Þjóðviljinn - 14.02.1989, Blaðsíða 7

VIÐHORF
Samvmna, samfylking, sameining
Svanfríður Jónasdóttir skrifar
Spurningin um samstarf, sam-
fylkingu eða sameiningu stjóm-
arflokkanna hlýtur að ráðast af
því hvernig tæki fólk telur sig
þurfa í stjórnmálabaráttunni á
hverjum tíma.
Við stofnun Alþýðubandalags-
ins og forvera þess, Sameiningar-
flokks alþýðu, Sósíalistaflokks-
ins, var greinilega skilningur
stofnendanna að alþýða þessa
lands þyrfti á sterkara afli að
halda í sinni pólitísku baráttu en
það hafði fyrir. Nöfn flokkanna
vísa í senn til samfylkingar og
sameiningar. Alþýðubandalagið
hefur verið samfylkingarflokkur
og undirstrikaði vilja sinn í þeim
efnum síðast rækilega á haust-
fundi miðstjórnar fyrir rúmum
tveim árum. Þá var samþykkt á-
lyktun undir heitinu Nýtt land-
stjórnarafl. Þar var reynt að
höfða til Alþýðuflokksins og
Kvennalistans, síðan sett niður
nefnd sem skrifaði þessum aðil-
um bréf og báð um viðræður um
hugmyndina. Því miður var áhugi
þeirra fyrir myndun þess konar
landstjórnarafls það lítill þá að
ekkert varð úr. Þá vildum við
reyna að búa til öflugra tæki til að
nota í baráttunni fyrir breyttu
þjóðfélagi, þjóðfélagi þar sem
íhaldið hefði ekki undirtökin.
Þrátt fyrir ýmsan ágreining A-
flokkanna tel ég að fleira sameini
en sundri. Þeir eru ekki aðeins
sprottnir af sömu rót heldur er
staða þeirra beggja sú að hvorug-
ur á líf sitt undir því að núverandi
kerfi malli áfram og hlaði utan á
sig, heldur þvert á móti. Það er
því rökrétt að álykta sem svo að
samstilltir geti þeir gert aðför að
því og þá uppstokkun sem
nauðsynleg er að mati okkar
flestra.
Gallinn við umræðu dagsins í
dag er hve rígbundnir margir eru
núverandi ástandi og eiga því erf-
itt með að sjá fyrir sér þær
Það þarf að stokka upp
og gefa aftur
Það er skoðun mín og margra
annarra að flokkakerfið sé ekki
lengur í takti við þær áherslur
sem aðstæður nútímans krefjast.
Það er dálítil þreyta í öllu
stjórnmálastarfi og flokkarnir oft
Ég vék að því áðan að A-
flokkarnir ættu það sameiginlegt
að framtíð þeirra byggðist ekki á
því að viðhalda núverandi kerfi.
Þá er ég fyrst og fremst að tala um
það hagsmunagæslukerfi sem
helmingaskiptaflokkarnir hafa
komið hér á. Ég vildi gjarnan sjá
hér stjómmálaafl sem hefði til
„Þrátt fyrir ýmsan ágreining A-flokkanna tel
ég aðfleira sameini en sundri. Þeir eru ekki
aðeins sprottnir afsömu rót heldur erstaða
þeirra beggja sú að hvorugur á lífsitt undirþví
að núverandi kerfi malli áfram og hlaði utan á
sig... Samstilltirgœtuþeirþvígertaðförað
því. “
breytingar sem orðið gætu ef A-
flokkarnir taka upp nánari sam-
vinnu, að ég tali nú ekki um sam-
einingu. Auðvitað kalla allar
breytingar á viðbrögð og áfram-
haldandi breytingar. Það er ekki
rökrétt að horfa einungis á
samanlagt fylgi A-flokkanna eins
og það er nú og fara síðan að velta
vöngum yfir framtíðinni, rétt eins
og allt annað muni um ókomna
framtíð verða „á sínum stað“.
Við höfum þegar fengið að sjá
viðbrögð formanns og varafor-
manns Sjálfstæðisflokksins sem
hrópa á samfylkingu borgara-
legra afla til mótvægis hugmynd-
inni um sameinaða A-flokka.
ráðvilltir við stefnumótun. Þar
togar aðallega tvennt í. Annars
vegar trúnaður við þann hug-
myndagrundvöll og
hagsmunagæslu sem lagt var upp
með í árdaga, hins vegar kröfur
nútímans í samfélagi sem hefur
tekið gífurlegum breytingum
varðandi búsetu og atvinnuhætti
á fáum áratugum. Af þessum
ástæðum m.a. er framsetning
stefnu og það hvernig tekið er á
dægurmálum oft mótsagnakennt
og ruglingslegt og fólk á erfitt
með að finna samhengi hlutanna.
Þó ekki væri nema vegna þessa
þarf að stokka upp og skýra
áherslur.
þess hugmyndagrundvöll, burði
og kjark að takast á við það
kerfi. Sem hefði burði til þess að
vinda ofan af því nánast sjálfvirka
fyrirgreiðslukerfi sem viðgengist
hefur gagnvart atvinnulífi og at-
hafnamönnum ýmis konar. Sem
hefði afl til þess að jafna aðstæð-
ur fólks í efnalegu og félagslegu
tilliti. Slíkt afl eigum við ekki í
dag, en við höfum nægan mann-
skap. Spurningin snýst því um,
það hvort þetta fólk nær að vinna
saman.
Nú um stundir erum við í Al-
þýðubandalaginu í mjög víðtæku
samstarfi við Alþýðuflokkinn.
Sameining hefur hins vegar vart
verið rædd fyrr en eftir lifrarveisl-
una í haust og sú umræða fær
auðvitað byr undir báða vængi
við sameiginlega fundarferð for-
manna flokkanna. Formennimir
hafa ekki gefið út þá línu að nú
beri að sameina þessa flokka.
Það hefur hins vegar verið hugs-
anleg sameining sem mest hefur
verið fjallað um í fjölmiðlum og
um hana hefur fólk helst tjáð sig, •
en um leið velt því fyrir sér hvort
til þess væru raunhæfir mögu-
leikar. Fólk spyr sjálft sig - og
aðra - hver eru málefnin, er verk
að vinna? Sú samvinna sem þegar
er fyrir hendi segir okkur það.
Víða í kaupstöðum landsins
vinna A-flokkarnir saman að
bæjarmálum, ýmist í meiri- eða
minnihluta. í mörgum af stærstu
kaupstöðunum eru þeir saman í
meirihluta, s.s. Kópavogi og
Hafnarfirði. Fyrir slíku samstarfi
hefur verið mikill áhugi svo og
innan launamannahreyfinganna.
{ orði hefur einnig verið áhugi
fyrir nánara samstarfi á lands-
vísu, eða á Alþingi. Hins vegar
hefur sagan, saga klofnings og
sundrungar verið ýmsum það
hugleikin að einungis varirnar
hafa mælt fram orðin, hugur lítt
fylgt eftir og tilraunir til nálgunar
því einatt litlar. Það er því ljóst að
hugmyndin um sameiningu kem-
Svanfríður er varaformaður Alþýðu-
bandalagsins og aðstoðarmaður fjár-
málaráðherra. Grein hennar er að
stofni til framsaga á fundi ABR í janú-
ar um samvinnu vinstrimanna.
Herra ritstjóri
Mörður Árnason
í Þjóðviljanum 3. febrúar 1989
birtist ritstjórnargrein eftir þig að
tilefni þess að Kaupþing hf. hafði
birt reikninga sína fyrir árið 1988
með almennri auglýsingu í dag-
blaði.
í þessari ritstjórnargrein andar
heldur köldu til Kaupþings og
virðist þú hvorki kunna að meta
það framtak að reikningar séu
birtir né að þeir skuli liggja fyrir
afstemmdir mánuði eftir áramót
en hvorttveggja er ekki ýkja al-
gengt og reyndar nánast óþekkt.
Það er í anda nýrrar stefnu upp-
lýsinga og fræðslu, sem stjórn
Kaupþings tók þá ákvörðun að
birta reikninga félagsins enda
mikilvægt fyrir viðskiptavini þess
að vita hvernig hagur þess er og
hvernig það stendur. Þessu ættir
þú sem fjölmiðlamaður að fagna
og hvetja fyrirtæki að feta í fót-
spor Kaupþings. Sú leynd, sem
hvílir yfir rekstri fyrirtækja hér á
landi er engum til góðs.
Hagnaður Kaupþings og
traustur rekstur virðist fara fyrir
brjóstið á þér og er það undar-
legt. Á ég bágt með að trúa því að
þinn draumarekstur sé taprekst-
ur og að þú teljir það af hinu illa
að fyrirtæki nái hagnaði úr
rekstri, sem á engan hátt er dýrari
fyrir neytendur en rekstur ann-
arra fyrirtækja á sama sviði. Tel-
ur þú virkilega að aðhaldssemi í
rekstri og sparnaður á öllum svið-
um sé átöluverð? Ef þú legðir á
þig þá vinnu að bera saman rekst-
ur Kaupþings og annarra
fjármálastofnana munt þú sjá, að
hagnaður Kaupþings stafar af
lægri kostnaði og aðhaldssemi í
rekstri.
Það er oft ekki auðvelt að reka
fyrirtæki þannig að það skili
hagnaði, sérstaklega ef ytri að-
stæður eru ekki vinsamlegar. En
það er mjög auðvelt að reka fyrir-
tæki illa, með tapi. Er það vilji
þinn?
Það er mjög mikilvægt fyrir
hverja þjóð að fyrirtæki hennar
séu vel rekin og skili góðum arði.
Þannig geta þau greitt góð laun,
veitt trygga atvinnu og greitt háa
landsbyggðinni að hugsa hreinar
hugsanir (hvað sem það nú þýðir)
og stilla sig. Mörg fyrirtæki í sjáv-
arútvegi eru frábærlega vel rekin
og sum skila jafnvel hagnaði þrátt
fyrir mjög erfið ytri skilyrði sem
stendur. Eg get ekki séð að það
gagnist þeim neitt, þó að
Kaupþing væri ver rekið og
skilaði tapi. Mörg þessara fyrir-
tækja hafa notið viðskipta við
í fyrsta lagi telur þú að helstu
stórfyrirtæki landsins séu bak-
hjarlar Kaupþings. Ekki veit ég
hvaðan í ósköpunum þér hafa
borist þær fréttir. Bakhjarlar
Kaupþings eru 9 sparisjóðir, sem
eiga 49% á móti undirrituðum.
Einn ágætur ráðherra Alþýðu-
bandalagsins heimsótti starfs-
menn Kaupþings í sumar og tal-
aði um að Kaupþing væri ákveðin
„Það er oft ekki auðvelt að rekafyrirtœki
þannig að það skili hagnaði, sérstaklega efytri
aðstœður eru ekki vinsamlegar. En það er
mjög auðvelt að rekafyrirtæki illa, með tapi.
Er það vilji þinn?“
skatta til samfélagsins og staðið
þannig undir þeim mörgu samfé-
lagslegu verkefnum, sem við vilj-
um að þjóðfélagið taki að sér.
Kaupþing hf. greiðir til samfé-
lagsins 11,5 milljónir í skatta
vegna hagkvæms rekstrar árið
1988. Ef öll fyrirtæki landsins
væru rekin með tapi, hver á þá að
standa undir félagslegri þjón-
ustu? Hvað tryggir atvinnuör-
yggi, þegar harðnar á dalnum, ef
ekkert fé er til staðar? Eru það
ekki hagsmunir launþega og
þjóðarinnar allrar að fyrirtæki
skili hagnaði til að standa undir
félagslegu öryggi og myndi eigið
fé til þess að tryggja atvinnuör-
yggi?
Þú biður forráðamenn í sjávar-
útvegi og atvinnulaust fólk á
Kaupþing og þá sérstaklega
Kaupþing Norðurlands, sem er
eina verðbréfafyrirtækið utan
Reykjavíkur og hefur veitt fé frá
höfuðborgarsvæðinu út á land.
Sama gildir fyrir það fólk, sem
vegna samdráttar í rekstri úti á
landi hefur misst atvinnu sína.
Það er stjórnvalda að stýra gengi
og öðrum þáttum, sem mynda
skilyrði fyrir góðan rekstur fyrir-
tækja úti um landið. Það er
Kaupþingi ofvaxið að bera
ábyrgð á þeim skilyrðum.
í grein þinni gætir ýmisskonar
misskilnings, sem sjálfsagt er að
leiðrétta fyrir lesendur Þjóðvilj-
ans, sem margir eru viðskipta-
menn Kaupþings eða hyggjast
verða það.
uppreisn gegn stöðnuðu banka-
kerfi. Svo ekki er þetta algild
skoðun vinstrimanna.
í öðru lagi virðist þú halda að
fyrirtæki greiði ekki skatta af
vaxtatekjum. Þetta er alrangt.
Vaxtatekjur fyrirtækja eru skatt-
lagðar eins og aðrar tekjur fyrir-
tækja og af vaxtatekjum greiða
fyrirtæki 40% skatt.
Þú virðist telja að Kaupþing
hafi hag af háum vöxtum. Svo er
ekki. Kaupþing tekur allar sínar
tekjur sem þóknanir en alls ekki
sem vaxtamun. Það má þó benda
á, að fyrirtækið flytur fjármagn
frá þúsundum sparifjáreigenda til
fyrirtækja á mjög ódýran hátt eða
fyrir sem svarar 1,5% til 2% vax-
tamun.
Þú endar svo þinn pistil, sem
var nú reyndar fyrirséður, með
því að segja að sparnaður sé hag-
kerfinu nauðsynlegur en að
„samfélag sem fyrst og fremst er
sniðið utanum gróðapunga eins-
og þá sem nú augslýa 21,3
milljóna hagnað af óhagnýtum
atvinnurekstri" sé á villigötum.
Þessu er til að svara að íslenska
hagkerfið er örugglega ekki snið-
ið utan um Kaupþing eins og
flestum er kunnugt. Kaupþing
hefur gert þúsundum sparifjár-
eigenda kleift að taka þátt í þeirri
góðu ávöxtun sem verðbréfa-
markaðurinn gefur. (Helmingur
þeirra, sem eiga Einingabréf hjá
Kaupþingi eiga undir 200 þús.O
Framtak Kaupþings á mörgum
sviðum hefur stóraukið mögu-
leika almennings til sparnaðar,
sem óneitanlega hefur aukið
sparnað með þjóðinni. Það má
benda á að í vörslu Kaupþings
eru um 2,2 milljarðar, sem að
miklu leyti er nýtt sparifé. Sá
þáttur einn sér ætti að sannfæra
menn um það að starf Kaupþings
er ekki „óhagnýtur atvinnu-
rekstur“, hvað sem það nú þýðir..
Auk þess vil ég benda á þá ráð-
gjöf og fræðslu, sem Kaupþing
veitir. Og jafnframt hefur fyrir-
tækjum gefist kostur á nægu
lánsfé, sem reyndar er nokkuð
dýrt en þó fáanlegt.
Varðandi orðið „gróðapung-
ur“ er það að segja að rætin orða-
notkun lýsir höfundinum frekar
en Kaupþingi.
Skrifað í
Reykjavík 7. febrúar 1989
Með kærri kveðju og von um
birtingu í blaði þínu.
dr. Pétur H. Blöndal
Pétur er framkvæmdastjóri Kaup-
þings hf.
Þriðjudagur 14. febrúar 1989 PJÓÐVILJINN - SÍÐA 7