Þjóðviljinn - 23.02.1989, Blaðsíða 4

þJOÐVILJINN Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Holl
bending frá
VMSÍ
Framkvæmdastjórn Verkamannasambandsins samþykkti í
byrjun viku að beina því til stjórna lífeyrissjóðanna að kanna
hvernig sjóðirnir geti lagst á árar í þeim þunga róðri sem samtök
launafólks og þau endurreisnaröfl sem nú standa að ríkisstjórn
eiga í við að afnema vaxtaokrið í landinu.
Það er eitt af brýnustu verkefnum þessi misseri eftir synda-
flóð frjálshyggjunnar að koma hér á eðlilegum peningamark-
aði, fjármálasamskiptum þarsem eigendur sparifjár geta verið
öruggir um sitt, þarsem fyrirtæki og einstaklingar greiða eðli-
lega þóknun fyrir peningalán, þarsem opinber og félagslegur
þrýstingur stendur til skynsamlegra fjárfestinga í almanna-
þágu, en spákaupmennska uppá ofsafenginn skammtíma-
gróða er fryst úti „völskunum rneður".
„Eftir því sem árin líða safnast æ stærri hluti af sparnaðinum í
þjóðfélaginu j' lífeyrissjóðina" segir í ályktun framkvæmda-
stjórnar VMSÍ, „og er því Ijóst að áhrif þeirra í hagkerfinu fara
vaxandi. Þau áhrif og hvernig með þau er farið geta haft meiri
þýðingu þegar til lengri tíma er litið fyrir sjóðfélaga og launþega
alla en það eitt hvort eitthvað hærri eða lægri vextir fást í
augnablikinu."
Þessi yfirlýsing frá VMSÍ er mjög mikilvæg, vegna þess að
með þessu eru öflugustu verkalýðssamtök á landinu að benda
sjóðstjórnunum á að gæta að heildarhagsmunum sjóðfélag-
anna. VMSÍ er í stuttu máli að skýra út að það er grundvallar-
munur á aðild launamanns að lífeyrissjóði og möguleikum hans
á að kaupa sér peningabréf í banka, á verðbréfamarkaði eða
hjá ríkinu.
Á þessu hnykkir framkvæmdastjórnin með því að segja það
„tímabært að verkalýðshreyfingin endurmeti stöðu sjóðanna
og hvernig þeim verði best beitt til hagsbóta fyrir félagsmenn".
Og að lokum er hvatt til þess að kannað sé í alvöru hvaða
áhrif það gæti haft á vaxtastigið að sjóðirnir keyptu í næstu lotu
Húsnæðisstofnunarskuldabréf með þeim 5 prósent vöxtum
sem ríkið hefur boðið og sett sjálft á sín bréf.
Að sögn hafa talsmenn SAL tekið nokkuð vel í þessa ályktun
VMSÍ, en hingað til hafa margir oddvitar sjóðanna verið í þeirri
einkennilegu aðstöðu að krefjast almennrar vaxtalækkunar
sem forystumenn í samtökum launafólks, en snúa við blaðinu
þegar þeir bregða yfir sig klæðum sjóðstjórnarmannsins. Þá
hafa það einkum verið hagsmunir lífeyrisþega í kringum 2020
sem hafa vakið þeim áhyggjur.
Sú umhyggja á vissulega rétt á sér, þótt mjög varlegt sé að
taka mikið mark á spám svo langt fram ítímann. En þá er von að
spurt sé hvort ekki finnist aðrar leiðir til að halda utanum sjóðina
en gróði af vöxtum, frá sjóðfélögunum um ríkið og Húsnæðis-
stofnun, og frá sjóðfélögunum gegnum bein lán úr sjóðunum
sem höfð eru á sömu kjörum og í næsta banka.
Lífeyrissjóður verslunarmanna á skilið hrós fyrir að auglýsa
ársreikninga sína skýrt og greinilega í öllum dagblöðunum. Þar
er dæmið þannig að hagnaður af vöxtum var á árinu 1988
rúmiega 600 miljónir. Sjóðfélagar greiddu til sjóðsins iðgjöld
samtals um 1200 miljónir. Greiðslur úr sjóðnum til lífeyrisþega
voru hinsvegar aðeins 200 miljónir. Sjóðurinn greiddi sumsé til
lífeyrisþega tæpan þriðjung af einum saman vaxtatekjum sín-
um, tekjum sem að um helmingi fengust af Húsnæðisstofnun-
arskuldabréfum, og að einum áttunda frá lántakendum úr hópi
sjóðfélaga. En þeir borguðu í fyrra 8 prósent vexti.
Stjórn Lífeyrissjóðs verslunarmanna verður svo að segja
það til hróss að vextir eru þar lægri til félaganna, og þó einkum
að þessir vextir hafa nú verið lækkaðir í 7 prósent. Rökrétt
framhald hjá stjórn verslunarmannasjóðsins er auðvitað að
hún taki sterklega undir með VMSÍ um það frumkvæði í vaxta-
málum sem sjóðirnir geta augljóslega haft við kaup húsnæðis-
bréfa af ríkinu.
Það er útí hött að lífeyrissjóðirnir, sem launamenn eiga, vinni
gegn hagsmunum eigenda sinna með því að halda uppi óeðli-
lega háum vöxtum í landinu. Það er líka útí hött að lífeyrissjóð-
irnir, sem byggjast á því að hér sé rekið öflugt atvinnulíf, vinni í
vaxtamálum gegn hagsmunum þess sama atvinnulífs.
Alyktun framkvæmdastjórnar VMSÍ er því tímabær ábend-
ing. Það er Ijóst að undir hana er tekið víða í samfélaginu.
-m
KLIPPT OG SKORIÐ
Fólkið sem
verður útundan
Hrafn Sæmundsson atvinnu-
málafulltrúi skrifar ádrepu ný-
lega í Vinnuna, málgagn ASÍ.
Hann fjallar um þá þróun síðari
ára, að samningar um kaup og
kjör hafa í reynd flust úr höndum
aðila vinnumarkaðarins og út í
„frumskóg einkasamninga eða til
þrýstihópa sem notað hafa að-
stöðu sína til að knýja fram meiri
laun“. Með þeim afleiðingum,
segir Hrafn, að launabilið hefur
aukist og það sem verra er: hin
„félagslegu lífskjör“ - þau sem
ekki eru beint talin upp úr
launaumslögum, hafa setið á
hakanaum.
Því hefur velferðarþjóðfélagið
verið á hröðu undanhaldi í góð-
æri næstliðins tíma, stórir hópar
þegnanna hafa orðið útundan :
aldrað fólk, einstæðir foreldrar,
börnin í landinu, fatlaðir, sjúkir.
Hrafn Sæmundsson telur að kjar-
abaráttan hafi staðnað, ekki síst
vegna þess að verkalýðshreyfing-
in hafi látið undir höfuð leggjast
að berjast fyrir þetta fólk við
samningaborðið, gera þess mál-
stað að sínum. Allt er þetta svo
tengt því að það er kominn stór-
brestur í fjöreggið sjálft - sam-
stöðuna. Hrafn segir:
Frumskógar-
lögmálin
„Hefur verkalýðshreyfingin
látið þvinga sig til „frjálshyggju" í
samningagerð þar sem allir samn-
ingar eru óheftir, engin trygging
er fyrir mannsæmandi lágmarks-
launum, þar sem launamunur
hefur stöðugt aukist við hverja
samninga, þar sem duldar
greiðslur og réttindi vissra hópa
eru samþykkt með þögninni, þar
sem frumskógarlögmálið ríkir
eitt í nöktustu mynd sinni þegar
upp er staðið."
Hrafn skrifar meir í formi
spurninga en staðhæfinga, en
spurningarnar eru fram bornar af
þeirri áleitnu alvöru að þær eins
og fela mestallt svarið í sjálfum
sér: já, því miður.
Samstaðan
í tímans rás
Svo sannarlega er Hrafn
Sæmundsson ekki að fjalla um
smámál í Vinnupistli sínum.
Samstaðan og það bræðralag sem
hún krefst, bræðralag um jöfnuð,
var frá upphafi eitt helsta
leiðarljós verkalýðshreyfingar og
pólitískra flokka sem henni
tengdust. Þessi samstaða var
aldrei auðveld: menn gáfust fljót-
lega upp við að krefjast þess að
allir hefðu nákvæmlega sömu
laun - og um leið kemur upp
eilífðarvandi: hvernig á að raga
okkur inn á launaþrepin og hver
gerir það? Þessi spurning lýsir
miklum vanda og snúnum, en
menn gátu þó reynt alllengi að
hugga sig við það, að allir væru í
einskonar samstöðu um að vera á
uppleið í framfaraþjóðfélagi.
Fyrstar fara reyndar forystu-
sveitir (til dæmis prentarar) og
semja ekki bara um kauphækkun
heldur og um orlof og veikinda-
daga og lífeyrissjóði - og svo
koma allir hinir á eftir, hver eftir
sínum vitjunartíma.
Gjáin nýja
Meinið er, að þetta dæmi hinn-
ar j öfnu sigurgöngu í k j aramálum
gengur ekki upp. í tæknivæddum
þjóðfélögum hefur það að sönnu
gerst að drjúgur meirihluti fólks
lifir við bærileg efnaleg kjör (þótt
menn séu, eftir ríkjum, misjafn-
lega staddir þegar ógæfa eins og
heilsuleysi dynur yfir). En í þess-
um sömu ríku þjóðfélögum gerist
einmitt það sem Hrafn Sæmunds-
son er að tala um: það verður til
ailstór minnihluti sem tapar.
Þriðjungur eða fjórðungur fólks-
ins kannski - aldraðir og fatlaðir,
þeir sem voru svo óheppnir að
fæðast í sveitum og bæjum sem
markaðslögmálin eru grimm við,
þeir sem eru of ungir eða of
rosknir til að að vera sæmilega
eftirsótt vinnuafl. Milli þess
meirihluta sem flýtur ofan á að-
stæðurn og minnihlutans sem er
eftir skilinn skapast gjá, sem er
öðruvísi en sú sem áður var milli
alls almennings og fámennrar
yfirstéttar. Og í nýju gjánni yggla
sig sérstaklega skæðar mein-
semdir vegna þess, að hún sund-
rar þeim sem saman ættu að
standa, blæs kulda afskiptaleysis-
ins yfir mannleg samskipti. Og ef
verkalýðsfélög og vinstriflokkar
forðast sem mest þau mega að
horfa ofan í gjá þessa, þá týna
þau sjálfum hugsjónagrundvelli
sínum (fyrirgefið að ég skuli taka
mér svo dónalegt orð í munn).
Þau eiga sér fyrr en varir enga
réttlætingu sem heitir á sinni til-
veru. Þau láta ekki „þvinga sig til
frjálshyggju í samninagaerð“ eins
og Hrafn Sæmundsson talar um -
þau eru inni í þessari frjálshyggju
miðri. Vegna þess að þau hafa
ekkert annað við að styðjast. Því
miður
í sama báti?
Hrafn Sæmundsson boðar í
grein sinni nauðsyn þess að teng-
ja kjarabaráttu við „almenna
þróun þjóðfélagsins". Hann segir
að til þess þurfi pólitískt hug-
rekki. „Það þarf hugrekki til að
spyrja við samningaborðið hvort
hægt sé að breyta hagkerfinu og
lífstílnum. Það þarf hugrekki til
að berjast fyrir tilfærslu fjárm-
una. Það þarf hugrekki til að
hætta að syngja í kórnum „ekki
skatta, ekki skatta“. Það þarf
hugrekki til að fara inn á nýjar
leiðir í samvinnu við aðra, að
koma á nýjum vinnubrögðum þar
sem kemur í ljós að með upp-
skurði geta hagsmunir verkalýðs-
hreyfingarinnar, ríkisvaldsins og
atvinnurekenda farið saman á
mörgum sviðum".
Það er rétt: það þarf hugrekki
til allra hluta. Það má líka vera
rétt að í ýmsum greinum erum við
öll á sama báti. En einn partur af
hinu pólitíska hugrekki er að
mínu viti í því fólginn að vita vel,
að hvort sem spurt er um „ekki
skatta“ eða „frumskógarlögmál í
kjarasamningum" - þá er einmitt
um það að ræða, að atvinnurek-
endur og hægraliðið í pólitík er
EKKI á sama báti og þeir, sem
vilja taka „félagsleg Iífskjör" af
hakanum og setja þau á oddinn.
ÁB
Hafa félagsleg lífs-
kjör setið á hakanum?
— er ekki kominn tími til að spyrja nýrra spurninga?
Er ekkl komlnn tlml lil aft spyrja nýrra spurnlnga
I kjarasamnlngum?
Er ekkl kominn tlml tll aft cndurmcta llfskjörln?
Er ekkl komlnn llml (II að spyrja þeirrar spurn-
Ingar afdrátlarlaust hvort vlft séum á réttri lelft I
kjarabaráttunnl?
Áslacftan fyrir þvi aft hér cr spurt
ustu árum. Jafnvel á siðustu áratugun
baráttan verlft aft staðna.
Mrlra og mclra hafa umn
Ingarnlr Rulsl ú
vlnnumarkaðarlns og ul l
frumskðg elnkasainnlnga cða
III þrýsllhópa scm notað hafu
aðslóðu sina III að knýja fram
mcirt laun
Mdra og melra hrfur launa-
blllð auklsi I raun cfllr hvcrja
samnlnga.
Og slðasl ch ckkl sisl hcfur húpa
mannlrga bllðln. hln IClags- Inni.
aðlla lállð þvli _
hyggju" I sami
scm ulllr samnln)
ir. engln Iryggl
forcldrar Iroðasl undlr. KJðl- hvcrlorðogþýðal>aðánúllma-
Ircðml undlr. mál I nútlmaþjóðfílagl?
:la okkur ckkrrl Erurn það ckkl vlð cr það
issar slaðrryndlr ckkl vcrkalýðshrcyflngln scm á
imnlriga- að laka forysluna I kjarasainn-
...............• —- þclrra lclða si—
um okkar f«l>
n þelr eru siað
aunvcrulcgt frclsl.
-aunvrrulcgt Jaínrílll. raun-
rcrulcgl bræðralagi’
l«tta vcrður aldrcl gcrl cf vlð
hðldum kjarabarállunnl á
slns I vel- þclm þrónga bás scm vcrlð heí-
Igum vlð ur. Ef vlð lcngjum kjarabaráll
Elgum vlð una ekkl vlð almrnna þrðun
Fþclrrl llfsclgu þJóðfClagslns. vlð rikjandl hag
lólrgundln haflmclrl kcrfl þjóðfClagsins á hverjum
„ a á að sklpulcggja tif Kma
I — að njóta þcss llfs. þclrra Tll þcss að gcra þetla þarf
, andlegu verðmæla scm þróun hugrckkl lólltiskt hugreklil.
scgja vcnjulrg mannkynslns hcfur þráll fyrlr IMð þarf hugrekkl III að spyrja
^mslulllboð" fyrlr lallaða alll skllað okkur I arfi’ vlð samnlngaborðið hvorl
:ru ckkl fyrlr hendl. FJðlskyld- Svo elnfðld mannrClllndl að hægl s« að brcyla hagkcrflnu i
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 • 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
RitstjórarrÁrni Bergmann, MörðurÁrnason, SiljaAðalsteinsdóttir.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrir blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttirjfpr.), Jim
Smart (Ijósm.), KristóferSvavarsson, Magnús H. Gíslason.Ólafur
Gíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (umsjm. Nýs
Helgarblaðs), SævarGuðbjörnsson, ÞorfinnurÓmarsson(íþr.),
ÞrösturHaraldsson.
Framkvæmdastjóri:HallurPállJónsson.
Skrif stofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglysingastjóri: OlgaClausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Simavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Erla Lárusdóttir
slu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Raf nsson.
Bla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
itumaður: Katrín Bárðardóttir.
la, afgreiðsla, ritstjórn:
la 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
naar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Nýtt Helgarblað: 100 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 800 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 23. febrúar 1989