Þjóðviljinn - 11.03.1989, Blaðsíða 6

Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
KLIPPT OG SKORIÐ
Hvar er
Borgaraflokkurinn?
Nýir pólitískir flokkar eiga í fyrstunni auöveldan leik, hafi
þeim á annaö borö tekist aö sannfæra nógu marga um aö
þeir eigi erindi á þing. Þeir eru þeir nýju vendir sem þjóötrúin
heldur aö sópi best. Þeir eru ekki spilltir af tregöulögmálum
eöa valdi eins og „hinir“ - enda hafa þeir ekki fengiö tæki-
færi til aö spillast.
En fyrr en varir laumast að nýjum flokkum allskonar erfiö-
ar spurningar um þaö, hvar þeir eigi heima í hinu pólitíska
litrófi, hver sé kjarni þeirra máls. Þetta sést nú síðast á
Borgaraflokknum. Alþýðuflokkurinn vill bjóða þeim flokki í
félagshyggjuselskap a.m.k. fyrir borgarstjórnarkosningar í
Reykjavík. En „sterkur maður“ í Reykjavíkurforystunni telur
slíkar tengingar út í hött, Borgarafiokkurinn er, segir hann,
hægriflokkur. Svo var verið aö spyrja Aðalheiði Bjarnfreös-
dóttur aö því í útvarpi í fyrradag hvaö henni fyndist um slíka
einkunnagjöf og hún hafnaði henni eindregiö.
Þaö lá reyndar í hlutarins eðli að þaö hlyti aö verða nokkuð
vandasamt bæöi fyrir innanhússmenn í Borgaraflokki og
áhorfendur að koma sér niður á þaö hverskonar flokkur
þetta væri. í fyrsta lagi vegna þess hve mjög tilorðning hans
var tengd nafni Alberts Guömundssonar. Albert haföi leikið
á strengi persónulegrar fyrirgreiðslupólitíkur af meiri fimi og
meö meiri árangri en aörir menn í Sjálfstæðisflokknum, og
þegar hann hraktist úr flokknum tókst honum og liös-
mönnum hans aö koma því svo fyrir, aö samúðin varð hans
megin. Fólki fannst að þeir sem mikið ættu undir sér í
Sjálfstæðiflokknum væru aö ná sér niöri á hinum „ófína" vini
litla mannsins, Alberti. Og hiö mikla vægi Alberts fékk marga
til aö draga þá ályktun aö Borgaraflokkurinn væri einskonar
einkaflokkur hans ogþingmenn hans ílausu lofti ánforingj-
ans. Þessi skilningur var ítrekaður af tölverðri heift í dag-
blaðinu Tíminn fyrir nokkru, þegar Albert bannaði sínu þing-
liöi aö ganga til formlegs samstarfs viö ríkisstjórnina.
Vitanlega veröur þaö áfall fyrir flokkinn aö Albert hverfur
burt úr pólitík og gerist sendiherra. En tilveruvandi hans er í
rauninni miklu stærri en Albert. Borgaraflokkurinn varö til í
því tilfinningaróti aö menn skoöuöu lítt þá staöreynd, að í
honum komu saman straumar sem eiga erfitt meö aö
blandast saman þegar til lengdar lætur. Annarsvegar er í
þeim flokki á kreiki sitthvað af þeim hugsunarhætti sem
leiddi til þess að Framfaraflokkur Glistrups komst á blað í
Danmörku og annar flokkur náskyldur í Noregi. Þar er átt viö
þá sem sjá hjálpræðið í því aö draga sem mest saman
skatta og útgjöld ríkisins. En um leið slógust í ferö meö
Borgaraflokknum ýmsir þeir sem tóku alvarlega talið um aö
þetta væri flokkur miskunnseminnar, lítilmagnans, kannski
eini kristilegi flokkurinn ístafrófinu. Þau viðhorf kalla áýmsar
ráðstafanir til aö rétta hlut hinna fátækustu og verst settu -
ráðstafanir sem eru ekki beinlínis í samræmi við óskir um
lágmarksríki og sem minnsta skattheimtu.
Vitanlega mætti segja sem svo, aö Borgaraflokkurinn hafi
einmitt hitt á þá pólitísku sannfæringu sem útbreiddust er-
en hún er einmitt sú, aö þaö eigi aö minnka skattheimtu,
draga úr útgjöldum hins opinbera, en stórbæta um leið alla
félagslega þjónustu og heilbrigöisþjónustu. Einstaklingar
geta að sönnu gengið meö þær þverstæður inni í sér án
þess aö finna mikið fyrir þeim, því þeir þurfa ekki aö taka
ákvarðanir. Aftur á móti er þaö ansi erfitt fyrir pólitískan flokk
aö ganga til leiks með slíkan tvístring í huganum - og því er
ekki aö undra þótt Borgaraflokksmönnum sýnist sitt hverj-
um, hvort sem væri um ríkisstjórn, Sjálfstæðisflokk eöa blátt
áfram flokkunarorðin hægri og vinstri.
Rússneskí leikannn Oleg Vidov (lengst til vinstri) á tali við
blaðamann Morgunblaðsins, Maernús Finnsson. (til hægri). A milli
Allar þessar stúlkur sem
enginn ber kennsl á
í þættinum Úr myndasafninu í
Morgunblaðinu um síðustu helgi
er mynd af blaðamanni Mogga að
ræða við rússneska leikarann
Oleg Vidov sem frægur varð
léttklæddur í Rauðu skikkjunni.
Á milli blaðamanns sg Olegs
stendur falleg stúlka „sem okkur
tókst ekki að bera kennsl á“ eins
og stendur í myndatexta. Okkur
er ánægja að því að upplýsa
Morgunblaðsmenn um að stúlk-
an er engin önnur en Ingibjörg
Haraldsdóttir skáld sem var túlk-
ur Olegs meðan á kvikmyndun-
inni stóð hér á landi. Hann talaði
bara rússnesku.
Engan skáldskap í fyrir-
myndarríkinu
Eyjólfur Kjalar Emilsson
heimspekingur hélt erindi um
Platón á vegum Félags áhuga-
manna um bókmenntir á laugar-
daginn var. Umræðuefnið var
hvernig stóð á því að Platón gerði
skáldskap útlægan úr fyrirmynd-
arríkinu sem persónur hans í Rík-
inu skapa með orðum. Þar eru
skáld óþörf nema þau fallist á
óviðunandi skilmála, meðal ann-
ars eiga þau að hætta að blekkja
fólk!
Petta er einkennilegt, segir
Eyjólfur, vegna þess að Platón er
sjálfur skáld sem hefur hug-
myndaflug og notar stórfenglegar
líkingar. Af hverju sá hann ekki
hvaða gildi skáldskapurinn hef-
ur? Hann hafði líka ágæta kímni-
gáfu, hvers vegna er honum í nöp
við að hlátur heyrist í fyrirmynd-
arríkinu?
Menn hafa reynt að réttlæta
þetta týranní með því að Platón
vilji bara losna við vondan skáld-
skap, en það er ekki rétt, segir
Eyjólfur, dæmin sem hann tekur
eru úr öndvegisbókmenntum, til
dæmis frá Hómer. Pað er erfitt að
hvítþvo hann af þeim áburði að
hann sé siðavandur harðstjóri
sem telji skáldskapinn af hinu illa
og ómerkilegan þegar best lætur.
Heimspeki í
stað bókmennta
Með dæmum sýnir Platón
hvernig skáldin kenni fólki and-
stæðuna við dyggðugt líferni og
spilli æskulýðnum, og verst af
öllum telur hann „hermiskáldin“
eða leikritahöfunda. Skáld-
skapur er eftirlíking eftirlíkingar,
ásýndin ein, samkvæmt kenning-
um Platóns, en í leiklistinni virð-
ist hann alltof raunverulegur.
Heimspekin á að gegna hlut-
verki skáldskaparins í fyrirmynd-
arríkinu, hún er göfug og sönn en
þarf að berjast fyrir tilvist sinni
vegna þess hvað almenningi
finnst skáldskapurinn ómótstæði-
legur, þó að hann sé umbúðirnar
einar og svölunin sem hann veitir
sé fölsk.
Formið á Ríki Platóns er sam-
ræða Sókratesar og lærisveina
hans, og Eyjólfur Kjalar endaði
erindi sitt á að ræða sjálfur við
Platón um stund. Lengi vel átti
Platón svör við spurningum
Eyjólfs, en loks notfærði Eyjólf-
ur sér að Platón var ekki við-
staddur í holdinu og dembdi á
hann einni sem hann svaraði
ekki: Þú fordæmir skáldskapinn,
en hefðirðu getað sagt allt sem
þér lá á hjarta án þess að gerast
skáld, án þess til dæmis að nota
skáldlegar líkingar?
Flótti frá lífinu
Meðal þeirra sem tóku þátt í
fjörugum umræðum eftir fyrir-
lesturinn var Þorgeir Þorgeirsson
skáld sem benti á að öll eilífðar-
ríki hefðu vísað skáldskapnum á
bug. Meðan ríki eru ófullkomin
fær skáldskapurinn að vera þó að
hann glepji og veiti falska svölun,
ekki mun af veita. Þorgeir minnti
á söguna af manninum sem var-
aði Árna Pálsson prófessor við
áfengi með þeim röksemdum að
brennivín væri ekki. annað en
flótti frá veruleikanum. Það kann
að vera rétt, sagði Árni þá, en
hins ber að geta að margur hefur
bjargað sér á flótta.
Stílverðlaun
Talandi um skáldskap þá ætla
Mál og menning, Háskólinn og
menntamálaráðuneyti að veita á
morgun í fyrsta sinn stílverðlaun
kennd við Þórberg Þórðarson. í
dómnefnd eru valinkunnir
bókmennta- og íslenskumenn
sem sjálfsagt hafa setið sveittir
undanfarið frammi fyrir mörgum
verðugum verðlaunaþegum.
Það er auðvitað fánýtt að velta
vöngum yfir niðurstöðunni sem
verður kynnt á sunnudaginn, en
þó má ímynda sér að þegar
nefndarmenn litu yfir hópinn hafi
tvær leiðir komið til greina: að
velja óumdeilanlegan meistara
tungunnar, Halldór Laxness eða
einhvern annan af heiðurslauna-
tagi, eða ungan og upprennandi
en þó viðurkenndan og líta þá á
verðlaunin sem hvatningu. Það
væri óneitanlega meira í anda
Þórbergs.
En hvort sem gert verður er
mjög skemmtilegt að fá ný bók-
menntaverðlaun og við bíðum
spennt eftir niðurstöðunni.
„Fræg að endemum"
Sigríður Halldórsdóttir skrifar
bakþanka um bjórinn í Morgun-
blaðið á sunnudaginn og líst ekki
á þjóð sína sem auglýsir með
hamagangi að nú ætli hún að
vinna upp áratuga bjórbindindi
af röggsemi og laðar að erlenda
fréttamenn af þessu fráleita til-
efni. Og Sigríður spyr:
„Af hverju erum við með þessi
asnalæti alltaf í kringum okkur?
Finnst okkur einhver heiður að
því að auglýsa okkur út um allar
jarðir eins og einhver afbrigði
fólks? Maður sér svo sem fyrir sér
fyrirsagnir erlendra fjölmiðla í
þessum dúr: Hvalaveiðararnir
hafa aldrei séð bjór..., Víking-
arnir brjálast vegna bjórs... Is-
lendingar, frumstæðasta þjóð
heims... Sögueyjan kófdrukkin
sólarhringum saman. Við köllum
þetta yfir okkur með bölvuðum
yfirspennings- og asnalátunum út
af öllu.
Það er gaman að því eða hitt þó
heldur að láta gera grín að sér
útum allar jarðir í máli og mynd-
um og hafa sjálf undirbúið grínið.
Fræg að endemum."
Ekki fellur eplið...
Þessi orð Sigríðar minna á
reiðilestur Halldórs föður hennar
í grein frá 1925:
„Hvar sem leiðir liggja meðal
íslendínga, hvort heldur er á ís-
lensku millilandaskipunum eða í
Kaupmannahöfn, þar sem furðu
þjóðleg nýlenda ræktar forna
siðu og fyrirlítur danskinn, þá eru
fullir íslendíngar eitt hið fyrsta
sem auganu mætir, og helmíngur-
inn af öllu samræðuefni eru
drykkjusögur.
Á Islandi fer því fjarri að á-
fengisfíkn sé löstur nokkurrar
einstakrar stéttar, er öðrum
fremur sé haldin ómenníngu eða
siðspillíngu, einsog víða tíðkast
með öðrum þjóðum. Drykkju-
skapur á íslandi er almenn plága,
einsog lúsin áður fyrri. Hann er
útbreiddur yfir allar stéttir, jafn-
algeingur með háum og lágum;
jafnt aðalsmerki yfirvalda og
göturóna...“
Gott, betra, best
Og úr því Halldór er á dagskrá:
í nýútkomnu hefti af Skímu,
málgagni móðurmálskennara,
svara nokkrir 9. bekkingar spurn-
ingum um námsefni í íslensku.
Einn nemandinn svarar á eftirfar-
andi hátt spurningunni Hvað
finnst þér um íslandsklukkuna?
„Mér finnst kafli 2 og 3
skemmtilegastir því þá er verið
að fara að flengja Jón og hann er
alltaf að stríða Sigga Snorra og
líka þegar Siggi Snorra drukknar.
Mér finnst sá partur mjög fynd-
inn því Jón finnur ekki Sigga í
mýrinni fyrir hundum. Svo finnst
mér líka dálítið sniðugt þegar Jón
fær að koma heim til sín til að slá
engin en fer í staðinn á fyllerí og
lemur konuna sína og strákinn.
Samt finnst mér skemmtilegast
þegar það er verið að flengja Jón
og þegar Jón er að æsa Sigga upp
og lætur hann binda hnúta á svip-
una og þegar áhorfendur öskra
og kalla.“
Vissuð þið hvað íslandsklukk-
an er mikil hasarbók?
SA
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁmason, Silja Aðalsteinsdóttir.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrir blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir ípr.), Jim
Smart (Ijósm.), Kristófer Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Ólafur
Gíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (umsjm. Nýs
Helgarblaðs), SævarGuðbjörnsson, ÞorfinnurÓmarsson(íþr.),
Þröstur Haraldsson.
FramkvæmdastjórhHallurPállJónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Eria Lárusdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Utkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 80 kr.
Nýtt Helgarblað: 110kr.
Askriftarverð á mánuði: 900 kr.
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 11. mars 1989