Þjóðviljinn - 02.03.1989, Blaðsíða 5
VIÐHORF
Islenska, what ist det!?
Jetzt parle io Manna!
fslensk þjóð á í vanda. Vand-
inn er málið. Þetta er vandamál.
Sólin er hætt að koma ein-
sömul upp í austrinu. Aragrúi
hjásóla fylgja í humátt á eftir
henni dag hvern árið um kring og
fer fjölgandi. Af himnum fellur
mannabrauð nútímans að metta
þúsundirnar í eyðimörkinni.
Mállausir óvitarnir heyra og
sjá það sem fyrir þeim er haft.
„Manna, manna“ umlar í full-
orðnum með munninn fullan af
andlegu fóðri. „Manna, manna,
meira manna“ er jarmað í kór og
miskunnsamur drottinn ljósvak-
ans gefur þrælum sínum merki
um að losa úr annarri tunnu.
Hvað er til ráða? Hvernig
bregst smáþjóð við atlögu að
móðurmáli sínu? Því vissulega er
um atlögu að ræða þar sem
gervihnattasjónvarpið er annars-
vegar. Formaður nefndar sem
endurskoða skal útvarpslögin,
Ögmundur Jónasson, segir í
grein sem birtist í Þjóðviljanum
10. feb. s.l.: „Á hitt ber að líta að
tilvera íslensku þjóðarinnar er
tungan og henni megum við ekki
tapa.“
Þróunin verður ekki stöðvuð.
Það dugir ekki að loka augunum
og halda að með því hreinsist loft-
ið af endurvarpsgeislum erlendra
sjónvarpsstöðva. Augu þjóðar-
innar þarf að galopna. Því betur
sem óvinurinn sést því auðveldar
má verjast honum.
Ýmsar hugmyndir hafa komið
fram til að efla málvarnirnar.
Fyrrnefndur Ögmundur Jónas-
son segir í sömu Þjóðviljagrein:
„Eina leiðin til þess að mæta
þessari samkeppni erlendis frá er
með framleiðslu íslensks efnis.“
Þessi hugmynd er góð eins
langt og hún nær. Það er hinsveg-
ar ekki sjálfgefið þótt hlutfall inn-
lends dagskrárefnis aukist, að
áhorfendum muni fjölga. Óvissu-
þátturinn er gæði efnisins. Með
auknu úrvali sjónvarpsrása eru
líkur á að hlutfallslega færri horfi
á íslensku rásirnar en gera í dag.
Lárus Jón Guðmundsson skrifar
Nei, málvarnirnar þarf að byggja
upp mun fyrr. Barni sem hefur
fengið góða þjálfun í málbeitingu
og hefur þroskaðan málskilning
er óhættara að horfa á útlendar
sjónvarpsrásir en barni sem
minna kann í móðurmálinu. Sem
sagt, hér gilda hin gömlu sannindi
að betra er að byrgja brunninn
áður en barnið dettur ofaní.
fjölga þeim. T.d. bjóða
starfsmannafélögum ódýr
námskeið kostuð/styrkt af ríki
eða sveitarfélagi, ýmist í há-
degi eða á kvöldin. Þetta þykir
e.t.v. einhverjum fyndið en al-
vara málsins gefur tæplega til-
efni til hláturs ef marka má títt-
nefndan Ögmund Jónasson.
Bjóða uppá sumarskóla í ís-
fræðsla ætti að vera keppikefli
hvers alvöru dagblaðs.
Birta stutta fræðslupistla utan
á umbúðum mjókurvara, svo
sem kókómjólkur, nýmjólkur,
jógúrts o.fl. Jafnvel efna til
samkeppni meðal nemenda
sjálfra um besta pistilinn (sbr.
samkeppni um teikningar á 'A 1
mjólkurfernum). Verðlaunin
„Barni sem hefurfengið góða þjálfun ímál-
beitingu og hefur þroskaðan málskilning er
óhættara að horfa á útlendarsjónvarpsrásir
en barni sem minna kann í móðurmálinu. “
Hér verða örfáar hugmyndir,
ekki allar nýjar, til eflingar mál-
varna reifaðar lauslega:
- Auka íslenskukennslu í yngri
bekkjum grunnskóla á kostn-
að kennslu í erlendum tungu-
málum. Ensku- og dönsku-
kennsla hefst venjulega í 5.
eða 6. bekk, en ef tungumála-
kennslan hæfistekki fyrren Í7.
bekk fengjust aukalega amk.
3-4 kennslutímar á viku í tvö ár
sem nýttust til íslenskra mál-
varna. Undirritaður hefur það
sterklega á tilfinningunni að
þessi seinkun á tungumála-
kennslunni muni ekki þýða
umtalsvert minni kunnáttu
nemenda í ensku og dönsku
við útskrift úr grunnskólanum.
- Bjóða uppá stutt námskeið í
íslensku fyrir alla aldurshópa.
Slík námskeið eru í boði hjá
námsflokkum nokkurra sveit-
arfélaga en ekki veitir af að
lensku. Börn eru send til út-
landa á dýr sumarnámskeið að
læra útlend tungumál. Er
minni ástæða að senda börnin
afsíðis til að læra eigið tungu-
mál til hlítar?
- Örva grunnskólanemendur til
ritgerðaskrifa með samkeppni
og hafa vegleg verðlaun í boði.
- Koma á mælskukeppni
grunnskólanemenda í svipuð-
um stíl og framhaldsskólar
hafa gert, sbr. MORFÍS ræðu-
keppnina sem er í gangi þessa
dagana. Samtök eins og JC
hafa þekkingu og reynslu á
þessu sviði og væru e.t.v. fáan-
leg til að veita aðstoð við
skipulagningu.
- Hafa stutta þætti um íslenskt
mál og sérstaklega málnotkun
á teiknimyndasíðum dagblað-
anna (þær síður lesa allir)
sniðna við hæfi barna sem eru
að móta málvitund sína. Slík
verða að vera vegleg til að
vekja almennan áhuga, börnin
hafa lært að gera kröfur að
hætti fullorðinna. Það ætti að
vera metnaðarmál hjá Mjólk-
ursamsölunni að birta þessa
pistla ókeypis.
- Örva grunnskólanemendur til
nýyrðasmíði, til dæmis á leik-
föngum, en margvísleg
leikföng eru auglýst undir er-
lendum heitum. Innflytjendur
leikfanga gætu jafnvel efnt til
slíkrar samkeppni.
Hverjir eru hæfir til að koma
þessum hugmyndum í verk? Eng-
inn hörgull er á hæfileikafólki á
máleyjunni okkar. Sem dæmi má
nefna kennara, fóstrur, leikara,
ræðumenn í stjórnmálaflokkun-
um (afhverju ekki „barnastarf" í
þeim söfnuðum eins og til dæmis
trúarsöfnuðum, alltaf og alls-
staðar er þörf fyrir skelegga
ræðumenn) skipuleggjendur í
hreyfingum eins og JC, Dale
Carnegie, skátahreyfingunni,
áhugasama nemendur í íslensku í
Kennaraháskólanum og Háskóla
íslands og svo mætti lengi telja.
Nóg um þetta, og þó.
Eitt atriði tengt þessu málefni
þarfnast umræðu en það eru
þættirnir „Brávallagata 92“ á út-
varpsstöðinni Bylgjunni.
Skemmtigildi þáttanna er óum-
deilanlegt en setja má
spurningarmerki við uppeldis-
gildið. Nú er undirrituðum ekki
kunnugt um aldursskiptingu
þeirra sem hlusta á þessa fyndnu
þætti en trúlega eru börn þar
innan um. í þessum þáttum er
gjarnan snúið útúr málsháttum
og orðatiltækjum sem getur verið
drepfyndið EF maður veit í
hverju útúrsnúningurinn felst, en
það krefst þess að maður þekki
málsháttinn eða orðatiltækið.
Þessi forsenda er sjaldnast fyrir
hendi hjá yngstu hlustendunum.
Þeir heyra einungis út-
úrsnúninginn og ef hann er
endurtekinn nógu oft getur barn-
ið álitið útúrsnúninginn vera rétt-
an en rétta málsháttinn útúr-
snúning! Undirritaður veit dæmi
þess að fullorðið fólk er farið að
efast um að það kunni málshætt-
ina rétt eftir að hafa hlustað á
þessa annars meinfyndnu þætti.
Það er ef til vill óþarfi að mála
skrattann á vegginn (eða mála
með skrattanum á vegginn, eins
og Bibba á Brávallagötunni
myndi segja) en það skaðar eng-
an að hugsa um þetta.
Að lokum sting ég uppá nýyrði
yfir unnendur íslensks máls í her-
lausu landi, þeir skulu kallast
málaliðar með málvarnir íslands
að baráttumáli sínu. Það væri
kannski við hæfi að skilgreina
starfssvið varnarmáladeildar
utanríkisráðuneytisins uppá nýtt
og snúa nafninu við að auki, hún
gæti heitið málvarnardeild utan-
ríkisráðuneytisins...
Lárus er nemi í sjúkraþjálfun
„Um vexti og tryggingu lífeyrissjóða"
Drög að ályktun áformannafundiASÍ, vísað áfram til
viðrœðunefndar á mánudaginn
Formaður Alþýðusambands
íslands samþykkir að hvetja líf-
eyrissjóðina til þess að selja ríkis-
stjórninni sjálfdæmi um vaxta-
kjör lífeyrissjóðanna í sam-
skiptum þeirra og húsnæðiskerf-
isins enda tryggi rfkissjóður
lífeyris- og bótagreiðslur sjóð-
anna til lífeyris- og bótaþega á
sama hátt og hann tryggir lífeyris-
sjóði opinberra starfsmanna.
Greinargerð
Það er mikilvægt að lækka
vexti.
Verkalýðshreyfingin hefur í
öllum málflutningi sínum lagt
megináherslu á mikilvægi þess að
vextir lækki. Háir vextir koma
illa niður á einstaklingum og
fyrirtækjum.
Vextir lífeyrissjóðanna á bréf-
um Húsnæðisstofnunar hafa ver-
ið lægri en vextir á spariskírtein-
um ríkissjóðs.
Lífeyrissjóðirnir hafa í samn-
ingum sínum við ríkisvaldið um
vexti á skuldabréfum Húsnæfiis-
stofnunar sætt því að vextir séu
neðan við vexti á ríkisskuldab-
réfum á almennum markaði.
Þannig eru vextir lífeyrissjóð-
anna á bréfum Húsnæðisstofnun-
ar nú 6,8% á sama tíma og spar-
iskírteini ríkissjóðs eru boðin á
Verðbréfaþingi Seðlabankans á
7,5-8% vöxtum en seljast ekki á
þeim kjörum.
Þannig hafa lífeyrissjóðirnir
sýnt í verki vilja sinn til að stuðlað
að almennri hugarfarsbreytingu
varðandi vextina og þannig
stuðla að vaxtalækkun í þjóðfé-
laginu þó ljóst sé að ekki sé beint
samband á milli vaxta á al-
mennum fjármagnsmarkaði og
vaxta í lokuðum viðskiptum líf-
eyrissjóðanna og Húsnæðisstofn-
unar. Það hve mikið fé Húsnæð-
isstofnun tekur að láni er fyrir-
fram ákveðið án tillits til vaxt-
anna og Húsnæðisstofnun endur-
lánar féð á föstum vöxtum.
Lán til sjóðsfélaga hafa hjá
flestum almennum lífeyrissjóð-
um fylgt skuldabréfavöxtum
hverju sinni.
Ríkisstjórnin hét því að vextir
skyldu fylgja spariskírteinavöxt-
um ríkissjóðs.
Þegar verkalýðshreyfingin
samdi við ríkisvaldið um Hús-
næðiskerfið árið 1986 var skýrt
kveðið á um vaxtaskilmálana.
„Bréf þessi skulu vera verðtryggð
og boðin með ekki lakari kjörum
en ríkissjóður býður almennt á
fjármagnsmarkaði hverju sinni.“
Eins og segir í því skjali sem ríkis-
stjórnin staðfesti við samnings-
gerðina 1986 og í lögum frá 1986
segir beint: „Lánskjör á skulda-
bréfum skulu miðast við þau kjör
sem ríkissjóður býður almennt á
fjármagnsmarkaði." Lífeyris-
sjóðirnir hafa því ekki gætt að
fullu réttar síns og ekki tryggt
sjóðfélögum þá ávöxtun sem
samningurinn gerði ráð fyrir.
Sjóðirnir eru illa staddir.
Fyrstu ár lífeyrissjóðanna var
fé þeirra lánað óverðtryggt og
tryggingafræðingar hafa áætlað
að iðgjald þyrfti í reynd að vera
12-14% í stað þeirra 10% sem nú
eru greidd til að sjóðirnir geti
staðið við skuldbindingar sínar
gagnvart lífeyrisþegum. Staða
sjóðanna er auðvitað háð þeirri
ávöxtun sem þeir fá af fjármagni
sínu.
Það liggur ekki fyrir endanleg
úttekt á stöðu sjóðanna en það er
ljóst að í dag vantar mikið á að
endar nái saman að óbreyttum
reglum hjá flestum eða öllum
sjóðunum. Það virðist því sem
tæplega verði undan því vikist
innan skamms að skerða lífeyris-
greiðslur sjóðanna. Ella gæti svo
farið að sjóðirnir tæmdust á ein-
hverjum tíma.
Það verður að tryggja sjóðina.
Við stöndum því frammi fyrir
þeirri óþægilegu staðreynd að
lækkun vaxta gerði aukið tilkall
til niðurskurðar á lífeyri framtíð-
arinnar, eða þá hækkun iðgjalda
innan skamms.
Af framangreindum ástæðum
er útilokað fyrir lífeyrissjóðina að
taka frumkvæði að niðurfærslu
vaxta án þess að jafnframt fáist
trygging fyrir því að sjóðirnir geti
staðið við skuldbindingar sínar.
Þess vegna er eðlilegt að gera til-
kall til þess að ríkisvaldið tryggi
lífeyrissjóði Alþýðusambandsfé-
laganna með sama hætti og það
tryggir lífeyrissjóði opinberra
starfsmanna í dag.
Nú hefur ríkisvaldið lýst vilja
til þess að koma til móts við
verkalýðshreyfinguna með fé-
lagslegum aðgerðum. Því er ólík-
legt að ríkisvaldið taki ekki þess-
ari tillögu fegins hendi.
Fimmtudagur 2. mars 1989 ÞJÓÐVILJINN - SlÐA 5