Þjóðviljinn - 16.02.1989, Blaðsíða 4

Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Kjörog
samningar
Þá eru úr gildi fallin þau bráöabirgöalög gegn kjarasamn-
ingum sem ríkisstjórn Þorsteins Pálssonar setti fyrst í maí í
fyrra og framlengd voru viö stjórnarmyndunina í haust.
Þetta voru ólög. Meö þeim neitaði ríkisstjórn landsins aö
viöurkenna almennan samningsrétt launamanna og misvirti
þannig mikilvæg mannréttindi.
Eöli málsins samkvæmt hefur þaö einkum mætt á vinstri-
mönnum og jafnaöarmönnum aö standa um þau vörö, og
þaö hefur því berið kaldranalegt fyrir félaga og stuönings-
menn Alþýðubandalagsins aö lögunum skyldi viöhaldiö eftir
stjórnarmyndunina.
Um þetta varö verulegur ágreiningur í miðstjórn flokksins
við stjórnarmyndunina, en þeim fundum lauk svo að mikill
meirihluti taldi aö flokknum bæri aö ganga til landstjórnar-
starfa þótt lögin fengjust ekki úrgildi felld. Þaö væri beinlínis
skylda flokksins viö þær aðstæöur sem þá ríktu, og var þá
ekki síst litið til hagsmyna launafólks.
Og þegar nú er horft til baka verður aö telja ákvöröun
miðstjórnarinnar rétta og skynsamlega, þótt hún hafi vissu-
lega sett blett á þann pólitískan hreinleika sem sumstaöar er
talinn öllu æðri. Á þeim hálfa fimmta mánuöi sem stjórnin
hefur setið hefur hún náð þeim markmiðum sínum aö koma í
veg fyrir stórfellda kjaraskeröingu samfara hruni í atvinnulíf-
inu. Henni hefur tekist aö halda veröbólgu í lágmarki og hún
hefur náð verulegum árangri í vaxtamálum gegn öflugu
andófi. Sú uppstokkun í atvinnulífinu og í peningamálum
sem nú stendur yfir er mikilvægt verkefni í augljósum tengs-
lum viö hagsmuni launafólks, bæði á höfuðborgarsvæðinu
og um landsbyggöina alla.
Þaö er rétt að líta til baka þegar ólögin falla úr gildi. Meðal
annars vegna þess aö slælega var á móti þeim tekiö, sem
eykur hættuna á aö ríkisstjórnir hvers tíma telji þaö á vald -
sviöi sínu aö grípa framí kjarasamninga og kjarabaráttu
hverskonar. Bæði samtök launafólks og þau stjórnmálaöfl
sem telja sig eiga með þeim samstööu eiga nú aö heita því
að þessi leikur veröi ekki endurtekinn.
En þaö sem mestu skiptir er aö líta fram á veginn. Hvað
ætla samtök launafólks aö gera við hinn nýendurheimta
samningsrétt?
Þessarvikurnareru forsvarsmenn þeirra, atvinnurekenda
og ríkisvalds í mjög dæmigeröum og hefðbundnum leik
þarsem reglurnar ganga útá að sýna ekki á spilin sín nema
eitt og eitt í einu augnabiik í senn: menn munar í frumkvæðið
en vilja foröast ábyrgðina.
Inní þetta blandast svo ýmis sjónarmið. Félagar í sam-
tökum launafólks velta því auövitaö fyrir sér aö hve miklu
leyti sé hægt aö treysta á ríkisstjórnina, og menn reyna
einnig að læra af fyrri kollhnísum eftir kjarasamninga. Sjálfs-
tæðisflokkur og Morgunblað eru svo staöráöin í aö hafa þau
áhrif að þeirra menn komist aftur aö stjórnartaumum.
Hvernig sem úr spilast er mikilvægt aö forystumenn
launafólks geri sér grein fyrir þeim tvíþætta almannavilja
sem greinilega er fram kominn eftir frjálshyggjusukkiö: krafa
um jöfnun á lífskjörum, og krafa um betra og skilvirkara
velferðarkerfi. Um þetta sýnast samtök launafólks og aðilar
ríkisstjórnarinnar geta haft samstööu, og það er vonandi aö
ólögin nýdauöu hafi ekki í þeim mæli spillt tilfinningum og
dómgreind aö menn sjái ekki frammúr hríðarsortanum þess-
ar erfiðu þorravikur.
-m
KLIPPT OG SKORIÐ
Allt út í
sandinn í 70 ár
Þórarinn Þórarinsson, maður
lífsreyndur, skrifaði grein í sitt
gamla blað Tímann fyrir síðustu
helgi. Hún heitir „Síld og þorskur
stjórna íslendingum" og fjallar,
eins og sjá má af fyrirsögninni,
um hinn hrapallega vanmátt
stjórnmálamanna í tvísýnum
heimi.
Þórarinn segir á þessa leið:
„Sannleikurinn um allar hinar
mörgu efnahagsráðstafanir sem
hér hafa verið reyndar síðustu
sjötíu árin (er sá að þær) hafa
runnuð fljótlega út í sandinn og
engar þeirra reynst varanlegar.
Af því finnst mér ekki fjarri iagi
að draga þá ályktun að'hin varan-
lega lausn sé ekki til eins og efna-
hagsmálum fslendinga er háttað.
Ástæðan er sú að hér eru meiri
sveiflur í efnahagsmálum en í
flestum löndum öðrum. í raun og
veru eru það síld og þorskur, sem
stjórna efnahagsmálum íslend-
inga en ekki stjórnmálamenn.
Þegar vel veiðist tekur allt efna-
hagslífið fjörkipp og eyðsla og
fjárfesting aukast úr hömlu fram.
Stjórnmálamennirnir verða síðan
að fara eftir því hvernig síldin og
þorskur haga göngum sínum.“
Kænleg málsvörn
fyrir Steingrím
Þetta er skondinn og skemmti-
legur texti. í fyrsta lagi er ungæð-
isháttur allskonar í vangaveltum
um efnahagsmál sleginn út af
laginu með því, að ekki er vitnað í
nokkur léttfleyg misseri heldur
stendur greinarhöfundur á tindi
síns aldurdóms og horfir yfir
hvorki meira né minna en sjötíu
ár: f sjötíu ár hafa ráðstafanir
stjórnvalda mistekist. í öðru lagi
er textinn skemmtilega tvíræður
sé það haft í huga að það er flokk-
ur Þórarins, Framsóknarflokkur-
inn, og foringi hans, sem fara
með verkstjórn í stjórnaraðgerð-
um nú um stundir. Maður gæti
haldið að Þórarinn væri að skensa
Steingrím með því að segja, að
einnig hans efnahagsaðgerðir
muni lyppast niður eins og hverjir
aðrir dauðans vesalingar. En við
vitum líka að slíkt gera ekki
Framsóknarmenn: þeir elska og
virða sinn arfakóng. Þegar Þórar-
inn Þórarinsson segir, að í raun-
inni stjórni þorskurinn og sfldin
landinu og hafi gert frá fullveldis-
degi 1918, þá er hann um leið að
gefa til kynna að Steingrímur
Hermannsson standi í engu að
baki stórmennum aldarinnar:
þeim mistókst öllum líka.
Steingrímur syndgar í úrvals
kompaníi eins og enskurinn
segir.
Að byggja upp sjóði
Menn mega heldur ekki skilja
ívitnunina í grein Þórarins sem
svo, að hann hafi gefið það gjör-
samlega upp á bátinn að stjórn-
málamenn séu eitthvað að bauka
sér við hliðina á þorskinum aðal-
ráða og þeirri örlagadís sem síldin
er. Óekkí. Hann á sér enn von
eftir sjötíu ár og hún er á þessa
leið:
„íslenskt efnahagslíf kemst þá
fyrst á traustan grundvöll þegar
krónan er orðin stöðugur gjald-
miðill og sveiflurnar sem ráðast
af göngum sfldar og þorsks ekki
látnar ráða ferðinni og arði af
góðæri ekki alltaf eytt af fyrir-
hyggjuleysi. í góðærum á að
byggja upp sterka sjóði sem nota
má þegar sfld og þorskur haga
göngum sínum án tillits til ís-
lenskra stundarhagsmuna".
Feitar kýr og magrar
Eins og hver maður getur séð
eru ráð Þórarins jafn einföld og
þau eru forn og virðuleg. Þessa
hagfræði er ekki að finna hjá Fri-
edman eða Keynes, ekki hjá
Marx né heldur Adam Smith.
Hún er til okkar komin beina leið
úr fyrstu Mósebók Biblíunnar.
En þar segir frá því að Faraó Eg-
yptalands dreymdi draum: sjö
feitar kýr komu upp úr ánni Níl
og fóru að bíta sefgresið. Og á
eftir þeim komu upp úr ánni sjö
aðrar kýr, Ijótar og magrar og átu
þær feitu kýrnar sjö en voru engu
holdmeiri eftir. Þennan draum
gat enginn ráðið nema Hebreinn
Jósef Jakobsson hinn fríði: Hann
spáði því að góðæri yrði í landinu
í sjö ár, síðan kæmu sjö hallærisár
og mundi hungrið þá eyða landið.
Og Jósef gerði meira: hann ráð-
lagði Faraó hvernig bregðast
skyldi við þessum framtíðarhorf-
um:
„Fyrir því velji nú Faraó hygg-
inn og vitran mann og setji hann
yfir Egyptaland .... og taki
fimmtung af afrakstri Egypta-
lands á nægtaárunum... Og vist-
irnar skulu vera forði fyrir landið
á sjö hallærisárunum, sem koma
munu yfir Egyptaland, að landið
farist eigi af hungrinu“.
Og eins og menn muna lét Far-
aó sér þetta vel líka og setti Jósef
yfir landið til að stjórna því og
safna til mögru áranna og sagði
við hann meðal annars: „án þín
skal enginn hreyfa hönd eða fót í
öllu Egyptalandi“.
Hver er hvað?
Þetta gafst allt vel á þeim tíma,
svo ekki er nema von að Þórarinn
vilji fitja upp á sömu hyggindum
fyrir ísland: menn sækja gjarna í
þau hegðunarmynstur sem helg-
uð eru í ritningum aldanna, bæði
meðvitað eða ómeðvitað. Sú
spurning sem að okkur hinum
snýr verður þá helst þessi: hvort
er formaður Framsóknarflokks-
ins í hinu íslenska dæmi í hlut-
verki Faraós eða þá Jósefs? Eða
eins og segir á öðrum stað í þeirri
góðu bók Biblíunni: Ert þú sá
sem koma skal eða eigum vér að
vænta annars?
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 • 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Utgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁrnason, Silja Aðalsteinsdóttir.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrirblaðamenn: Dagur Þorleifsson, ElíasMar(pr.), Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim
Smart (Ijósm.), KristóferSvavarsson, Magnús H. Gíslason.ólafur
Gíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (umsjm. Nýs
Helgarblaðs), Sævar Guðbjörnsson, Þorfinnur ómarsson (íþr.),
ÞrösturHaraldsson.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrif stof ustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglysingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla:SigríðurKristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Erla Lárusdóttir
lu- og afgreiftslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
la: Halla Pálsdóttir. Hrefna Magnúsdóttir.
umaður: Katrln Bárðardóttir.
i, afqreiðsla, ritstjórn:
16, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
' nnfifliam
Verð í lausasölu: 70 kr.
Nýtt Helgarblað: 100 kr.
Áskriftarverð á mónuði: 800 kr.
4 S(ÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 16. febrúar 1989