Þjóðviljinn - 17.02.1989, Blaðsíða 7

Sameinuð verka-
lýðshreyfing
Evrópuer
máttugttæki
Ari Skúlason hagfræðingur ASÍ: Unnið að
samevrópskri félagsmálalöggjöf
Opnun sameiginlegs vinnu-
markaðar í Evrópubandalaginu
hefur mikil áhrif á stöðu verka-
lýðshreyfingarinnar, bæði innan
EB og EFTA, sagði Ari Skúlason
hagfræðingur ASÍ í samtali við
Þjóðviljann.
í upphafi er hugmyndin um
sameiginlegn markað Evrópu-
ríkja komin frá atvinnurekend-
um, sem vildu þannig standast
betur harðnandi samkeppni frá
Bandaríkjunum og Japan. Upp-
haflega var því fyrst og fremst
hugsað um frelsi fjármagnsins, en
ekki hugað að hinni félagslegu
hlið málsins. Þetta hefur hins
vegra breyst á síðustu árum, og
nú eru í gangi þríhliða viðræður
samtaka evrópskra verkalýðs-
sambanda, evrópska atvinnurek-
endasambandsins og ráðherra-
nefndar EB. Með þeim við-
ræðum er stefnt að því að koma á
félagslegri löggjöf fyrir þessa
nýju heild. Niðurstaða þessara
viðræðna mun skipta sköpum um
stöðu evrópskrar verkalýðshreyf-
ingar í framtíðinni. En það er
óhætt að segja að ef ekki hefði
verið tekið tillit til þessara mála,
heldur eingöngu hugsað um fjár-
magnið eins og var í upphafi, þá
hefðu afleiðingarnar orðið skelfi-
legar.
Hefur ekki ríkt ágreiningur um
þessi mál á milli Breta annars veg-
ar og Frakka og annarrra EB-
ríkja hins vegar?
- Jú, það má segja að Jacques
Delors, forseti framkvæmda-
nefndar EB hafi haft frumkvæði
að því að koma þessum málum í
gegn, þrátt fyrir andstöðu Breta.
En takmarkið með þessu starfi er
að ná fram sameiginlegri félags-
málalöggjöf fyrir Evrópu, og það
er ljóst að evrópsk verkalýðs-
hreyfing er reiðubúin að fórna
miklu til þess að ná henni fram.
Jafnframt hafa menn horft fram á
þann möguleika að gera einn
kjarasamning fyrir allt svæðið
fyrir einstakar starfsgreinar.
Ari Skúlason
Hvernig snýr þetta gagnvart
verkalýðshreyfingu EFTA-
ríkjanna?
Við erum ásamt með verka-
lýðssamböndum EFTA-ríkjanna
þátttakendur í Evrópusambandi
verkalýðsfélaga og höfum því átt
aðild að jjessum samningaumleit-
unum. I þeim höfum við fylgt
Norðurlöndunum að málum. í
janúar síðastliðnum var haldinn
fundur verkalýðssambanda
EFTA-ríkjanna í Vínarborg, og
þar var hvatt til þess að EFTA
yrði eflt, þannig að EFTA-ríkin
gætu komið sameiginlega fram
gagnvart EB innan þess ramma.
Jafnframt leggjum við áherslu á
að norræn samvinna verði efld,
þannig að sem flest norræn sjón-
armið verði tekin með inn í
myndina og um leið þær félags-
legu lausnir sem náðst hafa í
Skandinavíu.
Getur sameinaður vinnumark-
aður Evrópuríkja orðið til þess að
styrkja evrópska verkalýðshreyf-
ingu?
Já, hann gerir það. Evrópsk
verkalýðshreyfing er nú farin að
starfa mun meira saman en hún
gerði áður. Slíkt samstarf styrkir
okkureinnighérálandi,þarsem,
það virðist annars fara eftir hent-
ugleikum stjórnmálamanna
hvort við njótum almennra
mannréttinda eða ekki.
-ólg
Engin stökk-
breyting
Friðrik Pálsson, forstjóri SH: Verulegt
áhyggjuefni að grunnfiskvinnsla er að færast
út úr landinu inn í EB-löndin
„Það verða miklar breytingar
þegar innri markaður Evrópu-
bandalagsins opnast, en hins veg-
ar gerist það ekki í einni hendingu
heldur smám saman. Markaðirn-
ir í Evrópu brey ta ekki sínum sér-
einkennum þótt þeir breyti kann-
ski um nafn, Bretar munu ekki
breyta sínum neysluvenjum í einu
vetfangi þótt þeir verði hluti af
opnum markaði EB. Sölustarf-
semi okkar þarf því áfram að
halda sínum sérkennum á hverj-
um stað,“ segir Friðrik Pálsson,
forstjóri Sölumiðstöðvar hrað-
frystihúsanna, í samtali við Nýja
Helgarblaðið.
Friðrik telur að aðalbreytingin
í framhaldi af frjálsara flæði varn-
ings og fjármagns verði sú, að
samkeppni um verslun með fisk-
afurðir frá löndum innan EB
verði mun harðari en hingað til.
„Þetta kallar á þá breytingu að
við verðum að vera enn virkari á
markaðnum en áður. Svo er ann-
ar angi af þessu máli mikið áhyg-
gjuefni, en það er að hrein
grunnfiskvinnsla er jafnt og þétt
að færast út úr landinu inn í Evr-
ópubandalagið. Það er vegna
þess að það eru tollamúrar gegn
ákveðnum fisktegundum og
verkunarþáttum, sem gerir það
að verkum að auðveldara er fyrir
þá sem tollaverndarinnar njóta
að verka þennan fisk.
Samkvæmt „bókun 6“ eru ekki
tollar á frystum fiski, en hins veg-
ar á ferskum fiskflökum. Sú
hentistefna sem innflutningur á
ferskum óunnum fiski til EB-
landa er, hlýtur að vera áhyggju-
efni fyrir þá sem hafa það að lang-
tímamarkmiði að halda fullri at-
vinnu og fullu vinnsluvirði fisk-
sins inni í landinu. Ég held að
þetta sé stórmál sem verði að
taka á strax, en reyndar eru menn
innan sjávarútvegsins farnir að
gera sér grein fyrir þessu og hafa
af þessu vaxandi áhyggjur. Þar
verða menn að leggja ágreining á
hilluna og ná saman heilsteyptri
stefnu sem miðar að því að halda
vinnsluvirðinu inni í landinu og
reisn sinni gagnvart þessum stóra
markaði, sem býður upp á svo
mikla möguleika sé rétt á hald-
ið.“
En nú er líka verið að samræma
alls kyns reglur og staðla um
framleiðslu t.d. á matvælum.
Standast íslensk frystihús þessar
breyttu og oft hertu reglur?
„Ég held að það sé ekki vafi á
Friðrik Pálsson
því að ef þessar reglur verða sett-
ar á heilbrigðan hátt, þ.e. að ekki
verði byggðar inn í þær einhverjir
verndarmúrar, þá hljótum við að
fagna þeim. Við þurfum auðvitað
að fylgjast með og reyna að hafa
áhrif á að þær verði réttmætar, en
íslensk fiskvinnsla stendur það
vel að hér þarf ekki að gera mikl-
ar breytingar á frystihúsum,
þ.e.a.s. verði sömu reglum beitt
fyrir lönd innan og utan EB.
Það er mikil nauðsyn á að
menn standi sameiginlega að
ákveðinni stefnu varðandi EB,
en ég tel ekki að það sé hægt að
segja til um að opnun innri mark-
aðar EB muni í sjálfu sér leiða til
þess að við seljum þar meiri fisk
eða minni. Ef við ætlum að halda
okkar hlut á þessum markaði
verðum við hins vegar að leggja
meira á okkur og ég tel að það sé
bara af hinu góða,“ sagði Friðrik
Guðjón A. Kristjánsson
forseti FFSÍ
Hentifánar
koma
mönnum
í koll
ÍNoregi erorðinn
skortur á menntuðum
sjómönnum
Ein af þeim breytingum sem
fyrirhugaðar eru innan EB-
landanna snerta samkeppnis-
hæfni skipafélaga. Því mun EB
ekki leggjast gegn því að innan
aðildarlanda verði heimilaðar
sérstakar skipaskrár sem um gildi
svipaðar reglur og ef notaður er
svokaliaður „hentifáni“ eða
„þægindafáni“. Enn fremur mun
EB ekki standa gegn því að að-
ildarríki noti svokallaðan henti-
fána. Nýja Helgarblaðið spurði
Guðjón A. Kristjánsson forseta
Farmanna- og Fiskimannasam-
bandsins hvernig honum litist á
þessa þróun.
„Vandamálið liggur í þessum
hentifána, þegar útgerðir skipa
fara út í það að skrá skipin í Pa-
nama eða einhversstaðar og
lækka með því útgerðarkostnað.
Það er sérstaklega launakostnað-
ur sem þau lækka, því útgerðir
ráða oft skipverja frá þriðja
heims löndum, jafnvel þó yfir-
menn séu frá viðkomandi landi.
Við hjá Farmanna- og fiski-
mannasambandinu eru þessu
mjög andvígir," sagði Guðjón.
Aðspurður hvort samkeppni
við íslenska kaupskipaflotann yk-
ist enn með þessu, sagði Guðjón
Guðjón A. Kristjánsson
að það þyrfti ekki að vera.
„Framboðið af leiguskipum
undir hentifána sem bjóða lægri
farmgjöld en við getum, er að
mínu mati það mikið að ég er
ekki viss um að þetta breyti
miklu. Menn komast ekki mikið
neðar í undirboðum.
En hins vegar hefur annar
hlutur verið að koma í ljós, t.d.
hjá Norðmönnum sem hafa gert
mikið af því að flagga út á þæg-
indafánum. Eftir kannski fjögur
til fimm ár frá því þeir byrjuðu að
flagga út að þá fást engir yfir-
menn lengur á skipin hjá þeim.
Það er vegna þess að það fást eng-
ir undirmenn lengur með
reynslu. Filipseyingar og aðrir frá
þriðja heiminum sigla kannski að
meðaltali í fjögur til fimm ár á
skipunum, en setjast ekki að í
viðkomandi löndum. Fyrir vikið
eru engir undirmenn sem fá sigl-
ingatíma, en þú þarft siglinga-
tíma til að komast inn í sjó-
mannaskóla. Þannig að menn í
Noregi standa nú frammi fyrir því
að það er enginn að mennta sig í
þessum fræðum. Því má segja að
notkun hentifána hafi komið í
bakið á mönnum aftur,“ sagði
Guðjón A. Kristjánsson.
phh
Aðild
Norðmanna
gæti breytt
Jón Sigurðsson forstjóri
Járnblendiverksmiðj-
unnar: Orkufrekur iðn-
aður er að flytjast frá
Evrópu
- Mér er ekki kunnugt um að
opnun innri markaðar Evrópu-
bandalagsins muni brey ta nokkru
fyrir okkur, sagði Jón Sigurðsson
forstjóri Járnblendiverksmiðj-
unnar í samtali við Þjóðviljann.
- Stór hluti okkar framleiðslu
fer að vísu til Bretlands og V-
Þýskalands, en ég veit ekki betur
en að okkar vara falli undir þá
samninga sem við höfum þegar
við Evrópubandalagið.
Það gæti hins vegar haft veru-
lega breytingu í för með sér fyrir
okkur ef Norðmenn gengju í ÉB,
en margt bendir nú til þess að
pólitískur vilji sé að skapast þar í
landi fyrir aðild. Það hefði vænt-
anlega í för með sér að þeirra
framleiðsla færi fyrst og fremst
inn á Evrópumarkaðinn á meðan
okkar framleiðsla myndi þá fylla
markaðssvæðin þar fyrir utan.
Auk þess fer talsverður hluti okk-
ar framleiðslu alltaf til Japans
samkvæmt samningum við jap-
önsku hlutahafana í verksmiðj-
unni.
Því hefur verið haldið fram að
íslendingar muni í framtíðinni
geta notað orkulindirnar hér sem
Jón Sigurðsson
skiptimynt til þess að skapa sér
sterkari stöðu í samningum
gagnvart EB. Telur þú að svo
muni verða?
- Ef þróunin í Evrópu verður
sú sama og hún hefur verið í
Bandaríkjunum og Japan, þar
sem orkufrekur iðnaður hefur
nánast gufað upp og flust til þró-
unarlandanna, þá er ekki gott að
segja hvað gerist. Ekki síst þegar
tekið er tillit til þess að framboð
hefur verið nóg á mjög ódýrri
orku frá S-Ameríku, einkum
Venezuela og Brasilíu. Það er
hins vegar hugsanlegt að að því
komi, að Evrópuríkin telji það
ekki heppilegt að eiga allan sinn
orkufreka iðnað undir S-
Ameriku kominn, einkum með
tilliti til ótryggs stjórnmála-
ástands. Það gæti orðið slæmt
fyrir stáliðnaðinn í Evrópu að
eiga allt sitt undir S-Ameríku, og
á þeim forsendum gæti íslensk
fallorka kannski orðið æskilegur
kostur fyrir EB.
-ólg
Föstudagur 17. febrúar 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 7