Þjóðviljinn - 03.03.1989, Blaðsíða 6

víxlar og aðrar skuldir hrönnu-
ðust upp hjá sjómönnum sem og
landverkafólki. Síðustu daga hef-
ur þó rofað til og síðasta vika var
sú fyrsta á árinu sem gaf á sjó alla
daga með ágætum afla. Vegna ót-
íðarinnar var heildarafli lands-
manna í janúar 50 þúsund tonn-
um minni en á sama tíma 1988.
Atvinnuleysisbætur
aö meðaltali um
36.300 krónur á
mánuði
Samkvæmt lögum frá 1981 um
Atvinnuleysistryggingarsjóð
hafa þeir fullan rétt til atvinnu-
leysisbóta sem hafa unnið minnst
1700 vinnustundir síðustu tólf
mánuðina áður en þeir urðu
atvinnulausir og eru fullgildir
meðlimir í viðkomandi stéttarfé-
Iagi. Að meðaltali fá þeir sem
eiga rétt á 100% atvinnuleysis-
bótum um 36.300 krónur á mán-
uði en það fer eftir fjölda daga í
viðkomandi mánuði. Bóta-
greiðslur geta farið niður í 33.500
krónur sé miðað við mánuð með
20 virka daga og allt upp í 38.500.
Þessu til viðbótar fá þeir, sem
hafa á sínu framfæri börn yngri en
18 ára, 67,07 krónur á dag fyrir
hvert barn. Frá þessum atvinnu-
leysisbótum er síðan dregið til
greiðslu á lífeyris- og stéttarfé-
lagsgjaldi þannig að nettóbæt-
urnar minnka sem því nemur.
Þessar greiðslur fá atvinnulausir í
180 daga eða 36 vikur en eftir það
eru þeir bótalausir næstu 16 vik-
urnar.
Að sögn Eyjólfs Jónssonar
framkvæmdastjóra Atvinnu-
leysistryggingarsjóðs voru
greiddar í atvinnuleysisbætur um
100 miljónir króna í janúar sem
er mun meira en á sama tíma í
fyrra. Upphæð bótanna er miðuð
við dagvinnutaxta í fiskvinnslu
eftir 7 ára starf. Eyjólfur sagði
enga launung vera á því að þetta
væri Iág upphæð sem atvinnu-
lausum væri ætluð sér og sínum til
framfærslu en sem jafnframt
sýndi í hnotskurn hvað kauptaxt-
arnir í fiskvinnslunni væru lágir.
Þar sem núverandi atvinnu-
leysi er hið fyrsta í svo miklum
mæli frá því gildandi lög voru
samþykkt, hefur það komið til
tals að breyta viðmiðunarmörk-
um atvinnuleysisbóta en til þess
þarf sérstaka lagasetningu. Að
sögn Eyjólfs hafa þær breytingar
ekki enn komið fram. Þegar lög
um Atvinnuleysistryggingarsjóð
voru fyrst sett 1956 voru greiddar
bætur aðeins fyrstu 4 mánuðina
en síðan var fólk bótalaust næstu
8 mánuði.
Suöurnes eins og
kirkjugarður
Á Suðurnesjum voru 308,
atvinnulausir í lok janúar óg þar
af 154 í Keflavík einni saman.
Eftir að gæftir bötnuðu til sjó-
sóknar hefur það eitthvað
minnkað en engu að síður eru um
140 manna á atvinnuleysisskrá í
Keflavík. í lok janúar voru 53 á
skrá í Grindavík, 42 í Njarðvík-
um, 45 í Sandgerði og 13 í Gerða-
hreppi.
Áð sögn Guðrúnar Ólafsdótt-
ur hjá Verkalýðs- og sjómannafé-
lagi Keflavíkur stafar atvinnu-
leysið fyrst og fremst af hruni
sjávarútvegsfyrirtækja í bænum.
Fyrir 15 - 20 árum voru þar starf-
rækt 10 - 12 fiskvinnsluhús en
ekkert núna. Þá hafa Suðurnesja-
menn verið meira en viljugir að
selja burt skip og kvóta og talið er
að kvótasalan ein og sér hafi
numið hátt í 20 þúsund þorsk-
ígildum frá því 1984 þegar kvóta-
lögin komu fyrst til framkvæmda.
Nú síðast voru tveir ísfisktogarar
Hraðfrystihúss Keflavíkur seldir
norður til Skagafjarðar þrátt fyrir
áköf mótmæli þingmanna
Reykjaneskjördæmis með for-
sætisráðherra í broddi fylkingar
og áhugamanna um viðreisn sjáv-
arútvegs á svæðinu.
Til að snúa vörn í sókn var
stofnað Útgerðarfélagið Eldey í
desember 1987, sem þegar hefur
keypt 2 vertíðarbáta, og þá er
Fiskmarkaður Suðurnesja orðinn
sá stærsti á landinu. Engu að
síður virðist skilningur almenn-
ings sem og sveitarstjórnar-
manna á nauðsyn á sterkum sjá-
varútvegi á Suðurnesjum ekki
vera sem skyldi. Allavega hefur
það reynst miklum erfiðleikum
háð fyrir Útgerðarfélagið Eldey
að innheimta gefin hlutafjárlof-
orð, og um tíma leit út fyrir að
Keflavík
fyrirtækið þyrfti að selja annan
bátinn.
Að sögn Loga Þormóðssonar í
Sandgerði er það varla nein til-
viljun hversu illa er tekið í allar
umsóknir sjávarútvegsmanna
syðra hjá bönkum og öðrum op-
inberum lánastofnunum, á sama
tíma og þessar stofnanir taka
fulltrúum annarra byggðarlaga
opnum örmum þegar þeir falast
eftir lánsfé til að kaupa skip og
kvóta frá Suðurnesjum. Svo virð-
ist sem svæðið sé ekki skilgreint
sem landsbyggð hjá hinu opin-
bera og njóti ekki þeirrar fyrir-
greiðslu í kerfinu sem því ber.
Þá er því ekki heldur að neita
að sjávarútvegur á Suðurnesjum
geldur æ meira nærverunnar við
hermangið á Keflavíkurflugvelli.
Þar vilja Suðurnesjamenn vinna
fremur en í fiskvinnslu, jafnvel
þó að launin séu ekkert hærri á
Vellinum. Ástæðan er einfald-
lega sú að viðhorfið til fiskvinnsl-
unnar er orðið svo neikvætt að
fólk vill ekki undir nokkrum
kringumstæðum vinna við hana.
Almennur samdrátt-
ur á höf uöborgar-
svæðinu
Þó að erfiðleikar sjávarútvegs-
ins bitni ekki eins hart á atvinnu-
lífi höfuðborgarsvæðisins og úti á
landi, þá fjölgaði atvinnulausum
þar verulega í janúar. Um 555
manns voru á atvinnuleysisskrá í
Reykjavík í lok janúar, 9 á Sel-
tjarnarnesi, 104 í Kópavogi, 17 í
Garðabæ, 43 í Hafnarfirði, 29 í
Mosfellsbæ og 1 í Bessastaða-
hreppi.
Þetta mikla atvinnuleysi á höf-
uðborgarsvæðinu er að mestu
leyti tilkomið vegna almenns
samdráttar í flestum greinum at-
vinnulífsins ss. í verslun- og þjón-
ustugreinum ýmiskonar og
byggingar- og framleiðsluiðnaði
eftir gegndarlausa sóun í vitavit-
lausar fjárfestingar á meðan á
góðærinu stóð. Þá fóru fram gríð-
arlegir fjármagnstilflutningar frá
sjávarútvegsbyggðum landsins til
höfuðborgarsvæðisins eins og sjá
má í glæstum verslunarhöllum
um alla borg.
Engu að síður hefur vandi sjáv-
arútvegsins haft sín áhrif til hins
verra hjá sjómönnum og land-
verkafólki í Reykjavík. Hagræð-
ingarstarf Granda hf. hefur haft í
för með sér að elsta og reyndasta
fiskvinnslufólkið hefur misst at-
vinnuna og þá var nokkrum sjó-
mönnum sagt upp hjá fyrirtækinu
þegar Hjörleifi RE var lagt vegna
minnkandi veiðiheimilda.
{Hafnarfirði hefur frystitogur-
um fjölgað að mun á kostnað
hefðbundinna ísfisktogara. Sú
þróun hefur ekki enn leitt til upp-
sagna fiskvinnslufólks vegna
minni afla sem berst til vinnslu-
stöðva í bænum. Þó hefur það
leitt til þess að mun minna hefur
verið selt af fiski á Fiskmarkaði
Hafnarfjarðar sem ekki er lengur
stærsti fiskmarkaður landsins. Þá
mun lokun skipasmíðastöðvar-
innar Stálvíkur og uppsagnir 50
starfsmanna auka eitthvað við
þann fjölda sem er á
atvinnuleysiss-skrá stéttarfélaga í
Firðinum og nærliggjandi byggð-
arlögum.
Verst á Skaganum
en betra á Nesinu
Atvinnuástand á Akranesi hef-
ur um nokkurt skeið verið ansi
bágborið og mikið um atvinnu-
leysi en mun betra ástand á Snæ-
fellsnesi enda er nýting á afla
landsfræg þar um slóðir, þó gætt
hafi þó nokkurs atvinnuleysis í
Grundarfirði í janúar. Þar voru
fiskvinnslufyrirtæki lengi að fara í
gang eftir áramótastoppið og ó-
tíðin í upphafi ársins hafði einnig
sitt að segja.
í janúarlok voru 189 manns á
atvinnuleysisskrá á Akranesi, 30 í
Borgamesi, 3 í Ólafsvík, 2 í
Stykkishólmi, enginn á Hellis-
sandi og 48 í Grundarfirði. Núna
þegar gæftir eru orðnar betri og
að koma mynd á vertíðina við
Breiðafjörðinn hefur atvinnu-
leysingjum eitthvað fækkað á
þessum stöðum en þó er viðvar-
andi atvinnuleysi á Akranesi og
hefur verið svo um tíma.
Þar munar mest um að fisk-
vinnslufyrirtækið Haförninn hef-
ur ekki enn hafið starfsemi eftir
áramótastoppið og með öllu óvíst
hvenær það verður. Þá hefur fyr-
irtæki Haraldar Böðvarssonar &
Co selt skip til að rétta við hag
sinn og að sögn Haraldar Stur-
laugssonar á fundi Samtaka fisk-
vinnslustöðva fékk fyrirtækið 75
miljónir króna fyrir eitt skipa
sinna sem gufuðu upp á 6 mánuð-
um á síðasta ári. Þá hefur fyrir-
tækið tekið í nothun flæðilínu í
vinnslunni til að auka á hag-
kvæmnina þar. Samt sem áður
berst fyrirtækið í bökkum vegna
bágborinnar rekstrarstöðu eins
og önnur fyrirtæki í sjávarútveg-
inum.
Að sögn Guðmundar M. Jóns-
sonar skrifstofustjóra Verkalýðs-
félagsins á Akranesi er talsvert af
fólkinu á atvinnuleysiskrá vegna
lokana hjá saumastofunum
Hennes og Akraprjóni. Fyrrum
starfsfólk hjá Hennes hefur þegar
verið atvinnulaust í meir en 180
daga og fær ekki lengur neinar
atvinnuleysisbætur.
Ólafur Guðmundsson fram-
kvæmdastjóri Hraðfrystihúss Ól-
afsvíkur sagði að þar í bæ væri
meira en nóg að gera og hefur
fyrirtækið ráðið til sín erlent
vinnuafl vegna skorts á innlendu
til fiskvinnslustarfa, og ekki í
fyrsta sinn sem það hefur verið
gert. Ólafur sagði að mun skárra
væri að reka fiskvinnslufyrirtæki
núna en fyrir nokkrum misserum
og munaði þar mest um minni
fjármagnskostnað eftir Iækkun
vaxta sem þó þyrftu að lækka
mun meira en orðið er. Þá væri
gengið ekki eins hátt skráð og
áður og launakostnaður staðið
hefði í stað. Engu að síður stæði
útgerðin höllum fæti og núna væri
farið að gæta af fullum þunga í
rekstri hennar áhrifa frá gengis-
fellingunum á síðasta ári. Þrátt
fyrir það telur Ólafur að síðasta
gengisfelling hafi ekki verið
nægjanleg, þá hefði þurft að fella
gengið um 10-15%.
Víða hættumerki
á Vestfjörðum
Almennt séð hefur atvinnu-
ástand verið gott á Vestfjörðum
að undanförnu en þó er þar að
fínnc. ýíiils liættumerki hjá mörg-
um fyrirtækjum sem eru burðar-
ásar atvinnulífsins á viðkomandi
stöðum. Þar má nefna Patreks-
fjörð en þar hefur Hraðfrystihús-
ið verið lokað um langan tíma og
ekki séð fyrir endann á því dæmi.
Fyrirtækið er skuldum vafið og
hefur ekki fengið jákvæða af-
greiðslu frá Atvinnutryggingar-
sjóði, eina von þess er að fá að-
stoð frá Hlutabréfasjóði. Sömu
sögu er að segja um fyrirtæki Ein-
ars Guðfinnssonarí Bolungarvík.
Fréttir að vestan herma að það
fyrirtæki geti sprungið hvað úr
hverju ef ekkert verður að gert.
Það hefði ófyrirsjáanlegar afleið-
ingar fyrir byggðina þar. Hið
sama er að segja um rekstur
Kaupfélags Dýrfirðinga sem var
innsiglað i sumar vegna skulda á
opinberum gjöldum við ríkis-
sjóð. Það fyrirtæki stendur einnig
afar tæpt.
Atvinnuleysi á Vestfjörðum í
lok janúar var lítið samanborið
við aðra landsfjórðunga. Aðeins
tveir staðir skáru sig úr, Patreks-
fjörður með 49 á atvinnuleysis-
skrá, og 24 á Þingeyri, 2 í Bolung-
arvík, 15 á ísafirði, 4 á Bfldudal,
enginn á Flateyri, Suðureyri við
Súgandafjörð og í Súðavík. Núna
hefur atvinnulausum á ísafirði
fækkað niður í 4- 5 og einhverjir á
leið á skrána í Súganda eftir að
sýslumaðurinn á ísafirði innsigl-
aði vélar kúffiskverksmiðjunnar
Bylgjunnar vegna skulda við rík-
issjóð.
Að sögn Péturs Sigurðssonar
forseta Alþýðusambands Vest-
fjarða minnka veiðiheimildir
vestfirskra skipa um allt að 2.400
tonn af þorskígildum vegna
skerðingar á botnfiskkvóta og um
nær 30% vegna skerðingar á veiði
á djúphafsrækju. Um 100 -200
manns hafa haft atvinnu við
vinnslu og veiðar á djúp-
hafsrækju vestra á sumrin og með
öllu er óvíst hverjar atvinnuhorf-
ur þess verða núna í sumar.
Þrátt fyrir næga atvinnu um
þessar mundir segir Pétur enga
launung vera á því að verkafólk
vestra beri kvíðboga fyrir áfram-
haldinu. Sérstaklega í ljósi
þeirrar verðhækkanaholskeflu
sem skall á 1. mars þegar verð-
stöðvuninni lauk á sama tíma sem
ekki er séð hverjar verði lyktir
þeirra samingaviðræðna sem
framundan eru um kaup og kjör á
milli aðila vinnumarkaðarins.
í sumar verður brotið blað í
útgerðarsögu ísfirðinga sem og
annarra Vestfirðinga þegar fyrsti
frystitogarinn sem er í smíðum
fyrir útgerðarfélagið Gunnvöru
hf. kemur til ísafjarðar í stað ís-
fisktogarans Júlíusar Geirmunds-
sonar. Með tilkomu hans mun
hráefni til íshúsfélags ísfirðinga
minnka um helming og ekki enn
séð hvernig það vandamál verður
leyst. Vegna gámaútflutnings
togara frá Isafirði hefur hráefni
til vinnslunnar ekki verið eins
mikið og ætla mætti með tilliti til
aflabragða togaranna og komið
hefur fyrir að starfsfólk íshúsfé-
lagsins hafi verið sent heim í allt
að eina viku vegna þess arna.
Vegna samdráttarins í botnfisk-
veiðum má búast við að útflutn-
ingur á óunnum fiski muni
eitthvað minnka í ár.
Burt meö E.G.
ættina í Víkinni
- Núverandi stjórnendur fyrir-
tækja Einars Guðfinnssonar í
Bolungarvík hafa þegar spilað
rassinn úr buxunum og ekkert
sem segir að hið opinbera eigi að
púkka upp á þá frekar en að fyrir-
tækið verði gjaldþrota og að nýir
eigendur taki við því,“ segir
Kristinn H. Gunnarsson bæjar-
fulltrúi Alþýðubandalagsins í
Bolungarvík.
Að sögn Kristins skulda fyrir-
tæki E.G. um 20 miljónir króna í
Lífeyrissjóð Bolungarvíkur og
annað eins til bæjarfélagsins.
Þrátt fyrir það fá bæjarfulltrúar
enga vitneskju um stöðu fyrir-
tækjanna þótt þess hafi verið sér-
staklega óskað. Vegna skulda
fyrirtækjanna sem taldar eru
nema hátt í 2 miljarða hefur At-
vinnutryggingarsjóður ekki séð
sér fært að afgreiða jákvætt um-
sóknir þeirra og mun eina vonin
vera Hlutabréfasjóðurinn.
Kristinn segir að við því megi
búast að fyrirtækjum EG. fyrir
utan íshúsfélagið verði innsigluð
um miðjan mánuðinn vegna
kröfu fjármálaráðuneytisins
vegna skulda þess við ríkissjóð.
Gangi það eftir mun verslunin,
útgerðin, saltfiskverkunin og
bræðslan stöðvast. Þegar er fólk
farið að flytjast frá Bolungarvík í
atvinnuleit vegna þess að hætt er
að bæta við fólki í störf við sjávar-
útveg.
Fjármagnskostnað-
urinn skilurámilli
feigs og ófeigs
Einn er sá staður á Vestfjörð-
um sem hefur plumað sig betur
en aðrir á undanförnum misser-
Akranes
Patreksfjörður
6 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 3. mars 1989