetta nú? Hvernig
er þetta annarstaðar en í kaupfé-
lögunum? í verkalýðshreyfing-
unni gilda hlutfallaskiptingar
landsmálapólitíkur og er sá hátt-
ur orðinn viðurkenndur og staðn-
aður - baráttulaust og þar með
ópólitískt ástand, í hæsta lagi
baktjaldamakk.
Samstarf yfir skoðanalanda-
mæri eru ekki lengur pólitískar
dáðir heldur persónulegt mál
hvers og eins. Þannig er ópólitísk
einstaklingshyggja að ganga af
pólitísku samstarfi dauðu. Sam-
starf formannanna tveggja er
vonandi upphafið á því að flokk-
ar fari að vinna saman, ekki endi-
lega að sameinast eða sameina
skoðanir heldur geri ólíkum
skoðunum kleift að takast á undir
öðrum kringumstæðum en þeim
sem verið hafa ríkjandi, þ.e. að
umræður séu til þess að lemja
andstæðing með orðum - en ekki
til þess að leysa úr ágreiningsmál-
um og koma skoðunum á hreint.
Það er hægt að hafa samstarf
um skoðanabaráttu.
Það má líka geta sér þess til að
samstarf og fundaferð geti verið
leið út úr forystukreppu?
Nýir tímar - ný
alþýðuhreyfing
Það er ekki útilokað að þau
umbrot sem nú eiga sér stað í ís-
lenskum stjórnmálum séu tákn
um nýja tíma.
Það er langt síðan, ef nokk-
urntíma, að komið hefur tækifæri
til að halda Sjálfstæðisflokknum,
illa höldnum og máttlausum,
utan ríkisstjórnar. Það er langt
síðan tækifæri hefur gefist til þess
að vinstri öfl - félagshyggjuöfl -
róttæk öfl, eða hverju nafni þau
eru nefnd öflin í þjóðfélaginu
sem vilja ekki bara andæfa ósóma
versta kapítalismans heldur líka
byggja upp öðruvísi samfélag og
hafa um það einhverjar skoðanir
- það er langt síðan þessi öfl hafa
fengið jafn gott tækifæri til að
sýna sameinaðan dug sinn. Fram-
sóknarmiðjan veltur í þá áttina
sem straumurinn rennur - það er
sjálfgefið. Þess vegna hafa
flokksformenn A-flokkanna nú
einstakt tækifæri til að skapa upp-
þriðja degi
Albert
Einarsson
skrifar
„Samstarfformann-
anna tveggja er von-
andi upphafið á því
að flokkarnir fari að
vinna saman, ekki
endilega að sameinast
eða sameina skoðanir
heldurgeri ólíkum
skoðunum kleift að
takast á undir öðrum
kringumstœðum en
þeim sem verið hafa
ríkjandi... að lemja
andstœðing með orð-
um“
hafshreyfingu nýrra tíma - nýja
alþýðuhreyfingu.
Kvennalistinn ætti að þekkja
sinn vitjunartíma og einhenda sér
í slaginn um það hvernig samfé-
laginu verði stýrt næstu áratug-
ina. Haldi Kvennalistinn áfram
að sitja hjá rennur kraftur
hreyfingarinnar út í sandinn og
gleiðasta glottið breiðist út um
andlit íhaldsins (í öllum flokk-
um).
Það yrðu sorgleg endalok á
einni frábærustu pólitísku tilraun
síðustu áratuga - tilraun sem get-
ur færst íslensku samfélagi mikla
ávinninga og sérstaklega vinn-
andi alþýðu á íslandi.
Verkefnin eru mikil
Sá boðskapur sem formenn A-
flokkanna eiga að bera alþýðu
landsins er boðskapur um nýja
stjórnarhætti í samfélaginu - og
það er ekki spurning um einn eða
tvo A-flokka eða stóran miðju-
flokk - nýir stjórnarhættir tákna
einfaldlega að þeir sem taka að
sér að stjórna stjórni en láti ekki
Verslunarráðið, bankavaldið og
neðanjarðarbraskara ráða ferð-
inni. Það er kominn tími til að
hætta að gera gys að iýðræðinu.
Það er þörf nýrrar alþýðu-
hreyfingar - nýtt samfélag krefst
nýrrar alþýðuhreyfingar.
Fer ný alþýðuhreyfing af stað í
kjölfar funda A-flokksfor-
manna? Vonandi. En hverskonar
hreyfing?
Slyngur og reyndur
stjórnmálamaður, rauðliði, sagði
eitt sinn þegar mikil alþýðu-
hreyfing skók samfélagið og
menn efuðust um stefnuna - hina
einu réttu stefnu: Það skiptir ekki
máli hvernig kötturinn er á litinn
- bara að hann veiði mýs.
Eigum við ekki að taka áhætt-
una - setja í gang og skapa hér
alþýöuhreyfingu - stjómmálaafl
sem e.t.v. hefur ekki ákveðna
lögun eða ákveðna stefnu aðra en
þá að vinna að samfélagi sem er
lífvænlegt fyrir venjulegt fólk -
alþýðufólk.
Þeir eiga stóran leik nú for-
menn A-flokka. Af hverju? Jú, af
því að þeir eru formenn - fyrirlið-
ar.
Albert er skólameistari Verk-
menntaskóla Austurlands f Nes-
kaupstað.
Þrlðjudagur 17. janúar 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5