Þjóðviljinn - 17.02.1989, Blaðsíða 6

Opni fjármagns-
markaðurinn
afdrifaríkastur
hindranir
Samræming staðla og
gagnkvæm viður-
kenning
Frægasta dæmið um tæknilegar
viðskiptahindranir er Cassismál-
ið, en Cassis er franskur líkjör,
sem notaður er í freyðivín-
skokteilinn „kir“. Árið 1978 vildi
þýskur innflytjandi flytja þennan
drykk til V-Þýskalands, en fékk
það ekki vegna þess að alkóhólm-
agnið í drykknum var ekki af rétt-
ri stærðargráðu miðað við þýska
staðla. Málið fór fyrir Evrópu-
dómstólinn í Luxembourg, þar
sem þýsk yfirvöld voru dæmd til
þess að taka við drykknum, þar
sem reglur þeirra samræmdust
ekki Rómarsáttmálanum. Mál
þetta hafði fordæmisgildi, og síð-
an hefur verið unnið markvisst að
því að ryðja öllum duldum við-
skiptahindrunum af þessu tagi úr
vegi. Viðskipti má nú aðeins
hindra ef sérstakar heilbrigðisá-
stæður eða öryggisástæður eru
fyrir hendi, og um leið er unnið
að samræmingu á öryggis- og
heilbrigðisstöðlum innan banda-
lagsins. Þessir samræmdu staðlar
munu hafa mikil áhrif á matvæla-
útflutning okkar til EB eins og
þegar hefur komið í ljós varðandi
íslensk sláturhús sem ekki upp-
Með opnum markaði EB verða
settir evrópskir staðlar um með-
ferð og efnainníhald matvæla.
fylla hreinlætiskröfur EB. Á
meðan kemst íslenskt lambakjöt
ekki inn á sameiginlega markað-
inn. Sömuleiðis hljóta íslenskir
matvælaframleiðendur að þurfa
að fara eftir stöðlum EB um auk-
efni í lagmeti og öðrum unnum
matvörum. Meginbreytingin felst
þó væntanlega í því, að þegar
vara er komin inn á markaðinn á
annað borð, þá takmarkast hann
ekki við eina þjóð, heldur nær
hann til 320 miljón hugsanlegra
neytenda. Þannig kallar markað-
urinn væntanlega á endurskipu-
lagningu sölumála íslenskrar
framleiðslu í Evrópu.
-ólg
Landamæravarsla
lögð niður
Landamæri eru augljósasta og
áþreifanlegasta vísbendingin um
skiptingu Evrópu. Þrátt fyrir efa-
semdir Breta og Dana, sem hafa
haldið því fram að bandalagið
snerist fyrst og fremst um vörur
og verslun, en ekki frjálsa fólks-
flutninga, hefur ráðherranefndin
ákveðið að stefna að því að allar
hindranir á landamærum verði af
lagðar, þar með talið skoðun og
eftirlit með fóiki og vörum. Þetta
á að gerast fyrir desember 1992.
Þetta felur í sér að ríkin verða
að taka upp samræmda ytri
landamæravörslu bandalagsins.
Til dæmis er fyrirsjáanlegt að það
ferðafrelsi sem nú rikir innan
Norðurlandanna getur gert Dan-
mörku að opinni leið inn í banda-
lagið fyrir Norðurlandabúa að
óbreyttum aðstæðum. Þá krefst
þetta samræmdra varna og að-
gerða gegn hryðjuverkastarf-
semi, eiturlyfjasmygli og öðrum
glæpum og kallar þannig á sam-
ræmda löggæslu. Þá eru í löndun-
um mismunandi lög um leyfi til
vopnaburðar, sem kalla á sam-
ræmingu. Frjálsar ferðir um
landamæri kalla líka á rýmkaðar
heimildir um flutning á toll- eða
skattfrjálsum varningi í farangri,
svo sem áfengi, tóbak o.s.frv. Þá
kalla eftirlitslaus landamæri á
það að landbúnaðarafurðir, hús-
dýr og jarðargróði sé undir sam-
ræmdu heilbrigðiseftirliti er fari
fram á framleiðslustaðnum sam-
kvæmt viðurkenndum stöðlum,
þannig að komið sé í veg fyrir
flutning sjúkdóma á milli landa.
Augljóst er að EFTA-löndin,
og þá ekki síst ísland, þyrftu að
gjörbreyta sínum reglum á þessu
sviði ef um aðild ætti að vera að
ræða. Þá er ljóst að opin landa-
mæri kalla á samræmda stefnu
varðandi flóttamenn og innflytj-
endaleyfi, og jafnframt að sam-
eiginlegur vinnumarkaður er
veitir jafnan rétt til vinnu í öllum
löndunum kallar á gagnkvæma
viðurkenningu starfsréttinda og
þar með samræmingu
menntakerfisins. Með hugsan-
legri aðild íslands að EB er ljóst
að grundvallarbreyting yrði á
öllum samskiptareglum okkar
við þjóðir EB.
Hvergi hafa menn brugðist
skjótar við þróun til óhefts mnri
markaðar EB en á sviði fjár-
magnsviðskipta.Þróunin í átt til
sameiginlegs fjármagnsmarkaðar
í Evrópu er reyndar í takt við
tækniframfarir á sviði fjarskipta
og tölvubúnaðar, sem hafa
auðveldað mjög öll viðskipti með
fjármagn á milli landa. Með opna
markaðnum fá öll fjárfestingafyr-
irtæki og bankar, sem hafa starfs-
leyfi í einu landi, leyfi til að starfa
í öllum hinum ríkjum EB. Þetta
mun leiða til mun harðari sam-
keppni á milli banka og verðbréf-
amarkaða, samruna fyrirtækja og
hagræðingar, þar sem reiknað er
með að kostnaður í bankakerfinu
og verðlagning bankaþjónustu
muni lækka um 10-15%. En þetta
þýðir væntanlega jafnframt að
fjármagn verður ódýrara.
Sem dæmi um misræmi í fjár -
magnskostnaði má nefna að bank-
alán til almennings í Bretlandi,
Frakklandi og Þýskalandi eru nú
á um þrefalt hærri vöxtum en í
Belgíu. Augljóst er að þessi mikli
munur hlýtur að minnka,
neytendum í hag.
Annað dæmi um áhrif
breytinganna varða ríkisfjármál-
in: ftalía býr við langversta af-
komu ríkiskassans innan EB, og
hefur fjárlagahallinn þar verið
upp á um 11% af vergri þjóðar-
framleiðslu. Þennan mikla halla
hafa þeir reynt að brúa með sölu
ríkisskuldabréfa. Nú þegar mark-
aðurinn opnast margfaldast
framboð á sparnaðarmögu-
leikum fólks, og ítalskir ríkis-
borgarar geta þannig allt eins lagt
sparifé sitt í vesturþýsk eða bresk
ríkisskuldabréf. Samkeppnin um
sparnaðinn mun þannig aukast
Tæknilegar
viðskipta-
ítalskir tollverðir. Árið 1992 verð-
ur starf þeirra lagt niður.
og ítalski fjármálaráðherrann sér
frarn á að þurfa að beita niður-
skurði í stað þess að taka lán á
verðbréfamarkaðnum. Hætt er
við að íslenska bankakerfið
myndi illa standast erlenda sam-
keppni við þessar aðstæður, og
sjálfsagt yrðu margar sparnaðar-
leiðir meira freistandi en íslensk
rikisskuldabréf ef íslendingar
fengju aðgang að því mikla fram-
boði sparnaðarmöguleika, sem
Frá kauphöllinni í Brussel.
finnast innan EB. Jafnframt er
fyrirsjáanlegt að einstök ríki
innan EB munu ekki geta beitt
„handafli" á vextina eða notað þá
sem hagstjórnartæki með sama
hætti og verið hefur til umræðu
hér á landi að undanförnu. Sam-
eiginlegur fjármagnsmarkaður
verður því til þess að takmarka
svigrúm einstakra ríkja til þess að
ráða sinni vaxtastefnu sjálf.
-ólg
Samræmd skattastefna
takmarkar frelsi ríkisvaldsins
Allar þjóðir EB búa við virðis-
aukaskatt, sem hefur afgerandi
áhrif á vöruverð. Skattstigið er
hins vegar afar mismunandi, eða
allt frá 12% á Spáni og í Luxem-
bourg og 14% í Þýskalandi upp í
22% í Danmörku og 25% í Ir-
landi. Við núverandi aðstæður er
því skattheimtan norðan við
landamæri Þýskalands 8% hærri
en sunnan. Með opna markaðn-
um gefur þessi munur tilefni til
þess að einstaklingar og fyrirtæki
í Danmörku beini innícaupum
sínum í stórum stíl suður fyrir
landamærin. Því hafa menn séð
fram á nauðsyn þess að samræma
skattlagningu innan markaðar-
ins, einkum hvað varðar vöru-
skatta. Ráðherranefndin hefur
þannig lagt til að virðisauka-
skattur verði tvískiptur, annars
vegar 4-9% á brýnustu nauðsynj-
um, hins vegar 14-20% á öllum
öðrum vörum. Menn segja að
reynslan frá Bandaríkjunum
sýni, að allt að 5% skattamunur á
milli skattsvæða sé mögulegur án
teljandi óhagræðis. Síðan verður
það á valdi einstakra ríkja að
samræma skattheimtuna enn
frekar, ef óeðlileg viðskipti
skapast á milli landa vegna mis-
munandi vöruverðs.
Munurinn á vörusköttum verð-
ur þó enn meiri þegar litið er til
sérstakra skatta af vörum eins og
áfengi og tóbaki. Á meðan Danir
leggja sem svarar um 605 kr. ísl. á
hverja 0,75 lítra flösku af sterku
áfengi fyrir söluskatt, þá leggja
ítalir um 40 ísl. kr. á flöskuna. ,
Verðmunur á sterku áfengi er því
umtalsverður í þessum löndum.
Ráðherranefndin hefur lagt til að
þessi skattur verði samræmdur í
öllum löndunum, og verði um
220 ísl. kr. á flösku. Þetta þýðir
umtalsverða hækkun á sterku
víni á Ítalíu, en enn meiri lækkun
í Danmörku. Sama gildir um
skatta á létt vín og bjór: skatt-
lagning þessarar vöru er áberandi
mest í Danmörku, Bretlandi og
írlandi og þar mun sameiginlega
markaðnum verða fagnað af unn-
endum áfengra drykkja.
í heild mun sameiginlegi mark-
aðurinn takmarka svigrúm ein-
stakra ríkja til skattheimtu og
neyða þau til þess að huga betur
að takmörkun á útgjöldum ríkis-
ins. Tímaritið Economist segir
þannig að danska ríkið geti séð
fram á minnkaðar skattatekjur
sem nemur 6% af heildarþjóðar-
framleiðslu vegna samræmingar
skattastefnunnar. En ríkið hefur
þó alltaf nokkra möguleika á að
færa skattheimtuna af vöruverð-
inu yfir á tekju- og eignaskatta.
Ljóst er að innganga íslands í
EBE myndi setja íslenska ríkis-
kassann í umtalsverðan vanda,
sem ekki væri fyrirhafnarlaust
hægt að velta yfir á áfengisneyt-
endur. Matarholur ríkissjóðs
yrðu einfaldlega færri og vöru-
verð myndi lækka að sama skapi,
ef halda ætti versluninni inn í
landinu.
í þessu sambandi er fróðlegt að
bera saman skattheimtumynstur
nokkurra ríkja. Þá kemur í ljós
að innan EB er hlutfall skatta af
vergri þjóðarframleiðslu afar
mismunandi eða 30,4% á Spáni
en 50,6% í Danmörku. ísland er í
þessum samanburði á sama stigi
og Spánn eða með 30,6% skatt-
heimtu. Með opna markaðnum
skipta þó vöruskattarnir mestu,
og þar er skattheimtan í Dan-
mörku mest eða 17,3% af vergri
þjóðarframleiðslu. Næstir koma
Frakkar með 12,4%, þá Hollend-
ingar með 10,8% en Spánverjar
eru Iægstir með 4.4%. Til saman-
burðar er ísland með vöruskatta
sem nema 16,9% af vergri þjóð-
arframleiðslu, og eru þar með á
svipuðu róli og Danir. Því má
ætla að ef tekjutap danska ríkis-
kassans vegna skattasamræming-
ar nemur 6% af vergri þjóðar-
framleiðslu, þá gæti tap íslenska
ríkiskassans orðið hliðstætt, en
það slagaði upp í sömu upphæð
og íslendingar borga nú í tekju-
skatt. Með öðrum orðum þyrfti
hugsanlega að hækka tekjuskatta
um helming ef við gengjum í EB
og héldum hliðstæðu vöruverði
og þar viðgengst.
(Heimildir OECD og Þjóðhagsstofn-
un) —óig
6 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 17. febrúar 1989