Þjóðviljinn - 03.03.1989, Blaðsíða 27

KYNLIF
JÓNA INGIBJÖRG JÓNSDÓniR
Smokkasiðgæði
i En þaö er ekki
C rigning úti..
Það sem skiptir einna mestu
máli í forvörnum gegn alnæmi og
öðrum kynsjúkdómum er notkun
smokka (fyrir utan algjört skír-
lífi). Frjópokinn er ekki bara
ágætis kynsjúkdómafæla heldur
líka ein besta og þægilegasta
getnaðarvörnin - sérstaklega
fyrir ungt fólk. Liggur því ekki
beinast við að reyna að hafa þau
áhrif að viðhorf verði ögn já-
kvæðari til smokksins? Smokka-
plakötin frægu gerðu sitt gagn -
a.m.k. í þá veru að jafnvel ráð-
herrar þurfi stundum á slíku að
halda - já, að þeir séu mannlegir
þrátt fyrir allt! Að beita meðvitað
skopi í kynfræðslu er afar jákvætt
að mínu mati en sérstaklega ef
húmornum er fylgt eftir með
staðreyndum.
Tvöfalt siðgæði
Til að smokkanotkun verði
sjálfsagt mál verður báðum kynj-
unum að finnast það eðlilegt að
kaupa smokka. I vetur hef ég
spurt bæði grunnskóla- og
menntaskólanema að því hvort
viðhorf séu eins til stelpna sem
eru með smokk á sér og stráka
sem eru með smokk á sér. Svör
flestra voru einróma á þann hátt
að það er litið upp til hans - hann
er töff, og ábyrgur en það er litið
niður á hana - hvað þykist hún
vera - er hún að sofa hjá öllum
eða hvað?! Hið tvöfalda siðgæði
er sprelllifandi enn í dag þrátt
fyrir allt. Það sem er alltílagi fyrir
annað kynið að gera má hitt kyn-
ið ekki. Við erum ekki enn búin
að fatta hvað við eigum sameigin-
legt en erum sífellt að tönglast á
muninum á kynjunum. Kynhlut-
verk eru tvenns konar - líffræði-
leg og félagsleg. Líffræðilegt
hlutverk karlmanns er að fram-
leiða sæði en kvenmanns að
framleiða egg, hafa blæðingar,
ganga með börnin og fæða þau.
Sameiginlega bera þau ábyrgð á
því hvort getnaður verður eða
ekki, hafi þau samfarir. Sam-
eiginleg eiga þau einnig að bera
kostnað af getnaðarvörnum
hvort sem um smokka, pilluna
eða aðrar getnaðarvarnir er að
ræða. Að ætla bara að leyfa strák-
um að kaupa smokkinn styður
ekki undir ábyrgðarkennd
stelpna. Það er alltílagi ef stelpur
kaupa smokkinn og hafa hann á
sér. Hingað til hefur félagslegt
kynhlutverk kvenna bara ekki
leyft það. En með félagslegum
kynhlutverkum er átt við það
hvernig strákar/karlar og stelpur/
konur eiga að haga sér, hugsa eða
upplifa vegna kynferðis síns. Að
þetta sé karlmannlegt og hitt sé
kvenlegt eru forskriftir félagslegu
kynhlutverkanna. í raun og veru
hafa slíkar forskriftir gert lítið
annað gagn en að hefta einstak-
linga í að verða heilsteyptir per-
sónuleikar. Viðkvæmni er til
dæmis engin einkaupplifun
kvenna né ákveðni einkaeigin-
leiki karlmanna.
Reynsluheimur
karla
Við höfum flestöll heyrt klisj-
una um að það að nota smokk sé
eins og að borða „karamellu með
bréfi“, „fara í bað í regngalla"
eða eins og að fróa sér með gúm-
míhönskum. Þetta er greinilega
ekki nógu gott og við getum ekki
afneitað reynsluheimi karlmanna
algjörlega í þeim efnum. Hjá
sumum strákum deyfir þetta
næmni tippisins í samförunum.
Þetta er ekki að öllu leyti slæmt
því þeir sem eru fljótir að fá það
og vildu geta verið lengur að ættu
að prufa einhverja þykka smokk-
ategund. Þetta er skammtíma-
lausn viö of bráðu sáðláti en gæti
samt hjálpað í vægum tilfellum.
En fyrrir þá sem þrjóskast við að
nota smokkinn og nota kara-
mellulíkinguna sem afsökun þá
er ýmislegt hægt að gera til að
auka næmnina. í dag eru fram-
leiddir örþunnir en sterkir
smokkar og sumir eru líka lim-
laga þ.e.a.s. skraddarasniðnir
smokkar í stað ólögulegs poka
áður. Einnig er ráð að setja dropa
af munnvatni eða rakasmyrsli s.s.
K-Y rakasmyrsli ofaní smokkinn
að þeim hluta sem mun snúa að
kóngnum. Tilfinningin verður þá
öllu blautlegri og eðliiegri. f dag
er það semsagt engin afsökun að
nota ekki smokkinn. Enda sagði
kennari minn einu sinni við
stelpu sem bað um ráð af því að
strákurinn vildi ekki nota smokk-
inn: „Segðu honum bara að þú
getir haldið í höndina á honum á
meðan hann fróar sér með
hinni!“
Valerí Ivanstjúk
ný skákstjama Sovétmanna
Balasjof sigraði á Fjarkamótinu
Sovéska stórmeistaranum Jurí
Balasjof tókst að halda forystu
sinni á Fjarkamótinu alveg út og
stóð því uppi sem sigurvegari.
Hann varð að gera svo vel að
sigra Jonathan Tisdall í síðustu
umferð og gerði það af miklu ör-
yggi. Balasjof hlaut 9Vi vinning
úr 13 skákum sem er afbragðs ár-
angur. Þessi sigur hans er nokkur
uppreisn frá alþjóðlega mótinu
1984 en þar gerði hann jafntefli
við Benóný Benediktsson í 1.
umferð eftir óvænta hrókfórn
Benónýs „og varð að algjöru
grænmeti", eins og bandaríski
stórmeistarinn Larry Christian-
sen orðaði það.
Það var ekki í fyrsta sinn sem
Benóný setti strik í reikninginn
hjá þekktum stórmeistara. Hann
gerði jafntefli við Júgóslavann
Milan Matulovic árið 1970. Þá
skein frægðarsól Júgóslavans hátt
en jafnteflið hafi dularfull áhrif á
hann. Það var ekki nóg með að
taflmennsku hans hrakaði veru-
lega heldur fóru undarlegir at-
burðir að gerast í hans persónu-
lega lífi; hann komst í kast við
lögin, var settur í steininn og varð
hinn undarlegasti og þótti víst
smáskrítinn fyrir.
Balasjof er betur gerður. Hann
var ásamt Karpov efnilegasti full-
trúi ungu skákmannanna sovésku
í upphafi sjöunda áratugarins og
hefur alltaf notið virðingar sem
skákmaður og fræðimaður. Jafn-
tefli við Benóný orkaði ekki vel á
hann, hann lenti í mikilli lægð en
hefur kannski verið leystur úr
álögum með þessum árangri.
Balasjov átti í mestri keppni
við undirritaðan og Margeir Pét-
ursson um efsta sætið en lokanið-
urstaðan varð þessi:
1. Blasjov (Sovétr.) 9Vi v. 2.
Margeir Pétursson 9 v. 3. Helgi
Ólafsson 8'/2 v. 4. Eingorn (So-
vétr.) og Jón L. Árnason 8 v. 6.-8.
Þröstur Þórhallsson, Tisdall
(Noregi) og Karl Þorsteins 6Vi v.
9.-10. Hannes Hlífar Stefánsson
og Watson (Englandi) 6 v. 11.
Hodgson (Englandi) 5'/2 v. 12.
Sigurður Daði Sigfússon 5 v. 13.-
14. Björgvin Jónsson og Sævar
Bjarnason 3. v.
Fram hefur komið að mótið
var hugsað sem tækifæri fyrir
ungu skákmennina til að öðlast
reynslu og jafnvel titiláfanga. •*
Það síðara var ógjörlegt. Til þess
var mótið of sterkt. Þeir eru
margir reynslunni ríkari. Sigurð-
ur Daði Sigfússon kom mest á
óvart. Hann tefldi af hörku í
öllum skákum sínum. Þröstur
Þórhallsson barðist best af hin-
um. Skákmeistari Reykjavíkur,
Sævar Bjarnason brotnaði alger-
lega við það að tapa fyrir Balasjof
og Björgvin Jónsson virkaði of
strekktur. Skákmótið fór vel
fram undir stjórn þeirra Ólafs
Ásgrímssonar og Arnold Eikr-
em. Það var í heild vel skipulagt
ef undan er skilin síðasta umferð
en aðstæður þá voru slakar. í
fyrsta lagi ættu allar umferðir að
hefjast á sama tíma óg hin mikil-
SKÁK

HELGI
ÓLAFSSON
Valerí Ivanstjúk við taflið
í Saloniki.
væga iokaumferð einnig. Hún
hófst kl. 13 sem er of snemmt
miðað við aðrar umferðir sem
hófust kl. 17. Þá var mótið flutt í
Víkingasal og teflt við sterkt sól-
arljósið sem gerði margsvíslega
skugga á taflborðið. Dræm að-
sókn áhorfenda á mótinu er hins-
vegar krafa um mun sterkari mót
í Reykjavíkurborg.
I vanstjúk—Hin nýja
stjarna Sovét-
manna
Jóhann Hjartarson hefur átt
erfitt uppdráttar á skákmótinu í
Linares þrátt fyrir góða byrjun.
Hann hlaut 3 vinninga úr fjórum
fyrstu umferðunum en tapaði síð-
an fyrir Karpov, Portisch og Lju-
bojevic og á erfiða biðskák gegn
Ivanstjúk úr 9. umferð. Allra
augu beinast að hinum 19 ára
Ivantsjúk sem er nú í efsta sæti
með 5V2 v. úr 7 skákum og með
þessa biðskák gegn Jóhanni.
Karpov er Vi vinningi á eftir með
hagstæða biðskák gegn Portisch
en þessir áttu að tefla í gærkvöldi.
Júgóslavinn Ljubojevic er í 3.
sæti með 4 Vi vinning úr 7 skákum
ogábiðskák. Síðan kemur Jusup-
ov með 4 v. af 8 og biðskák.
Ivanstjúk er mesti hæfileika-
piltur sem fram hefur komið í So-
vét hin síðari ár. Hann virðist
hafa þróað hæfileika svo að segja
upp á eigin spýtur, kemur frá ein-
hverju þorpskrfli í Úkraínu og er
greinilega laus við uppeldi so-
véska skákskólans, sem furðu oft
getur af sér sprenglærða en lit-
lausa skákmenn. Hann mun af-
huga öllu öðru en því sem lýtur að
skák og er all einkennilegur í
háttum. Á Ólympíumótinu í Sal-
oniki mátti stundum sjá hann
taka stutta spretti mikla leikja úti
fyrir og sogaði síðan að sér með
tilþrifum hið mengaða andrúms-
loft þessarar borgar. Hann átti
það til að fórna höndum yrði hon-
um á hin minnsta yfirsjón. Skák-
stfll hans er talsvert pönkaður og
það gerir skákir hans skemmti-
legar á að horfa. Lítum á dæmi
frá Linares hvar hann mætir Al-
exander mikla, eins og Beljavskí
er stundum kallaður af kollegum
sínum:
Alexander Beljavskí -
Valeri Ivantsjúk
Spænskur ieikur
1. e4 e5
2. Rf3 Rc6
3. Bb5 Bc5
(Sjaldséður leikur nú til dags
en í eina tíð talsvert í metum hjá
Spasskí og Bobby Fisher).
4. c3 Rf6
5. d4 Bb6
6. Rxe5
(Talinn fremur hæpinn leikur.
Betra þykir 6. De2).
6. .. Rxe5 8. Dg4 Bxf2+
7. dxe5 Rxe4 9. Ke2?
(Þessi leikur fær spurningar-
merki í Alfræðiorðabókinni
ECO. Kaflinn er skrifaður af
Keres og Friðriki Ólafssyni
(sennilega hefur Friðrik tekið yfir
verkið að Keres látnum). Betra
er talið 9. Kdl.)
9. .. Db4! 10. Dxg7 Hf8
11. Rd2
(ECO gefur 11. Bh6 svo þetta
er nýjung.)
11. ..Bc5 14. Hel Db6
12. Rf3 Df2+ 15. Hxe4 Dxb5
13. Kdl Be7 16. c4
(Þó svartur hafi ekki náð að
skipta liði sínu fram eru mögu-
leikar hans betri. Kóngsstaða
hans er traustari og hann ræður
yfir hvítu reitunum.)
16. .. Dc6 18. exd6 Dxd6+
17. Dxh7 d5! 19. Hd4 Db6
20. De4 Hg8
(Beljavskí hefur sannarlega
verið frá sínu besta í þessu móti
og besti leikur hans er gott dæmi
um slíka taflmennsku hans. Best
er hér 20. Bg5 með tvísýnni
stöðu.)
21. Be3?Dxb2 22. Hbl Dxg2
(Honum verður ekki meint af
þessum peðum og hefur stórbætt
HfS Dfl +
23. Hb5 Bg4. 25_ Rc2 De2+
Föstudagur 3. mars 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 27