Þjóðviljinn - 18.02.1989, Síða 8

VIÐHORF
Öll vitum við hversu auðvelt
það er að tala eða skrifa um
eitthvað sem maður veit í raun-
inni ekkert um.
Enn einu sinni kemur það fram
í leiðara DV frá því 7. febrúar sl.
Maður þarf ekki að vera sérfræð-
ingur í málefnum Efnahags-
bandalags Evrópu og það er held-
ur alls ekki nauðsynlegt að vera
mjög fylgjandi stefnu bandalags-
ins, til þess að geta auðveldlega
bent á það að greinin er hlutdræg
og algjörlega byggð á röngum
forsendum.
Rétt er að E.B.E. er byggt á
grunni Evrópska Kola- og Stál-
sambandsins. En svo segir höf-
undurinn að þetta samband hafi
„að markmiði að reisa múra um-
hverfis úreltan kola- og stáliðnað
Vestur Evrópu og vernda hann
gegn umhverfinu.“ Þaðer auðvit-
að alveg á hreinu að árið 1952,
þegar E.K.S.S. var stofnað var
kola- og stáliðnaður langt frá því
að vera úreltur. En það er þó
skrítið að höfundur greinarinnar
hafi ekki nægilegt ímyndunarafl
til þess að skilja að samvinna af
þessu tagi var æskileg fyrir frem-
ur lítil lönd (t.d. „Benelux“
löndin sem komu allri þessari
Evrópusamvinnu af stað) sem
hafa nýlega farið í gegnum tvær
heimsstyrjaldir (þar sem E.B.
löndin voru að eyðileggja hvort
annað) og vilja að sjálfsögðu
tryggja að slíkt komi helst ekki
fyrir aftur.
Auðvitað er samvinnan - enn
sem komið er - aðallega á sviði
efnahags; en það er ekki eini til-
gangurinn með E.B.E. (sbr.
þeirra „Single Act“ sem var
undirritað í 1986). Eins og við
sjáum enn þann dag í dag er oft
Evrópa og fottíðin
Pétur Edvardsson skrifar
erfitt að greina á milli ástæðna
fyrir samvinnu (t.d. er „INF-
samningur" milli Bandaríkjanna
og Sovétríkjanna kominn til
vegna hugsjóna leiðtoganna eða
vegna efnahagsástands þeirra
Reagan og Gorbatschov heima
fyrir?) og oft er það auðveldara
vestur-evrópskan iðnað árið
1952.
En að sjálfsögðu er það eitt
hlutverka E.B.E. í dag að verja
vestur-evrópskt efnahagslíf og er
það ekki nema sjálfsagt. Það er
aftur á móti fáránlegt að halda
því fram að slíkt sé aðeins í þágu
Mörgum kann að þykja það
frekar óljóst hvernig höfundur-
inn getur talað um „hátt vöru-
verð“ í E.B.E. og um það að
„eðlilegur innflutningur á
heimsmarkaðsverði gæti bætt
lífskjör almennings,“ þar sem
miðað við Norðurlönd og Banda-
„Maburþarfekki að vera sérfrœðingur í
málefnum Efnahagsbandalags Evrópu til að
geta auðveldlega bentáþað að greinin er
hlutdrœg og algjörlega byggð á röngum
forsendum. “
að byrja samstarf milli ríkja í
samvinnu í efnahagsmálum frek-
ar en t.d. í menningarmálum, svo
ekki sé talað um utanríkismál. En
fyrir Evrópulöndin, sem fundu
enn fyrir afleiðingum heimsstyrj-
aldanna tveggja þegar „kalda
stríðið“ náði hámarkinu einmitt í
kringum það leyti sem E.K.S.S.
var stofnað, voru það auðvitað
ekki.aðeins efnahagslegar ástæð-
ur sem hvöttu þau til samvinnu.
Er það vegna þess að ísland hefur
ekki verið lagt í rúst tvisvar á
þessari öld án tilgangs, sem höf-
undurinn skilur ekki að lönd geta
stefnt til samvinnu í öðrum til-
gangi en til að verja þau? Auk
þess væri gaman að vita gegn
hvaða „umhverfi“ þurfti að verja
framleiðenda og atvinnuvega en
ekki almennings. Kannski er það
vegna þess að ísland hefur ekki
(ennþá) þekkt atvinnuleýsi eins
og það er til í mörgum E.B.E.
löndum (að meðaltali í þeim 12
löndum sem eru í E.B.E. er það í
dag 12%) að okkur skortir stund-
um skilning á þessu efnahagslega
og félagslega flókna fyrirbæri. En
þegar maður tekur þetta með inri
í dæmið, þá er það alls ekki rétt
að setja „almenning" og „at-
vinnuvegi“ upp sem andstæður
eins og höfundurinn virðist gera.
(Ef grein sem þessi hefði birst í
einhverju E.B. landi, þá hefði
setningin „Evrópubandalagið
er.....velferðaríki atvinnuvega“
verið tekin sem mikið hrós!)
ríkin er mjög lítið út á vörðurverð
eða lífskjör að setja í Vestur-
Evrópu. Það hefði verið skiljan-
legt að gagnrýna efnahagsstefnu
E.B.E. - og þá jafnvel harkalega
- fyrir tillitsleysi gagnvart þriðja
heims ríkjum. En það gerir höf-
undurinn ekki, heldur nefnir
hann „iðnaðarvörur frá Japan“
og „ódýrar landbúnaðarvörur frá
Bandaríkjunum". Um þetta má
segja tvennt. Fyrst og fremst eru
ekki eins miklar hömlur á inn-
flutningi japanskra vara í E.B.E.
og þær sem Japnir setja sjálfir á
innflutning frá E.B.E. löndunum
og Bandaríkjunum (sbr. jafnvel
diplómatískir erfiðleikar sem
komu til vegna þessa 1986/87). í
öðru lagi hefur E.B.E. alltaf haft
sérstaka samninga við Bandarík-
in eimitt um landbúnaðarvörur
(sbr. andmæli Bandaríkjanna
núna í byrjun 1989, þegar E.B.E.
herti reglur sínar varðandi gæði
innflutts kjöts. í framhaldi af
ýmsum hneykslismálum á þessu
sviði og sem svar við kröfum al-
mennings um aukið matvælaeft-
irlit, og neitar að láta sérsamn-
inga við Bandaríkin brjóta í bága
við þessar nýju reglur). Hversu
ótrúlega hlutlaus greinin er má
svo líka sjá þegar höfundurinn
nefnir svo „skynsamlegt tollfrels-
isfélag, Fríverslunarsamtök Evr-
ópu“ (það skyldi þó ekki vera
vegna þess að ísland er aðildar-
ríki í því...?)
Það er ekki rétt að „verulegur
hluti af orku (efnahags-) banda-
lagsins fer í að reisa nýja
tollmúra" þar sem E.B.E. stefnir
nú líka að samvinnu í menning-
armálum, félagsmálum og, í
framtíðinni, jafnvel utanríkis-
málum og varnarmálum, þó að
frú Thatcher geti að vissu ekki
sætt sig við það ennþá. í því má
sjá að Evrópulöndin nota E.B.E.
líka enn þann dag í dag til að
stuðla að pólitísku öryggi og
jafnvægi. Að vera óháður í efna-
hagsmálum leyfir þeim líka að
vera hlutlaus í alþjóðastjórn-
málum. (Þetta þýðir t.d. að ríki
utan E.B.E. ættu ekki auðvelt
með að þvinga E.B.E. aðildarríki
til að breyta um stefnu í ákveðnu
máli með því að hóta eða fram-
kvæma efnahagsþvinganir eins
og t.d. að hætta að kaupa af þeim
lagmeti eða fiskafurðir...)
Pétur er skrifstofumaður í Reykjavík,
íslenskur ríkisborgari fæddur í Belg-
íu.
yfirvinnutímafjöldi sé t.d. ekki
óalgengur hjá kennurum. Því má
áætla að þessir sérfræðingar hafi
kr. 600 á klst. eftir greiðslu
launatengdra gjalda. Hvort þetta
eru há laun til sérfræðings eða
ekki ætla ég ekki að dæma um, en
því er ekki að leyna að margir
læknar hafa mjög há laun og í
sumum tilfellum finnst manni að
greiðslur til einstakra manna fari
upp fyrir það sem hægt er að
sætta sig við.
Með samningi þessum er ein-
mitt reynt að taka á slíkum
mönnum með því að þeir hæstu
veiti afslátt af sinni vinnu. í
bókun með samningnum er einn-
ig gert ráð fyrir því að Trygginga-
stofnun ríkisins geti sett hámark á
einingafjölda einstakra lækna
télji stofnunin að reikningar séu
óeðlilega háir m.v. grundvöll
samningsins. Þessi atriði eru
mjög mikilvæg fyrir stofnunina
að geta beitt hámarki gagnvart
þeim læknum sem eru með óeðli-
lega háar tekjur.
Tilvísunum frestað
í grein sinni vitnar Hörður í orð
mín í Tímanum, þar sem haft var
eftir mér að meiningin væri að ná
fram sparnaði með því að taka
upp svokallað tilvísanakerfi, sem
felst í því að fari sjúklingur til
sérfræðings skal hann hafa með
sér tilvísun frá sínum heilsugæslu-
eða heimilislækni. í almanna-
tryggingalögum er gert ráð fyrir
því að slík tilvísun sé forsenda
fyrir greiðslu á reikningi fyrir
sérfræðilæknishj álp.
Með samningnum er ákveðið
að fresta tilvísanakerfinu um eitt
ár og sjá til hver árangurinn verð-
ur af því afsláttarkefí sem upp var
tekið.
Hörður spyr hvers vegna tilvís-
anakerfið hafi ekki verið tekið
upp.
Ástæðan fyrir því er einföld.
Þegar til lengri tíma er litið er
talið líklegt að það megi ná fram
verulegum sparnaði með tilvís-
anakerfinu þótt það sé erfitt að
sannreyna. Tilvísanakerfið er
hins vegar fyrst og fremst til að
koma á eðlilegum samskiptum
milli heilsugæslu- og heimilis-
lækna annars vegar og sérfræð-
inga hins vegar. Þar sem þetta
kerfi hafði ekki verið við lýði í
nokkur ár og læknisþjónusta þró-
ast í ákveðinn farveg var talið
ljóst að ekki væri hægt að taka
tilvísanakerfi upp að nýju nema
með ítarlegri endurskipulagn-
ingu á því formi sem áður var í
gildi og með meiri undirbúningi,
einkum á sviði heilsugæslu- og
heimilislækninga sem vart er
undir það búið í dag að taka við
tilvísanakerfinu af fullum þunga.
Því var ákveðið að freista þess að
ná samningum við sérfræðinga án
tilvísanakerfis en um leið að láta
á það reyna hvort sá sparnaður
sem stefnt var að í fjárlögum
næðist með því kerfi sem samið
var um.
Afsláttarkefið
í fjárlögum ársins 1989 er gert
ráð fyrir því að spara 90 miljónir
króna í sérfræðilænishjálp og
hagræðingu í rannsóknarlækn-
ingum. Með því afsláttarkerfi
sem ákveðið var að taka upp er
stefnt að 86 miljón króna sparn-
aði.
Þetta afsláttarkerfi byggir á því
að þeir læknar sem gegna 30%
stöðu eða meira hjá stofnun sem
rekin er fjárhagslega af ríkissjóði
veiti afslátt af einingum (hver
eining er greiðsla fyrir ákveðið
læknisverk), sem eru 2001-3000,
af þeim skal veita 10% afslátt en
30% afslátt af 3000 einingum og
þar yfír.
Þeir læknar sem eingöngu
starfa á eigin stofum eða eru í
minna en 30% starfi hjá stofnun,
sem rekin er fjárhagslega af ríkis-
sjóði, veita 10% afslátt af 4001-
5000 einingum og 30% afslátt af
yfir 5000 einingum. Þannig er
áætlað að spara 27 miljónir
króna.
í samningnum er gerð breyting
á gjaldskrá fyrir rannsóknir. Sú
breyting jafngildir 15-25% af-
slætti af meinefnarannsóknum og
3% afslætti af blóðrannsóknum.
Áætlað er að þessi afsláttur af
rannsóknum muni spara 46 milj-
ónir króna á árinu 1989.
Samkvæmt fyrri samningi áttu
sérfræðingar inni frá 1. júní 1988
3,5% hækkun launaliðar gjald-
skrárinnar er verðstöðvun var
sett á sl. hausti. Jafngildir hækk-
un þessi kr. 1,50 pr. einingu. Sér-
fræðingar falla frá þessari hækk-
Menn, sem höfðu sig mikið í
frammi, en lögðu misjafnt til mál-
anna, fengu stundum að heyra
þetta, ef þeim varð það á að segja
eitthvað óvitlaust. Núorðið eru
allir svo kurteisir, að svona segir
enginn maður.
Samt datt mér þetta orðtak í
hug, um daginn, þegar Mogginn
hafði það eftir honum Davíð
Reykjavíkurstjóra, að þver-
móðskan í Árbæingum, gagnvart
ruslinu, minnti á bændafundinn
1905. Vel má vera að hann Davíð
þekki það mál, en þó er það mér
mjög til efs, því ef svo væri, þá
vissi hann líka hversu flókið allt
þetta var. Miklu flóknara en svo
að hægt sé að nota það í einfaldan
frasa, eins og hann gerði í Mogg-
anum.
Þó ratast honum satt á munn að
un,-þó þannig að verði tilvísanir
teknar upp mun grunneiningar-
verðið, kr. 96,20, hækka um kr.
0,50, eða í kr. 96,70. Þannig
munu sparast 13 miljónir króna.
Markmiðinu náð
Þegar þau markmið um sparn-
að sem stefnt er að í fjárlögum
virtust geta náðst með þessu móti
taldi ég sjálfsagt að ganga til
samninga á þessum grundvelli.
Þar að auki með því að beita há-
marksákvæði samninganna á ein-
staka lækna tel ég að verulega
megi draga úr kostnaði til við-
bótar við það sem að framan er
nefnt. Með því að setja tilvísana-
Örn Erlendssorí skrifar
því leyti, að þá eins og nú, var um
þjóðþrifamál að ræða. Þá, eins og
nú, vildu yfirvöldin velja vafa-
sama lausn. Þá, eins og nú,
reyndi fólk að koma sjónarmið-
um sínum á framfæri. Að þessu
leyti minnir andstaða Árbæinga á
bændafundinn. Enn er óljóst
hvort niðurstaðan af andófi Ár-
bæinga verður eins og þá: að yfir-
völdin láti óskir og ábendingar
fólksins sem vind um eyru þjóta
og hamri svo á því áratugum sam-
an, með fullyrðingum og rang-
færslum, hvað andmælendurnir
hafí verið þröngsýnir og
heimskir.
Svo lengi sem ég man, hafa
stjórnmálamenn af og til nefnt
bændafundinn sem dæmi um
skammsýni og heimskulega and-
stöðu gegn framförum. Slíkt tal
kerfið á og fá hvorki afslátt né
aðrar breytingar hefðu menn
rennt alveg blint í sjóinn með það
hver sparnaður hefði orðið af
þessum samningi. Því var þessi
leið valin en jafnframt ákveðið að
skoða og meta síðan árangurinn
af þessu kerfi og hvort þau mark-
mið sem sett eru með samningn-
um náist og fresta því fram-
kvæmd tilvísana til ársloka 1989.
Komið það hins vegar í ljós að
þau markmið sem menn settu sér
með samningnum nást ekki,
þurfa menn auðvitað að leita
annarra leiða í sparnaði og láta þá
á það reyna hvort tilvísanakerfið
gefi betri árangur en það afslátt-
arkefi sem um var samið.
er þó alveg út í hött, því á fundin-
um var engin andstaða gegn sím-
anum og mál fundarins var ekki
hvort ætti að fá síma til Iandsins,
heldur hvernig að því skyldi stað-
ið. Hið sama mun vera um rusla-
málið. Árbæingar hafa, held ég,
ekkert á móti því að sorp verði
hirt og pakkað og frá því gengið,
en þeim er ekki sama hvernig að
því er staðið. Að þessu leyti rat-
aðist Davíð satt á munn.
Annars er bændafundurinn
1905, og þau mál sem honum
tengdust, miklu flóknari atburð-
ur en svo, að viðhlítandi skil verði
gerð í einni blaðagrein. Því síður
er við hæfi að háttsettir valda-
inenn fleipri með þetta í óvönd-
uðu gaspri.
Öm er trésmiður og býr í Árbæjar-
hverfl.
Oft ratast kjöftugum
satt á munn
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 18. febrúar 1989