Þjóðviljinn - 04.02.1989, Síða 5
VTf)HORF
Bændahöll úr fiskbeinum
Heill og sæll, Ólafur minn Torfa-
son.
Satt best að segja skaust mér í
rúma viku yfir rollugreinina þína
í Pjóðviljanum; það var ekki
fyrren ég hitti Signýju á förnum
vegi og hún spurði hvort ég
mundi fljúga á þig einsog hver
annar dýrbítur næst þegar við
hittumst, að ég fékk veður af
gagnsókn ykkar sauðkindarinn-
ar. Ég var reyndar farinn að
halda að heilagsandahopparar
rolludýrkunarinnar hefðu endan-
lega gengið úr skaftinu og snúið
sér að iðkun annarra trúarbragða
svosem ræktun á sköllóttum ang-
órakanínum eða framleiðslu ólit-
greinanlegra minkaskinna.
En nú er ég búinn að lesa
greinina þína, sem reyndist eins-
og við var að búast, skrifuð í anda
þeirrar ágætu kenníngar að hafa
jafnan það sem skemmtilegra
reynist, þótt ekki skaði að
eitthvað af því sé sannleikanum
samkvæmt. Tilmælin til mín og
annarra borgarbúa eru skýr: Ver-
ið ekki að kássast uppá okkar
jússur, við eigum landið utan
borgarmarkanna og spyrjum
hvorki kóng né prest hvað við
gerum við það.
En ég er nú af ættum frægra
þrjóskuhausa einsog þú veist og
læt ýmislegt koma mér við þótt
enginn hafi pantað hjá mér „sér-
fræðilegt" álit. Og þar sem undir-
ritaður er hér óneitanlega hreinn
og beinn hagsmunaaðili, bæði
sem kjötæta og þátttakandi í víð-
feðmu niðurgreiðslu-, styrkja-,
uppbóta- og fullvirðisréttarkaup-
kerfi, og þótt þínum ágætu um-
bjóðendum þyki skrif mín eflaust
með réttu ófullkomin og afgreiði
þau sem slettirekuskap úr enn
einum hrokafullum, óupplýstum
Reykvíkíngnum, þá áskii ég mér
samt fullan rétt tilað hafa skoðun
á því sem bændur eru að bardúsa,
nema banna eigi okkur Reykvík-
íngum fyrir fullt og fast að hafa
skoðanir á því sem gerist fyrir
utan borgarmörkin?
Vilja bændur ekki ráða því
hvað við étum hér í Reykjavík;
nota þeir ekki óeðlilegan liðstyrk
✓
Olafur Haukur Símonarson skrifar
sveitamanna á Alþíngi og fé úr
ríkissjóði til þess að stýra átvenj-
um okkar? Meðal annars þess-
vegna, kæri vinur, þykir mér ekki
nema eðlilegt að við sem
þraukum hér á malbikinu höfum
skoðun á því hvernig bændur og
ferfætlíngar á þeirra snærum
gánga um landið; sameignina
sem á tyllidögum er nefnd landið
okkar. Ef þetta land er ekki hugs-
að sem „einnota“, heldur ætlað
að duga komandi kynslóðum, þá
vil ég fá að velja, gerist þess þörf,
á milli þriggja ára gamals,
skraufþurrs rollukjöts og gras-
svarðarins.
Þú nefnir að ég sé undir annar-
legum áhrifum þess vonda manns
Jónasar Kristjánssonar, sem í
áratugi hafi starfað að því að
berja á bændum í dagblöðunum.
Ennfremur er ég sakaður um að
hafa lesið Alþýðublaðið. Það
ágæta blað sé ég því miður aldrei,
en ætti kannski að bæta úr því.
Hvað Jónas áhrærir, þá hef ég,
einsog sumir bændur, stundum
haft gagn af því að lesa stórkarla-
legar greinar hans; ekki endilega
tilað vera þeim sammála; jafnvel
fremur til þess að vera þeim
ósammála. Það er nefnilega hollt
og nauðsynlegt í lýðræðisþjóðfé-
lagi að hlusta á þá sem hafa aðrar
skoðanir en maðursjálfur. Raun-
ar held ég að skrif Jónasar um
landbúnaðarmál hafi verið afar
nauðsynlegur póstur í umræð-
unni um það með hvaða tilkostn-
aði við viljum framleiða kjöt hér
á landi.
Þú segir „að það hafi orðið
gagnger bylting í beitarmálum,
þótt enn sé langt í land.“ Ég verð
að viðurkenna að mér finnst bylt-
íng ekki nógu gagnger ef enn er
lángt í land. Og vel að merkja,
sönnunarbyrðin hvílir á þér og
þínum mönnum; þið verðið að
sanna það með óhrekjandi hætti
að verið sé að bæta en ekki að
eyða sameign landsins barna. Og
meðan stærstur hluti þjóðarinnar
og málsmetandi vísindamenn
halda því fram að gróðri landsins
hraki stöðugt, m.a. sökum of-
beitar, hlýtur mér og öðrum sak-
leysíngjum að vera óhætt að
spyrja ánþess að eiga á hættu að
fá á okkur leigumorðíngja: Er
bráðnauðsynlegt að hafa sauðfé á
beit þarsem gróðurinn er við-
kvæmastur eða landið beinlínis
að blása upp?
Grunnstefið í grein þinni er
gamalt, hann Agnar forveri þinn
söng það líka; útsetníng Agnars
var auðvitað snautlegri og fúlli en
þín; og svo ert þú þeim mun betri
söngvari en hann að þér er því
miður treystandi tilað dáleiða
ótal hænuhausa með hugljúfum
Ijóðum um það að bændur séu
þyrjaðir að töfra gras og runna
uppúr flögunum, sauðfé hafi
fækkað (ætli það sé ekki bara
vegna riðu?), og að bændur eigi
ekki bara landið frá jökulþúfum
og 300 metra á haf út, heldur hafi
samtök þeirra jafnan réttar skoð-
anir á landnýtíngu.
Það vill svo til að okkur höfuð-
borgarbúum leyfist ennþá að fara
út um sveitir og upp urn afrétt,
þótt við séum á þeim ferðum okk-
ar hundeltir og skattlagðir af
bændum sem þykjast eiga hvern
stokk og hvern stein, hverja lækj-
arsprænu, árog vötn, fuglinn sem
flýgur yfir, hverina, berin á lyng-
inu; jafnvel skelfiskinn í fjöru-
borðinu. Og mér sýnist þurfa.
kæri vinur, blindan mann tilað
láta sér sjást yfir þá staðreynd að
blessað sauðféð er oftar en ekki
einmitt að naga þarsem síst
skyldi. Ég veit þú hlýtur að hafa
staðið agndofa og horft á þessar
fríðu skepnur með rofabörð
heilla sveita á hryggnum. Og ef
þú þrátt fyrir allt kannast ekki við
þetta, þá hefur heilaþvotturinn
hjá þeim í Bændahöllinni tekist
betur en ég átti von á.
Það má vel vera að einhverjir
„gróðurfarssérfræöingar" á snær-
um sauðkindarinnar „séu sam-
mála um að sauðfé sé ekki of
margt í landinu", einsog kemur
fram í grein þinni. En það er ekki
kjarni málsins, þótt auðvitað sé
sauðfé of margt á meðan engin
leið er að fá fólk tilað éta allt það
dilkakjöt sem framleitt er, þrátt-
fyrir hressilegar niðurgreiðslur
og stanslausan áróður fyrir þess-
arifæðu. Nei, kjarni málsins er sá
sem ég vék að í grein minni:
sauðfé er ekki á réttum stöðum
að naga. Og um þetta er ástæðu-
laust að karpa, jafnvel þótt mað-
ur fái borgað fyrir það.
Og tilað fyrirbyggja misskiln-
íng, þá ætla ég að upplýsa að ég á
ágæta kunníngja í bændastétt
sem eru, þótt undarlegt megi
virðast, sammála mér um það
meginatriði að vit þurfi að hafa
fyrir rollunni. Sauðkindin hefur
nefnilega þá merkilegu áráttu að
vilja ekki endilega éta gras þar-
sem það er mest og safaríkast og
jarðvegur með öflugasta samloð-
un. Stundum virðist skepnan
þvertámóti hafa gert þá sam-
þykkt á fjöldafundi að aldrei
skuli hún stansa og bíta gras þar-
sem mannskepnunni líkar best.
Og í beinu framhaldi af þessum
sannindum hafa menn fyrir löngu
tileinkað sér listina að girða; það
má heita klassísk aðferð sé vilji
fyrir því að gróður haldist eða
aukist á einhverjum tilteknum
bletti.
Og hvað varðar rit Adams frá
Brimum og fleiri genginna blek-
bænda sem skrifuðu á latínu um
„íslensk smáhýsi gerð úr fisk-
beinum", þá hélt ég satt að segja
að þín skáldlega taug, Ólafur
minn, væri það digur að þú sæir
að þarna væru vitrir menn með
táknsærri aðferð að gera ljóst að
hús þjóðarinnar yrðu um
ókomna tíð byggð úr fiski: þeim
fiski sem einn geti haldið lífinu í
þjóðinni og landinu í byggð. Og
veittu því athygli næst þegar þú
lítur uppúr sálmabók sauðkind-
arinnar í skrifstofunni þinni vest-
ur á Melatorgi: Bændahöllin er
líka byggð úr fiskbeinum.
Þinn einlægur,
Ólafur Haukur Símonarson
p.s.
Þetta verða mín lokaorð, kæri
vinur, um þessi rollumál. En í
Ijósi þess að ég er greinilega ekki
réttur aðili tilað sannfæra um að
gróðri landsins sé engin hætta
búin af ofbeit, þá leggég til að þið
embættismenn sauðkindarinnar
reynið við t.d. samtökin Land-
vernd.
Ogmér sýnistþurfa, kœrivinur, blindan
mann til að láta sér sjást yfir þá staðreynd að
blessað sauðfé er oftar en ekki einmitt að naga
þarsem síst skyldi
setja stillimynd á hreyfingu
ÖgmundurJónasson skrifar
Ríkisstjórn íslands verður nú
tíðrætt um kreppu og samdrátt í
þjóðfélaginu. Flestir eru sam-
mála um orsakir þessarar
kreppu. Óskynsamlegar fjárfest-
ingar og óhóflegur fjármagns-
kostnaður um margra ára skeið.
Af þessum sökum sé þjóðin van-
búnari en ella að taka áföllum og
þess vegna sé nú ekki hægt að
auka kaupmátt launa. En kaup-
mátt hverra?
Á íslandi hefur launamisrétti
aukist mjög í seinni tíð og hefur
einkum tvennt valdið þessu. Þeir
hafa fitnað á bitanum sem hafa
hagnast á fjármagnsokri og einn-
ig hefur launakerfið aflagast
vegna þess að samið hefur verið
um svo lága kauptaxta, að menn
hafa neyðst til að fara út á þá
braut að bæta kjörin með óum-
sömdum og þar af leiðandi
ótryggum yfirborgunum.
Þeir sem standa best að vígi í
fyrirtækjum og stofnunum fá
mest í sinn hlut. Þessum
greiðslum er ekki réttlátlega
skipt og þær eru ekki viður-
kenndar á borði, þannig að ellilíf-
eyrisþegar og aðrir viðmiðunar-
hópar kauptaxtans fá ekki notið
þeirra. í BSRB býr fólk við
ósæmilega lága kauptaxta og þeg-
ar tekið er mið af þjóðfélaginu
öllu er launamunur þar lítill. Þess
vegna er rakin leið til kjarajöfnu-
nar sú, að hækka kauptaxtana til
samræmis við augljósar þarfir
menns launafólks eru allt of lágir
og ef mönnum er einhver alvara í
því að vilja jafna lífskjörin í
landinu þá verða þessir taxtar að
hækka. Sé litið til samfélagsins
pólitískrar stefnu ríkisvaldsins og
með sama hætti verður að auka
kaupmátt og jafna lífskjörin með
pólitískri beitingu ríkisvaldsins.
Undan þessu verður ekki vikist.
„Ríkisstjórnin þarfað sýna í verkiþað sem
hún upphaflega kvaðst œtla að vinna að, ístað
þess að gera kaupmáttarrýrnun að sérstöku
stefnumiði sínu... Nú er kominn tími til
breytinga, - að setja stillimynd á hreyfingu. “
fólks. Launakrefi sem ekki
gengur upp og lappa þarf upp á
undir borði er ekki eftirsóknar-
vert.
Hjá ríki og bæ hefur jafnan vér-
ið miklu minna um einstaklings-
bundnar yfirborganir en annars
staðar á launamarkaðnum. Þetta
hefur þó færst í vöxt á síðustu
árum vegna tregðu viðsemjand-
ans að viðurkenna staðreyndir.
Þær staðreyndir sem nú þarf að
viðurkenna eru að taxtar al-
alls er ljóst að breyta þarf tekju-
skiptingunni, samsetningu launa-
reiknings þjóðarinnar og færa
hann í réttlætisátt. Það ber vott
um íhaldssama hugsun hjá ríkis-
stjórninni að segja, að ekki sé
svigrúm til kaupmáttaraukning-
ar. Þessi hugsun er íhaldssöm að
því leyti, að hún byggir á sýn sem
sér þjóðfélagið í kyrrstöðu, í
stillimynd.
Hafa 'ber í huga að kaupmátt-
arrýrnunin hefur orðið í kjölfar
Ríkisstjórn sem ekki vill og ekki
ætlar sér að jafna lífskjör á ekki
erindi við íslenskt launafólk í
dag. Við í hreyfingu launafólks
verðum að setja slíkan þrýsting á
ríkisvaldið.
En hvað með okrið? Jafnvel
það er í stillimynd þrátt fyrir há-
værar yfirlýsingar ríkisstjórnar-
innar um að tekist skuli á við það.
Ég man ekki betur en ég læsi það í
blöðunum löngu fyrir jól, að hún
ætlaði sér stóra hluti á þessu
sviði. Síðan hefur hver vikan liðið
af annarri þar sem okurbyrðarnar
hafa vaxiö jafnt og þétt. Fyrir
mjög stóran hóp launafólks er um
alvörumál að ræða. Gera menn
sér grein fyrir því hve algengt það
er að helmingur heimilistekna
fari í vexti og afborganir af húsn-
æði? Okrið hefur þannig áhrif á
kaupmáttinn.
Árum saman hefur þjóðin
krafist lækkunar vaxta og árum
saman hefur almenningur bent á
að okurstefnan hafi keyrt þús-
undir heimila í rúst. Það er hins
vegar eins og menn skilji ekkert
fyrr en fyrirtækin fara að bogna,
þá fyrst ranka menn við sér. Það
hefur ríkisstjórn íslands loksins
gert, en aðeins í orði.
Ríkisstjórnin þarf að sýna í
verki það sem hún upphaflega
kvaðst ætla að vinna að, í stað
þess að gera kaupmáttarrýrnun
að sérstöku stefnumiði sínu, eins
og ráða mætti af yfirlýsingum
fjármálaráðherra nýverið. Nú er
kominn tími til breytinga, - að
segja stillimynd á hreyfingu.
Ögmundur er formaður Banda-
lags starfsmanna ríkis og bæja.
Laugardagur 4. febrúar 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5