Þjóðviljinn - 18.02.1989, Side 10

_______________ERLENDAR FRETTIR_________________
Kölskavers
Fé lagt til höfuðs Rushdie
Vestrœn ríkifordœma dauðadóm Khomeinis. Bandarísk verslanakeðja hœttir við
sölu á bókinni. Mahfous segir Khomeini verðskulda refsingu
Salman Rushdie, höfundur
Kölskaversa, bókar sem mús-
iímar víða um heim hafa reiðst
mjög út af, er nú f felum einhvers-
staðar i Lundúnum og lífverðir
hafa verið settir til verndar for-
leggjurum hans. Jafnframt halda
múslímar víða um heim áfram
fordæmingum og hótunum í garð
rithöfundarins og þeirra, sem
óvinir hans telja honum samá-
byrga.
Ali Khamenei íransforseti
komst svo að orði í prédikun við
föstudagsbænahald í Teheran:
„Þetta arma mannræksni (Rush-
die) á einskis annars kost en að
deyja, þar eð hann hefur boðið
Winnie Mandela, eiginkona
hins þekkta suðurafríska
blökkumannaleiðtoga Nelsons
Mandela, sætir nú síharðnandi
gagnrýni af hálfu blökkumanna
og baráttusamtaka gegn apart-
heid. í ritstjórnargrein í The Sow-
etan, því blaði suðurafrísku sem
hefur flesta lesendur meðal
blökkumanna, var komist svo að
orði í gær að pólitískur ferill
Winnie væri á enda.
Talsmaður þeirra helstu af
þeim samtökum þarlendum, sem
byrginn miljarði múslíma og ím-
aminum (Khomeini).“ Hinsveg-
ar gaf forsetinn í skyn, að ekki
væri með öllu óhugsandi að
„fólkið" þyrmdi lífi rithöfundar-
ins, ef hann gerði iðran. Kham-
enei brýndi og fyrir mannfjöldan-
um, sem á hann hlýddi, að sendi-
ráð vestrænna ríkja skyldu látin í
friði og gætu þeir, sem á þau réð-
ust, átt á hættu harðar refsingar.
Þetta tvennt þykir benda til
þess að sumir í írönsku forustunni
séu að reyna að draga lítilsháttar í
land í máli þessu, sennilega af
ótta við að það geri að engu við-
leitni írans upp á síðkastið til að
komast úr þeirri diplómatísku
berjast gegn apartheid, fordæmdi
í fyrradag Winnie Mandela og líf-
verði hennar og hvatti blökku-
menn til að snúa við henni baki.
Þessi afneitun er til komin af
framferði lífvarðar frú Mandela,
sem er skipaður unglingum og
nefndist til skamms tíma Mand-
ela United Football Club. Hefur
hópur þessi að sögn hegðað sér
líkt bófaflokki og er nú grunaður
um morð á dreng og um að vera
valdur að hvarfi tveggja ungra
manna. Allir þessir þrír voru/eru
blökkumenn.
einangrun, sem það hefur verið í
frá því að klerkar Khomeinis
tóku völdin. í Teheran æpti
mannfjöldinn: „Drepist Bret-
land,“ enda telja íranir bresk
stjórnvöld ábyrg fyrir útgáfu
Kölskaversa, þar eð höfundur
þeirra býr þarlendis, skrifar á
ensku og hefur breska forleg-
gjara.
I Pakistan var allt í uppnámi í
gær út af téðri skáldsögu og var
mikið um mótmæli og æsingar í
flestum helstu borgum. Þingmað-
ur einn þarlendur sagðist ætla að
safna meðal kjósenda sinna um
250.000 krónum er lagðar yrðu til
höfuðs Rushdie, og áður höfðu
Winnie Mandela hefur undan-
farin ár gegnt miklu hlutverki í
baráttuhreyfingunni gegn apart-
heid og verið af suðurafrískum
blökkumönnum hyllt sem „móðir
þjóðarinnar". Á veggi í Jóhann-
esarborg miðri hefur undanfarna
sólarhringa verið skrifað að nær
væri að hafa hana í fangelsi en
eiginmann hennar, sem dæmdur
var til ævilangrar fangelsisvistar
1964, enda væri hún sek um
morð.
Reuter/-dþ.
íranskir klerkar lagt um 300 milj-
ónir króna til höfuðs rithöfundin-
um. í Bombay á Indlandi, fæð-
ingarborg Rushdies, var lögregla
í viðbragðsstöðu í gær vegna hót-
ana frá einhverjum, sem nefndu
sig íransverði, um að sprengja
flugvélar í eigu breska flugfélags-
ins British Airways og drepa
nokkra þekkta Indverja, nema
því aðeins að Rushdie kæmi úr
felum, svo að hægt væri að drepa
hann.
Af hálfu Waldenbooks, banda-
rískrar bókaverslanakeðju sem á
um 1200 verslanir, var tilkynnt í
gær að öll eintök af Kölskavers-
um hefðu verið fjarlægð úr búð-
um fyrirtækisins með tilliti til ör-
yggis starfsfólks þess. Stjórnir
Bretlands, Vestur-Þýskalands,
Hollands o.fl. vestrænna ríkja
hafa farið hörðum orðum um
dauðadóm Khomeinis sem
hvatningu til hryðjuverka og árás
á tjáningarfrelsi og Bretar vilja
að Evrópubandalagsríkin 12 taki
sameiginlega afstöðu í málinu. í
Kaíró sagði Naguib Mahfouz,
hinn 77 ára gamli rithöfundur
sem fékk bókmenntaverðlaun
Nóbelss.l. ár, að það væriKhom-
eini, en ekki Rushdie, sem verð-
skuldaði refsingu. Kvað hinn
aldraði rithöfundur áeggjan íran-
ska höfuðklerksins um að drepa
Rushdie móðgun við íslam og
múslíma.
Reuter/-dþ.
Osonskjöldur af
norðurheimskauti
Um 150 vísindamenn af ýms-
um þjóðum, þar á meðal margir
frá bandarísku geimvísindastofn-
uninni NASA, sem undanfarið
hafa stundað rannsóknir á óson-
laginu frá bækistöð í Stafangri í
Noregi, telja að ósonskjöldurinn
yfir norðurheimskautinu sé að
miklu leyfi horfinn. Eyðing ós-
onlagsins er að mati sumra vís-
indamanna af völdum klórflúor-
kolefnis, sem stígur upp í gufu-
hvolfið við notkun t.d. úðabrúsa
og frauðplasts. Ósonlagið stöðv-
ar skaðlegasólargeisla og er talið
að eyðing þess geti leitt til
aukinnar útbreiðslu húðsjúk-
dóma, uppskerubrests og tjóns á
lífi í sjó.
Reuter/-dþ.
Markaðsbandalag
Norður-Afríku
Leiðtogar fimm Norður-
Afríkuríkja, Líbýu, Túnis, Als-
írs, Marokkó og Máritaníu undir-
rituðu í gær í Marrakesh í Mar-
okkó samning um stofnun mark-
aðsbandalags, sem ríkin hafa
stofnað til með Evrópubanda-
lagið sem fyrirmynd. Ríki þessi
hafa samtals um 62 miljónir íbúa.
Aðildarríkin ráða yfir miklum
auðlindum, olíu, jarögasi, fiski,
fosfati og járni, og er vonast til að
með stofnun markaðsbandalags
verði greitt fyrir nýtingu auðlind-
anna og þar með efnahagslegri
þróun ríkjanna.
Reuter/-dþ.
Suður-Afríka
Blökkumenn snúast gegn Winnie Mandela
Bandaríkin
Sovétríkin em enn stórveldi
JamesA. BakerlII, utanríkisráðherra Bandaríkjanna:
Þau eru vel vopnum búin og hafa hagsmuni andstœða við Bandaríkin
Rétt áður en James Baker tók
við embætti utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna 20. janúar
sl. áttu þrír blaðamenn Time við-
tal við hann, sem það birti 13.
febrúar 1989. Viðtalið fylgir í
lauslegri þýðingu.
Blm. : Eruð þér sammála for-
manni Þjóðaröryggisráðsins,
Brent Scowcroft, að „friðarsókn"
Míkhafls Gorbatsjovs sé ætlað að
valda vandræðum innan banda-
Iags Vesturlanda?
Baker: Við ættum að minnast
þess, að Sovétríkin eru enn stór-
veldi, vel vopnum búið, með
andstæða hagsmuni við Banda-
ríkin. Ég held ekki, að þau hafi
vikið frá þeirri stefnu, sem þau
hafa fylgt um langan, langan
aldur, en hún er að láta reyna á
bandalagið, að þreifa fyrir sér og
leita að snöggum blettum.
Blm. : En eigum við að gefa
Gorbatsjov undir fótinn?
Baker: Ég er ekki einn þeirra,
sem æskja, að (stefna hans) mis-
takist, og telja að ófarnaður
(hennar) mundi á einn eða annan
hátt veikja Sovétríkin og þannig
verða Bandaríkjunum til fram-
dráttar. Um það er að ræða, að
við æskjum þess, að í tilraun þess-
ari takist að opna upp þjóðfélag
þeirra, svo að Sovétríkin megi
sjá, að kommúnisminn hafi ekki
heppnast. Jafnframt held ég
ekki, að það sé undir Bandaríkj-
unum komið, hvort hún tekst eða
mistekst. í þessum samskiptum
verða hyggindi og raunsæi að ráð
ferðinni og við megum ekki
sleppa fram af okkur beislinu,
vegna þess að við sjáum þar
nokkrar breytingar.
Blm.: Ættu Sovétríkin að sitja
friðarráðstefnu í nálægum Aust-
urlöndum?
Baker: Það var stefna fráfar-
andi ríkisstjórnar að stuðla að al-
þjóðlegri friðarráðstefnu, að því
tilskildu - og það er mikill fyrir-
vari - að réttilega yrði til hennar
stofnað og að því tilskildu, að til-
gangur hennar væri að koma á
beinum samningaviðræðum á
milli aðila. Ég sé enga ástæðu til
að við hverfum frá þeirri stefnu,
að þessum fyrirvörum settum.
Við erum ekki alls hugar mót-
fallnir því, að sovéska stjórnin
eigi þar hlut að máli. En við telj-
um miklu varða, að hún eigi upp-
byggilegan hlut að máli, og við
kysum, að hún sýndi það í verki,
en ekki aðeins í orði. Það gætu
Sovétríkin gert með því að taka
upp full stjórnmálaleg samskipti
við ísrael, að leyfa fleiri að flytj-
ast úr landi og að láta af stuðningi
vð ríki, svo sem Líbýu, sem
styðja hermdarverk.
Blm.: Hvernig verður haldið
áfram stuðningi við contras í Nic-
aragua?
Baker: Enn verður að styðja þá
með því að veita þeim mannúð-
lega aðstoð. Mér sýnist Iíka, að
við ættum ekki að hlutast til (þar-
lendis) og að leysa upp liðsveitir
conntras. Við ættum að minnsta
kosti að halda opinni leið til að
setja þær aftur á fót sem bardaga-
sveitir, ef Ortega gefur ná-
grönnum sínum enn langt nef.
Blm.: Verður contras- sveitun-
um komið fyrir í Hondúras?
Baker: Á því eru vandkvæði.
Blm.: Hvar mætti koma þeim
fyrir?
Baker: í augnablikinu hef ég
engar ábendingar um það.
Blm.: Hvernig væri að setja þá
niður á búgarði ykkar í Texas?
Baker: Það er gott afskekkt
landsvæði þarna suður frá, þar
sem við gætum falið þá alla,
contra- land.
Blm.: Munuð þér færa í tal við
Sovétríkin, að þau skeri niður
stuðning sinn við Sandinista?
Baker: Það hefur nú raunar
verið stefna okkar hingað til að
semja ekki við Sovétríkin um
málefni, sem lúta að þessu jarð-
arhveli. (En) mér finnst sem við
ættum að horfast í augu við hlut-
ina. Árlega leggja Sovétríkin
miljarða dollara til stjórnar, sem
hefur aðra lífstrú en við. Sjálf-
krafa ættum við ekki að útiloka
(slíkar) viðræður við þau.
Blm.: Hvernig litist yður á, að
(hægri flokkur) Arena kæmist til
valda í næsta mánuði í E1 Salva-
dor?
Baker: Prófsteinninn verður
þessi: Voru kosningarnar (öllum)
opnar, frjálsar og heiðvirðar. Ef
svo verður, eigum við að viður-
kenna þá stjórn, sem til valda
kemst. í kosningum í öllum
löndum heims getum við ekki um
það ráðið, hver vinnur, en við
erum hliðhollir lýðræði, og við
gerum það, sem vð megum, til að
stuðla að frelsi, lýðræði, sam-
takafrelsi og mannréttindum.
Blm.: Lítið þér heimspeki-
legum augum árásir á hermdar-
verkamenn að fyrra bragði?
Baker: Þær eru mér ekki
heimspekilegt vandamál. Á
stundum eru slíkar árásir ekki að-
eins réttlætanlegar, heldur líka
nauðsynlegar.
Blm.: Sættið þér yður við hlut
evrópskra bandamanna okkar í
herkostnaði Vesturlanda?
Baker: Þeir eru farnir að leggja
æ meira af mörkum. Og Japanir
líka. En ég get ekki sagt, að nú
þegar leggi þe'ir af mörkum eins
og þeir ættu að gera á næstu fjór-
um árum.
Blm.: Eru evrópsk áform um
samfellingu markaða 1992 yður
áhyggjuefni?
Baker: Þar getur brugðið til
beggja vona. Ef hömlur verða
ekki lagðar á viðskipti við Banda-
ríkin, Japan og önnur lönd utan
Evrópu, um leið og niður verða
felldar hömlur (á viðskiptum
milli aðildarlanda), verður sam-
fellingin til góðs. Undir okkur
verður komið, að rétt verði á
málum haldið, svo að vel fari.
Blm.: í prófritgerð yðar við
Princeton-háskóla skrifuðuð þér,
að breska utanríkisráðherranum
Ernest Bevin hafi verið það
fjötur um fót, að hann reiddi sig
um of á ráðgjöf embættismanna
(í utanríkisráðuneytinu). Verður
yður sá vandi á höndum í utan-
ríkisráðuneytinu)?
Baker: Það er eina ráðuneytið,
sem sagt er að taki menn trausta-
taki, ef þeir gæta sín ekki. Ég
vona, að ég verði mjög gætinn.
Ég vil heldur vera maður forset-
ans í utanríkisráðuneytinu en
maður utanríkisráðuneytisins í
Hvíta húsinu. H. J. þýddi
10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 18. febrúar 1989