Þjóðviljinn - 03.03.1989, Blaðsíða 4
Neytendasamtöki
eruekki
pappirs-
fyrirtæki
Fjölmiðlaumræða um verðhækkanir
getur leitt til verðskriðs. Beitum okkur
gegn einokun og okri í sölu kjúklinga
og eggja. Verðskyn almennings eykst
með minni verðbólgu. Láti óbilgjarnir
seljendur ekki segjast ber að I ara í
hart
Nú dynja verðhækkanir á
landslýð, rafmagn, hiti, bensín,
búvörur og fleira og ekki heyrist
múkk frá Neytendasamtökunum.
Hvers vegna?
Ég vil nú taka það fram fyrst að
ég gagnrýni að hið opinbera skuli
nú ganga undan í kjölfar verð-
stöðvunar með verðhækkanir.
Hinsvegar ber á það að líta að td.
orkufyrirtæki hafa ekki hækkað
verð í nokkuð langan tíma. Pví á
hækkun rétt á sér nú. En mér
finnst sú umræða sem fram fer nú
í kjölfar verðstöðvunar vera á
einn veg. Það er mikið fjallað um
hækkanir og ég óttast að fjölmiðl-
aumræðan sé hreinlega að æsa
seljendur upp. Ætla mætti að allir
væru að hækka og afleiðingin
gæti orðið sú að seljendur teldu
sig vera að missa af einhverri lest
og drifu sig í að hækka vöru sína.
Ég óttast semsé að umræðan sem
slík leiði til óþarfa hækkana á
næstunni.
Nú er mælt að þið beinið spjót-
um ykkar nær einvörðungu að
vissum geirum landbúnaðar en
vanrækið td. að gagnrýna hækk-
anir á þjónustu og orku- og bens-
ínverði?
Nei, ég vil alfarið mótmæla
þessu. Ég get nefnt til dæmis að
við sendum umboðsmanni al-
þingis erindi strax eftir áramót og
óskuðum eftir umsögn hans
vegna þeirra breytinga sem hið
opinbera hafði gengist fyrir og
leiddi til hækkana á verði fjöl-
margra vörutegunda. Við höfum
ítrekað verið með afskipti af ýms-
um greinum td. þjónustu og höf-
um mótmælt óeðlilegri verð-
lagsþróun þar sem við komum
auga á hana. Hinsvegar skulum
viö gera okkur grein fyrir því að
landbúnaðarvörur eru mjög
mikilvægar í heimilishaldi fólks.
Við höfum það fyrir framan okk-
ur að ákveðnar landbúnaðar-
vörur, kjúklingar, egg og kart-
öflur hafa hækkað óeðlilega
mikið á síðustu árum, langt um-
fram þær hækkanir sem almennt
hafa orðið. Á sama tíma hafa
framleiðendur þessara vara verið
að þjappa sér saman, útrýma
eðlilegri samkeppni sin á milli.
Við hljótum að sporna við þegar
þetta tvennt fer saman; annars-
vegar samkeppnishömlur í þess-
um greinum og um leið mjög
miklar verðhækkanir. Ef við ber-
um verð á þessum vörutegundum
saman við verð þeirra í nágranna-
löndum okkar kemur í ljós að það
er mjög hátt hérlendis. Því tökum
við því ekki þegjandi að verið sé
að hneppa þessar greinar í einok-
unarviðjar og hækka vöruverð
uppúr öllu valdi um leið.
En nú er einokun á öðrum svið-
um, td. í dreifingu og sölu á olíu
og bensíni. Og bensín hefur
hækkað um 17% frá áramótum!
Það er rétt, það hefur verið að
hækka nú og hækkaði um áramót
einnig vegna aðgerða stjóm-
valda. Hækkunin um áramótin er
eitt af því sem við höfum beðið
umboðsmann alþingis að grand-
skoða. Sú hækkun kemur til
vegna skattlagningar ríkisvalds-
ins og það má vissulega velta því
fyrir sér hvort hún sé ekki orðin
of mikil af þessari vöru. Og hvort
féð sem innheimtist með bensín-
gjaldi sé notað á réttan hátt,
þ.e.a.s. til þess að betrumbæta
vegi. Hækkunin nú er hinsvegar
vegna gengisbreytinga, ég hef
aflað mér upplýsinga um það.
Gerum okkur jafnframt grein
fyrir því að allar innfluttar vörur
hafa hækkað vegna gengis-
breytinga sem stjórnvöld hafa
ákveðið.
Svo við vendum okkar kvæði í
kross. Neytendasamtökin, eru
þau nokkuð annað en papp-
írsfyrirtæki?
Jú, jú, við teljum okkur að
minnsta kosti vera annað og
meira. Við veitum seljendum
ákveðið aðhald og rekum
kvörtunar- og leiðbeiningaþjón-
ustu. Á árinu sem leið höfðu á
fjórða þúsund neytenda samband
við okkur. Og við höfum aðstoð-
að fjölmarga við að ná fram rétti
sínum vegna gallaðrar vöru eða
vanefnda á sölusamningi. í þeim
tilfellum hafði seljandi áður synj-
að neytandanum um sanngjarna
afgreiðslu. Með kvörtunarþjón-
ustunni veitum við versluninni í
landinu mjög mikilvægt aðhald
og tryggjum að réttur neytandans
sé í heiðri hafður. Fyrirtækjum er
ekki vel við að lenda í útistöðum
við Neytendasamtökin sem sýnir
að þau gegna hlutverki þótt starf-
semin mætti vissulega vera meiri.
Vegna þessa er að verða viss
breyting á afstöðu seljenda,
breyting sem varla ætti sér stað ef
Neytendasamtökin væru papp-
írsfyrirtæki.
íslendingar eru þá aö taka
stakkaskiptum og breytast úr
nöldurseggjum sem láta bjóða sér
hvað sem er í glögga og íhugandi
neytendur, verðskynjandi þjóð?
Mér finnst hafa orðið veruleg
breyting á umliðnum árum hvað
þetta varðar. Þegar ég hóf af-
skipti af neytendamálum fyrir
allmörgum árum fannst mér
mikil brögð að því að fólk léti
bjóða sér hvað sem væri. Þetta
hefur sem betur fer breyst og
sýnir sig í þeim fjölda erinda sem
berast til Neytendasamtakanna.
Fjölgunin hefur verið gríðarleg á
síðustu árum. Jákvæð breyting
hefur einnig orðið á verðskyni
fólks sem helgast náttúrlega af
því að verðbólga er minni en hér
á árum áður. Kaupmenn segja
mér að það færist mjög í vöxt að
menn velti vöngum yfir vöruverði
í verslunum. Þetta er afar jákvætt
og veitir ekki af í öllu auglýsing-
aflóðinu.
Nú hefur komið á daginn að
framleiðendur vikta umbúðir
með áleggi og kjötkaupmenn bera
sig frjálsmannlega við sölu á sam-
setningi nokkrum sem auðtrúa
kúnnar telja vera nautahakk.
Hyggjast Neytendasamtökin
beita sér fyrir því að fólk snið-
gangi þessa aðilja?
Við höfum á umliðnum árum
birt lista yfir fyrirtæki sem
Neytendasamtökin geta ekki
mælt með í málgagni okkar. Það
er full ástæða fyrir samtökin að
vera mjög vel vakandi og þeim
ber skylda til að benda fólki á það
sem miður fer. Þú nefndir hakk-
ið, það voru dæmi um að svína-
kjöt og kindakjöt fyndust í því.
Það er vissulega alvarlegur hlutur
ef ekki er hægt að treysta því sem
stendur á umbúðum vörunnar.
Þeir afsökuðu sig með því að
þetta hefðu bara verið leifar, þeir
hefðu verið nýbúnir að hakka
svína- og kindakjöt þegar þeir
tóku til við nautakjötið! Okkur
finnst hinsvegar hæpið frá
heilbrigðis sjónarmiði að þrífa
ekki tækin þarna á milli. Þetta
eru forkastanleg vinnubrögð
hvaðan sem litið er á þetta mál og
full ástæða til að vara fólk við því
að skipta við þessa aðila ef þeir
eru staðnir að því að gera þetta
viljandi. Hvað varðar umbúðirn-
ar þá hafa verið lög í landi allar
götur frá 1922 um að bannað sé
að vikta umbúðir með vöru.
Þetta er því hreint og klárt lög-
brot. . ,
En gætuð þið ekki skipulagt
herferð á hendur þessum fyrir-
tækjum og verslunum, hvatt fólk
tii þess að hundsa þær, brenni-
merkt þessa svindlara í auglýsing-
um? Hrífur nokkuð annað?
Opinber umræða um misgjörð-
ir sem þessar er það versta sem
seljendur geta hugsað sér. Ég er
alveg sammála því að ef menn eru
staðnir að því að blekkja
neytendur á þennan máta verður
að beita hörðustu viðbrögðum
sem mögulegt er. Þetta er lögbrot
og það er búið að gera þetta opin-
skátt. Sjái menn ekki villu síns
vegar og bæti sitt ráð þá er full
ástæða til harðra aðgerða, að
kæra þá og upplýsa neytendur um
óbilgimi þeirra.
Nú eru ný einokunar-sölusam-
tök á kartöflum í deiglunni, en þið
rísið öndverð gegn þeim. Teljið
þið ykkur geta hindrað stofnun
þeirra?
Ég er tiltölulega bjartsýnn á að
drögin að reglugerð um þetta,
einsog þau hljóma nú, nái aldrei
fram að ganga. Þannig að til þess
komi ekki að við þurfum að
standa í slag um einokunarsölu á
kartöflum.
Verða Neytendasamtökin
nokkurn tíma að afli sem um
munar fyrr en tekst náið og var-
anlegt samstarf með þeim og
verkalýðshreyfingunni?
Neytendasamtökin og verka-
lýðshreyfingin hafa átt gott sam-
starf í gegnum árin og raunar
stendur það enn. Td. styrkja
verkalýðsfélög á Akureyri og í
Vestmannaeyjum neytendafélög
bæjanna. Þetta er náttúrlega
mjög eðlilegt því neytendamál
eru vitaskuld mjög mikilvægur
þáttur kjaramála. Ég er mjög
hlynntur því að gott og aukið
samstarf sé þarna á milli. í sam-
þykkt ríkisstjórnarinnar um um-
þóttunartíma í verðlagsmálum
næstu sex mánuðina er einmitt
kveðið á um að verðlagsráð taki
upp samstarf við neytendafélög
og verkalýðshreyfinguna í því
augnamiði að fylgjast með því að
verðhækkanir fari ekki úr bönd-
um.
4 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 3. mars 1989