Þjóðviljinn - 14.03.1989, Page 4

þJÓÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Vitlausir
endar
Þær fréttir sem berast úr heilbrigöiskerfinu benda eindregið til
þess að við hagræðingarverk og sparnaðarstörf þar hafi verið
byrjað á vitlausum enda. Aðallega tveimur vitlausum endum.
Heilbrigðisráðherra og aðrir yfirmenn hljótá að verða að staldra
við þessar fréttir og hugsa sinn gang, og á eftir honum fjármála-
ráðherra, ríkisstjórn og alþingi.
Það er þannig Ijóst að læknastéttin með sín geysisterku ítök í
heilbrigðisgeiranum hefur ekki hugsað sér að láta neitt af forrétt-
indum sínum og þægindum í þeirri tilraun til sparnaðar í ríkisgeir-
anum sem nú stendur yfir.
Læknarnir tína fram hver rökin af öðrum fyrir núverandi stöðu
sinni, vitna í samninga og samsama sérréttindi sín, völd og ítök
sífellt vellíðan sjúklinganna og almennri heilsufarsstefnu í landinu.
í raun er það hins vegar svo - að hinu göfuga læknisstarfi gjörsam-
lega ólöstuðu - að hluti lækna hefur búið um sig í heilbrigðis-
geiranum einsog þeir séu eigendur þess velferðarkerfis, og minna
þar mest á iðngildi miðalda, þarsem samtök meistara einokuðu
ákveðna handverksþekkingu sjálfum sér í hag í stéttskiptu og
lokuðu kerfi sem sá um að tryggja bæði fjölda iðnaðarmannanna
og verð vörunnar. Fyrir framleiðendurna. Ekki fyrir neytendurna.
Hérlendis hefur staða lækna breyst gífurlega síðustu áratugi og
ár. Bæði eru komnar fram nýjar starfsstéttir sem tekið hafa við
hluta af fyrra hlutverki lækna í heilbrigðiskerfinu, - og ekki veldur
síður að læknum hefur fjölgað mjög, þrátt fyrir markvissar tilraunir
stéttarinnar til að takmarka aðgang að þekkingu og vinnu-
brögðum. Við þessu bregst hinn rótgróni hluti læknastéttarinnar
með því að halda enn fastar um sérréttindi sín innan almenna
kerfisins annarsvegar, og með því að láta sig dreyma um gróða af
einkarekstri hinsvegar.
Þessvegna er það að hagræðingarlausnirnar í heilbrigðiskerf-
inu núna felast ekki í því að þrengja að forréttindum lækna og finna
eðlilegri samstarfsgrundvöll í kerfinu, heldur er litið fyrst á hag
annarra starfsstétta, - og síðan á sjúklingana.
Hér er byrjað á vitlausum enda. Og þetta gengur ekki. Hér eiga
yfirvöld að grípa inn, fyrst og fremst heilbrigðisráðherra.
Annar vitlaus endi á hagræðingartilraununum í heilbrigðiskerf-
inu nú er sá að fyrirskipaður er jafn niðurskurður alstaðar, án
nokkurs tillits til aðstæðna, brýnnar þarfar eða fyrri sparnaðartil-
rauna. Þetta getur jafnvel leitt til þess að þeim stofnunum sem
áður hafa hlýtt hagræðingar- og sparnaðarskipunum sé „refsað"
sérstaklega, meðan þær sem hafa látið slík tilmæli sem vind um
eyru þjóta áður eiga hægt með að spara nú.
Þetta skýtur skökku við vegna þess að sú ríkisstjórn sem nú
situr hefur einmitt lagt sig í líma við önnur vinnubrögð í tilraunum
sínum til endurreisnar með hagræðingu og sparnaði í atvinnulíf-
inu, þarsem hver nauðstaddur vinnustaður og hvert aðþrengt
byggðarlag er athugað sérstaklega og reynt að bregðast við vand-
anum á hinum sérstöku forsendum hverrar atvinnugreinar, hvers
byggðarlags, hvers fyrirtækis.
Hér er líka byrjað á vitlausum enda. Þegar sparnaðarhugmyndir
úr heilbrigðiskerfinu eru allar saman komnar hlýtur heilbrigðisráð-
herra ásamt starfsmönnum sínum að setjast niður og skoða vand-
lega hvern krók og kima.
Ef ekki verður brugðist við þessari tvöföldu vitleysu í sparnaðar-
verkinu verður niðurstaðan eitthvað svipuð og á Borgarspítalan-
um. Þar á nú að fara að loka skurðstofu og sjúkradeild, þarsem um
þúsund manns á ári hafa gengist undir minniháttar aðgerðir,
aðgerðir sem flestar eru þess eðlis að ef þeirra nyti ekki við mundu
sjúklingarnir síðar þurfa meira við, dýrari aðgerða og lengri legu -
tíma.
Þetta er ekki viturlegur sparnaður, og raunar furðuleg ráðstöfun
af meirihlutanum í stjórn spítalans, enda hefur einn stjórnarmanna
mótmælt hástöfum, Kristín Á. Ólafsdóttir.
Enda bendir margt í þá átt að hér sé leikurinn til þess gerður að
sérgæðingar í stétt lækna geti komist yfir aðstöðuna sem Borgar-
spítalinn lætur nú frá sér, og heimta inn eftir annarri leið miklu
meira fé en nemur þeim sparnaði sem Borgarspítalinn hyggst
sýna heilbrigðisráðherra og fjármálaráðherra á pappírunum.
Ríkisstjórn sem kennir sig við jafnrétti og félagshyggju er skylt
að hyggja hér að, og beita hvorutveggja í ríkum mæli, gætni og
festu.
-m
KLIPPT OG SKORIÐ
LAUGARDAGURINN 11. MARS 1989
MiatttJSSSÍ
immtudoguL

Tíminn finnur
vanda Þjóðviljans
Indriði G. Þorsteinsson gerir
fjárhagsvanda Þjóðviljans að
umtalsefni í Tímabréfi nú um
helgina. Hann tekur það meira
að segja að sér að bera fram skýr-
ingu á þessu auraleysi og kemst
að þeirri niðurstöðu að það stafi
einkum af rangri stefnu blaðsins.
Með öðrum orðum: það fjalli of
mikið um hluti sem ekki seljast
vel. Indriði G. Þorsteinsson segir
meðal annars:
„Blaðið hefur efalaust verið
talið mjög gáfulegt af ritstýrend-
um sínum og áhugamönnum um
vöxt þess og viðgang. Sú mikla
áhersla sem það hefur lengi lagt á
margvísleg menningarmál, að ó-
gleymdum félagsmálafréttum á
borð við þær sem Sigrún Stefáns-
dóttir stundar af kappi í ríkissjón-
varpinu, hefur ekki fært því far-
sæla og langa lífdaga vegna þess,
að fólk vill stundum hafa um ann-
að að hugsa. Þá er saga Þjóðvilj-
ans sorglegur vitnisburður um
hinn sífellda sönglanda sem
stundum hefur verið kenndur við
vinstri pólitík, en er lítið annað
en áréttingar um meiri kaupmátt
og umsvif launaþegahreyfingar
sem standa árið um kring og hafa
gert lengur, í réttindabaráttu sem
engan enda tekur.“
Með öðrum orðum: ritstjóri
Tímans telur að það hafi einkum
staðið Þjóðviljanum fyrir þrifum
að hann hefur lagt of þungar
áherslur á menningarmál, félags-
leg vandamál ýmiskonar og
kjarabaráttu launafólks. Þetta er
mjög skemmtileg niðurstaða fyrir
Þjóðviljamenn - vegna þess að
við höfum talið það vera einmitt
hlutverk okkar og réttlæting í til-
verunni að sinna þessum mála-
flokkum eftir því sem geta leyfir -
að ógleymdum sjálfstæðismálum
þjóðarinnar í breiðum skilningi.
Og satt best að segja hefur það
verið nokkuð samdóma álit
þeirra sem vilja hafa Þjóðvilja að
þetta ætti blaðið einmitt að gera.
Ef blaðið er skammað af sínum
lesendum þá er það einkum
vegna þess, að ekki hafi nóg verið
skrifað um tiltekin menningarm-
ál eða félagsleg vandamál eða
„réttindabaráttu sem engan enda
tekur“ (eða þá ekki af nægri
skynsemi, sem er náttúrlega eðli-
legri gagnrýni og réttmætari).
Ekki vinstrablað
Tímaritstjórinn heldur áfram
sínum vangaveltum og víkur að
hugmyndum sem öðru hvoru
koma upp um að rétt væri að sam-
eina þrjú blöð í eitt stórt vinstri-
mannablað. Hann telur þá hug-
mynd fráleita, enda eigi Tíminn
ekkert sameiginlegt með Þjóð-
viljanum (ekki Alþýðublaðinu
heldur). Það er náttúrlega ekki
að ástæðulausu að Indriði kveður
svo að orði. Ef við skoðum þær
áherslur Þjóðviljans sem hann
telur sterkastar þá blasir það við
að Tíminn er á öðru róli. Kjara-
barátta launafólks er vissulega
hornreka á síðum hans og sömu-
leiðis „vandamálin". Að ekki sé
talað um menningarmál: í Tím-
anum er menningin varla til nema
sem vettvangur hetjulegrar bar-
áttu Davíðs við öolíat, Jóns
sterka við Skugga-Svein. Með
öðrum orðum; Indriða sjálfs við
mikinn þurs sænsk-rauðrar
menningarmafíu. Þennan þurs
leggur Indriði að velli með mikl-
um tilþrifum í viku hverri: sáuðið
hvernig ég tók hann piltar!
í niðurstöðum sínum um þetta
mál segir Indriði að Tíminn sé
ekkert vinstra blað og það er víst
alveg rétt hjá honum, hvort sem
mönnum líkar það betur eða
verr. Tíminn á sér vissulega sínar
áherslur og sína málaflokka:
hann er tölvert í dreifbýlismál-
um, hann heldur skildi yfir SÍS og
hann er eindregnasta flokksmál-
gagnið sem nú er uppi. Þar fyrir
utan sýnir blaðið því tölverðan
áhuga „hver fleygði höfuðlausu
líki í Thames?“ eins og eitt aðal-
efni blaðsins nú síðast heitir.
Auglýsingar
og málfrelsi
En að því er varðar fjárhags-
vanda hinna smærri blaða, hér á
íslandi og annarsstaðar, þá á
hann vissulega miklu fleiri rætur
en þá, að ekki hafi tekist að finna
„rétta“ söluformúlu við núgild-
andi aðstæður á markaði. Indriði
veit reyndar vel í skrifum sínum,
að ekki er ástæða til að setja jafn-
aðarmerki milli stærðar blaða og
gæða. En höfuðvandi hinna
minni blaða í heiminum er blátt
áfram sá, að auglýsingar ráða æ
meiru um það hvort fjömiðill lifir
eða deyr, svo mikill hluti af tekj-
um hans verða þær að vera. Og
auglýsingar haga sér eftir því
magnlögmáli að þær sækja í æ
færri staði. Séu tvö blöð af svip-
uðum styrkleika í keppni um hylli
borgar eða héraðs, en annað hef-
ur visst forskot í útbreiðslu og þar
að auki hylli auglýsenda af pólit-
ískum ástæðum (flestir auglýs-
endur vilja fyrst og fremst aug-
lýsa í borgaralegum blöðum) - þá
verður útkoman sú að stærra
blaðið stækkar en hitt veslast upp
(það getur að vísu lifað ef mark-
aðssvæðið er nógu stórt til að
þola vissa sérhæfingu). Með
þessu móti hefur það t.d. gerst,
að þrátt fyrir öfluga Sósíaldemó-
krataflokka á Norðurlöndum,
sem hafa getað sótt mikla pen-
inga í sjóði verklýðsfélaga til að
styrkja blöð sér tengd, þá hefur
verið um að ræða mikla uppdrátt-
arsýki í „verkamannapressunni"
og blaðadauða.
Sem að ofan segir: langsam-
lega stærstur vandi hinna smærri
blaða er sá, að markaðsaðstæður
hafa flutt örlög málfrelsisins í
hendur auglýsenda. Og síðan
bætist mikill fjármagnskostnaður
íslenskur við hér á landi sem þung
aukabyrði. Aðrir þættir skipta
vitanlega máli, en þessi er lang-
stærstur. Það vita þeir líka á Tím-
anum og Alþýðublaðinu: allir
hafa af þessum ástæðum lent í
miklum kröggum á liðnum árum,
hver sem ritstjórnarformúla
þeirra hefur verið.
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 -108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóöviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Silja Aðalsteinsdóttir.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aftrir blaftamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir ípr.), Jim
Smart (Ijósm.), KristóferSvavarsson, Magnús H. Gíslason.Ólafur
Gíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (umsjm. Nýs
Helgarblaðs), SævarGuðbjörnsson, Þorfinnurómarsson(íþr.),
Þröstur Haraldsson.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstof ustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglysingastjóri: Olga Clausen.
Augiýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóftir: Erla Lárusdóttir
Útbreiöslu- og afgreiftslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiftsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiftsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiöja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verft í lausasölu: 80 kr.
Nýtt Helgarblaft: 110 kr.
A8kriftarverft á mónufti: 900 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 14. mars 1989