Þjóðviljinn - 16.03.1989, Page 5

VIÐHORF
Blað og hreyfing í kreppu
Þjóðviljinn er óhress núna og
nýverið var starfsmönnum hans
sagt upp störfum. Að sögn til þess
að hagræða og endurskipuleggja.
Á mannamáli til þess að fækka
starfsfólki. í loftinu liggur enn-
fremur að enn verði að minnka
blaðið og farið er að tala um „Al-
þýðublaðsstærð“ sem hugsanlegt
viðmið. Af þessum sökum hafa
aðstandendur blaðsins verið að
tjá sig um framtíðarhorfurnar
síðustu daga.
Helgi Guðmundsson segir
skýrt og skorinort að framtíð
blaðsins sé háð fjárstuðningi frá
aðstandendum þess og að þeir
verði um leið að „hafa trú á gagn-
semi slíks stuðnings.“ Þröstur
Haraldsson lýsir síðan þeirri
skoðun sinni í Nýju helgarblaði
10. mars s.l., að Þjóðviljinn sé í
fyrsta lagi einstakur umræðu-
grundvöllur félagshyggjuaflanna
í þjóðfélaginu, og í öðru lagi hafi
hann „tekið afgerandi þátt í hug-
myndalegri þróun á íslenska
vinstrikantinum og þar með haft
áhrif á þróun alls samfélagsins."
Þessi tvö atriði telur Þröstur sér-
staka ástæðu til þess að standa
vörð um, en fárast síðan í fram-
haldinu yfir því að sífellt sé verið
að fjalla um fleiri viðfangsefni en
blaðið ráði við. f lok greinar sinn-
ar klykkir Þröstur síðan út með
þessari dæmalausu klausu:
„En fyrst og síðast er það um-
ræðan sem hefur blómstrað á síð-
um Þjóðviljans síðustu 10-15
árin. Þar hefur verið tekist á um
flest þau mál sem vinstrimenn eru
að velta fyrir sér hverju sinni. Og
á blaðinu hafa lengst af starfað
menn sem hafa haft lag á að veita
nýjum straumum og nýjum hug-
myndum inn í þessa umræðu“.
Ég hef lesið Þjóðviljann af
stakri samviskusemi i meira en
áratug og eftir að hafa lesið þessi
orð Þrastar get ég ekki orða
bundist og ætla reyndar að drepa
á fleira en Þjóðviljann einan.
Vandi blaðsins er vandi vinstri-
manna á íslandi í hnotskurn eins
og hann hefur birst okkur
óbreyttum síðustu ár. Hug-
myndafræðileg hentistefna hefur
verið ríkjandi og Alþýðubanda-
lagið veit orðið ekkert um það
hvert það vill stefna né heldur
hvernig það vill ná markmiðum
sínum. Pólitísk markmið flokks-
ins hafa einkum birst í því að
klekkja á andstæðingum sínum
með því að komast í ríkisstjórn,
hvað sem það annars kann að
kosta í stefnumiðum, eins og
dæmin frá 1980 og 1988 sýna hvað
best.
í fyrra skiptið var dásamlegt að
koma höggi á Sjálfstæðisflokkinn
og þótt nauðsynlegur þingmeiri-
hluti væri ekki fyrir hendi síðasta
árið sem flokkurinn átti aðild að
ríkisstjórn Gunnars Thoro-
ddsens, þá virtist það ekkert vefj-
ast fyrir forystumönnum hans. í
seinna skiptið var harðsvíraðri
hægristjórn breytt í vinstristjórn
á fáum dægrum, með því einu að
skipta íhaldsráðherrunum út fyrir
allaballa sem ætluðu sér að frelsa
heiminn. Flestir hinna sátu sem
fastast en urðu allt í einu svo
undur frjálslyndir í hugsun við að
fá nýja spilafélaga. Þetta átti að
vera einstakt tækifæri til sóknar í
nafni félagshyggju og jafnréttis.
Þessi hringavitleysa er nátengd
öðru einkenni á Alþýðubanda-
laginu og kannski mörgum öðr-
um krataflokkum á Vestur-
löndum í seinni tíð, en það er sú
árátta að vilja sýna það og sanna
að kratar geti rekið og eigi að
reka kapítalískt þjóðfélag betur
en borgararnir sjálfir. Ég efast
ekki um að þessu marki sé
auðvelt að ná, en um leið er
vinstrihreyfingin að nokkru að
dæma sig úr leik frá upphaflegum
hugsjónum ogstefnumiðum. Um
það er ég alveg sammála Birnu
Þórðardóttur sem kom að þessu
atriði í grein í Þjóðviljanum ný-
lega.
Nú má endalaust deila um
hvernig rétt sé að nálgast sósíal-
ismann en ótvírætt var farið vit-
laust að því s.l. haust. Hér úti um
land var því blákalt haldið fram
að ef Alþýðubandalagið gengi
ekki umsvifalaust inn í ríkis-
stjórn, þá myndu atvinnuvegirnir
stöðvast á fáum vikum og at-
vinnuleysi yrði mikið. Hér lá því
mikið við. Öll þekkjum við þró-
unina síðan. Björgunarsveitinni
hefur grimmilega mistekist ætl-
unarverk sitt og í leiðinni lét hún
sig ekki muna um að traðka með
illyrmislegum hætti á samnings-
rétti launafólks, alveg eins og <yr-
ri valdhafar höfðu gert. í leiðinni
var Kvennalistanum sagt að pól-
itískur meydómur og staðfesta
við hugsjónir væru einskis virði í
alvöru pólitík. Við þessi ósköp
öllsömul rifjaðist upp fyrir mér
vandræðagangurinn og tvískinn-
ungshátturinn í flokknum í verk-
föllunum frægu haustið 1984.
Með hverjum ætli hann og mál-
gagnið muni standa í kjaradeilum
næstu vikna og mánaða?
Og hvað með matarskattinn?
Hvar eru fyrirheitin um afnám
hans og hvar eru bætt lífskjör
launafólks? Ég er ekkert búinn
að gleyma öllum stóru orðum
Þjóðviljans á fyrstu mánuðum
síðasta árs, en hvar í ósköpunum
eru þau nú? Það þýðir ekkert að
skýla sér á bak við þau rök að ef
flokkurinn væri ekki í ríkisstjórn,
þá væri ástandið ennþá verra. Og
svo er ekki einu sinni merkjanleg
almennileg kreppa í aflatölum
eða lækkandi útflutningsverði.
Allt þetta er okkur verðugt um-
hugsunarefni sem eigum nú í
kjaradeilum, m.a. við háttvirtan
fjármálaráðherra. Við horfum
upp á þá einföldu staðreynd að
hafa fengið fáein hundruð króna í
launahækkun síðan um mitt síð-
asta ár til að mæta stórfelldum
hækkunum á matvörum, bensíni
og öðrum nauðsynjavörum. Og
þá segir sósíalistinn og málsvari
launafólks í ráðherrastólnum:
Tölum heldur um velferðarkerfið
og framtíð þessW Hann er senni-
lega ekki frekar en aðrir á hans
aldri með vísitölutryggð lán á ok-
urvöxtum og trúlega nægilega vel
launaður til þess að hafa ekki
áhyggjur af eigin afkomu.
Þetta finnst kannski einhverj-
um vera útúrdúr, en ég held
miklu frekar að við séum að ræða
kjarna málsins. Alþýðubanda-
laginu og þar með Þjóðviljanum
hefur mistekist að veita íslenskri
vinstrimennsku þá forystu sem
við ætlumst til svo mörg. Bæði
blað og flokkur virðast vera í ó-
nógum tengslum við það um-
hverfi sem þeim er ætlað að lifa
og hrærast í.
Hver er svo sérstaða Þjóðvilj-
ans? í mínum augum er ekkert
það orðið í honum sem ég get
ekki lesið um í öðrum blöðum.
Félagshyggja er á síðum hans
naumast rúmfrekari en annars
staðar og frumkvæði í hug-
myndafræðilegri umræðu hef ég
lítið orðið var við. Greinar Gests
Guðmundssonar eru þar nokkur
undantekning og svo hefur Sig-
þrúður stundum svarað honum
með skemmtilegum hætti. Frá
starfsmönnum blaðsins hef ég
satt best að segja ekki tekið eftir
neinum umtalsverðum nýjungum
eða frumkvæði, eins og Þröstur
vill vera láta. Og það sem meira
er, þá fara blaðamenn þess oft
alveg ótrúlega í taugarnar á mér
þegar þeir eru að skrifa fréttir
upp af fjarritum erlendra frétta-
stofa. Mér er til dæmis minnis-
stætt að fyrir rúmu ári birtist hóp-
ur af slíkum „fréttaskeytum" frá
Reuter sem -ks var skrifaður
fyrir. í þessum fréttum var fjallað
um ofbeldi ísraelsmanna
gagnvart Palestínumönnum og
var hvergi til sparað við að ford-
æma hina blóðþyrstu ísraelsku
dáta. Sannarlega ætla ég ekki að
bera blak af atferli þeirra, en það
er lágmarkskrafa að lesendum sé
látið eftir að álykta út frá
skynsamlega sagðri frétt. Stund-
um er eins og fréttamenn Þjóð-
viljans fái eitthvert persónulegt
kikk út úr því að hugsa fyrir okk-
ur hin.
Ég er ósköp venjulegur lesandi
Þjóðviljans úti á landi og nú orðið
á ég í mestu erfiðleikum með að
réttlæta fyrir sjálfum mér að
halda áfram að kaupa blaðið. Það
flytur litlar fréttir af landsbyggð-
inni, erlendar fréttir (og reyndar
innlendar líka) eru einatt mat-
reiddar ofan í lesendur meira en
góðu hófu gegnir, íþróttafréttir
eru nánast horfnar, mikið er af
svokölluðu menningarefni úr
Reykjavík sem skiptir mig eðli-
lega frekar litlu, pólitísk stefna
blaðsins er í molum, og svo kost-
ar það 900 krónur á mánuði eftir
síðustu hækkun.
Helgi Guðmundsson hittir
naglann á höfuðið þegar hann
vísar til þess að lesendur Þjóðvilj-
ans verði að hafa trú á honum.
Trúnaðarbrestur er mikill orðinn
með blaðinu og lesendum þess.
Yfir hann tjóar ekki að reyna að
breiða. Eina lífsvonin felst í af-
dráttarlausari pólitík, vandaðri
vinnubrögðum, heiðarleika og
kjarki til þess að standa við orð
sín.
Bragi er menntaskólakennari á Akur-
eyri.
Bragi Gubmundsson skrifar
„Vandi blaðsins er vandi vinstrimanna á ís-
landi í hnotskurn eins og hann hefur birst
okkur óbreyttum síðustu ár. “
Þjóðviljinn og nýtt dagblað
í hvert sinn sem eitt dagblað
eða fleiri (fyrir utan Moggann)
lendir í fjárkröggum fara menn
að ræða um sameiningu blaða á
„vinstri kantinum". Sú umræða
er nú aftur komin í gang í kjölfar
erfiðleika Þjóðviljans. Ég ætla í
þessari grein að ræða örlítið um
dagblöðin, sameiningarhug-
myndirnar, hlutverk blaða og
þörfina á nýju dagblaði á íslandi.
Hugmyndir aðstandenda „litlu
blaðanna“ um sameiningu þeirra
eru algjörlega úr takti við tímann
og þjóðfélagið. Hingað til hefur
verið talað um að sameina
flokkalínurnar í eitt blað, „eitt
vinstra blað“, „mótvægi við
Morgunblaðið", „félagshyggju-
blað“ o.s.frv. Þess vegna verða
sameinað Alþýðublað, Tími og
Þjóðvilji aldrei annað en þessi
þrjú blöð heft saman á kilinum.
Hugmyndirnar hafa ekki enn
komist lengra. Hver flokkur
myndi krefjast þar síns pláss, síns
leiðaraskríbents, flokkspólitísks
samræmis í skrifum. Hugmyndin
um að fá Kvennalistann með í
þetta sameinaða blað staðfestir
þessa flokkslínu-hugsun. Sam-
einað blað á þessum grundvelli
yrði aldrei annað en óskapnaður,
og það sem meira er: blað sem
fólk hvorki keypti né læsi. Og þar
með ætti málið að vera afgreitt.
Okkur vantar gott, frjálslynt,
víðsýnt dagblað sem er óháð
öllum stjórnmálaflokkum og
-stefnum, hagsmunum og hug-
myndafræði. Og til þess að reyna
að átta sig á hvernig gott dagblað
á að vera getur verið ágætt að
glöggva sig á hvað helst hefur
amað að Þjóðviljanum.
Hvaö er þá til ráða?
Ákveðinn lausungarsvipur
hefur lengi verið á Þjóðviljanum.
Nýir þættir og dálkar hafa dottið
upp fyrir eftir einhvern tíma án
nokkurra skýringa af hálfu Þjóð-
viljans. Dæmi: Spurt og svarað
(fólk fékk spurningar í Sunnu-
dagsblaðinu, svaraði spurning-
unni og varpaði spurningu til
næsta). Fleiri dæmi væri hægt að
nefna. Sama gildir um útlits-
hönnunina. Einu sinni setti
Guðjón Sveinbjörnsson þáver-
andi útlitshönnuður Þjóðviljans
fram nýja áætlun um breytt útlit
blaðsins þar sem meginhugmynd-
in var lítill texti á forsíðu en hins
vegar kynning á fréttum með til-
vísunum inn í blaðið (svipað og
DV). Þessari breytingu var aldrei
fylgt eftir af neinu viti og nú er
ekki hægt að sjá að nokkuð sé
eftir af henni.
Innlendar fréttir eru oft eins og
endursögn af sjö fréttum útvarps-
ins kvöldið áður og/eða fréttatil-
kynningar sem snöggsoðnar eru
saman fréttir úr. Blað með tak-
markað pláss verður að velja bet-
ur úr fréttum að mínu viti, það
kemst hvort eð er aldrei yfir að
fjalla um allt. Semsagt meiri
gæði, minna magn.
Því hefur stundum verið haldið
fram að a.m.k. sumir blaðamenn
Þjóðviljans séu illa skrifandi á ís-
lensku (í guðanna bænum farið
nú ekki að tala um atvinnuróg).
Þó að þessari staðhæfingu hafi
stundum verið hægt að finna stað
þá held ég að hér sé fyrst og
fremst um ritstýringu/stjórnun að
ræða. Til eru þeir blaðamenn sem
væru mun betri blaðamenn ef
þeir væru undir almennilegri
verkstjórn. Og tvær spurningar:
Hvers vegna þarf Þj óðvilj inn þr j á
ritstjóra? Vinna þessir þrír rit-
stjórar við að ritstýra blaðinu? Ég
spyr bara sisona.
Það er langt í frá að dreifing
blaðsins sé í skikkanlegu horfi.
Blaðið berst lesendum sínum
stundum eftir dúk og disk. Ég
held að þessi þáttur rekstrarins
og þjónustunnar sé stórlega van-
metinn. Dæmi: Ég endurnýjaði
áskriftir mínar að Þjóðviljanum
og Morgunblaðinu um daginn.
Mér barst hvorugt blaðið fyrsta
morguninn þar sem ég bý í horn-
húsi og dyrnar snúa út að annarri
götu en heimilisfangið segir til
um. Þó var ég búinn að skýra eins
nákvæmlega og mér var unnt
hvernig finna mætti dyrnar. Ég
hringdi í bæði blöðin til að láta
vita að blöðin hefðu ekki komið.
Tvisvar enn þurfti ég að hringja í
Þjóðviljanna en tvisvar hringdi
Morgunblaðið í mig til að athuga
hvort ég hefði ekki örugglega
fengið blaðið. - Þegar ekki er
flogið til Húsavíkur bíður Þjóð-
viljinn á flugvellinum eftir næstu
vél. Morgunblaðið er hins vegar
sent, að því er virðist, með vél-
inni til Ákureyrar ef flogið er
þangað og þaðan með bíl eða
flugi áfram til Húsvíkur. Alla
vega berst Húsvíkingum oft
Morgunblaðið eftir einhverjum
leiðum þegar Þjóðviljinn er stopp
vegna ófærðar. Veit ég vel að
Kjartan Valgarðsson skrifar
„Okkur vantar gott, frjálslynt, víðsýnt dag-
blað sem er óháð öllum stjórnmálaflokkum
og -stefnum, hagsmunum og hugmynda-
fræði. “
Flmmtudagur 16. mars 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5