Þjóðviljinn - 22.03.1989, Blaðsíða 3

FRETTIR
Flugleiðir
Ríkið óæskilegt
Sigurður Helgasonforstjóri: Ég er á mótiþví
að ríkið eignist hlutabréfí Flugleiðum.
Rekstrarhalli Flugleiða á síðasta ári 43
miljónir. Söluhagnaðurflugvéla rúmlega 945
miljónir
Verður svona umhorfs í skólastofum eftir 6. apríl eða hafa kennarar þá náð samninqum við ríkið? Mvnd
ÞÓM.
BHMR
Viðbúin hörðum verkfbllum
Páll Halldórsson, formaður BHMR: Ríkið enn ekkitil viðtals um
kauphækkanir. Wincie Jóhannsdóttir, formaður HÍK: Á ábyrgð
ríkisins gjaldi nemendur fyrir verkföll
Fólk verður auðvitað að vera
viðbúið hörðum verkfallsá-
tökum þó að við vonum auðvitað
að til þess komi ekki og að samn-
ingar náist fyrir 6. apríl. En þó að
fyrir lægi í dag niðurstaða um að
nokkur félög hefðu boðað verk-
fall, var ekki að heyra á fulltrúum
samninganefndar ríkisins að
nokkur einasta launahækkun
kæmi til greina, sagði Páll Hall-
dórsson, formaður BHMR í sam-
tali við Þjóðviljann í gær. Þá
höfðu 11 aðildarfélög BHMR
boðað verkfall, enn var ótalið í
tveimur félögum, fjögur höfðu
fellt í atkvæðagreiðslu að efna til
verkfalls, en sex félög tóku
ákvörðun um að efna ekki til at-
kvæðagreiðslu um verkfallsboð-
un.
Meðal þeirra félaga sem boð-
uðu verkfall er Hið íslenska
kennarafélag. Þar greiddu 960 at-
kvæði eða 82,7% af þeim sem
voru á kjörskrá og af þeim tóku
52,7% afstöðu með verkfalli.
Wincie Jóhannsdóttir formaður
HÍK sagðist ekki álíta að þessi
naumi meirihluti veikti stöðu fé-
lagsins ef til verkfalls kæmi, fél-
agarnir stæðu auðvitað á bak við
ákvörðun meirihlutans. „Þar að
auki stöndum við ekki ein í verk-
falli ef til kemur því stór hluti að-
ildarfélaga BHMR hefur boðað
til verkfalls og ég á von á að samn-
ingar takist við öll félögin á svip-
uðum tíma,“ sagði Wincie. Sagði
formaðurinn að HÍK hefði farið
fram á fund með samninganefnd
ríkisins í fyrradag en í gær hefðu
þau enn ekkert heyrt frá ríkinu.
Óvíst væri því með næsta fund og
sagði Wincie ljóst að ríkið væri
viljandi eða óviljandi að draga
samningaviðræðurnar á langinn.
Enn væri ekki farið að ræða
ákveðnar kaupkröfur né lengd
samningstíma. Hins vegar væri
ljóst að kaupmáttur kennara
hefði rýrnað um 17-20% frá síð-
ustu samningum. „Við vonumst
auðvitað til að ekki komi til verk-
falls sem aðallega mun þá bitna á
nemendum í framhaldsskólum,
en einnig á nemendum í grunn-
skólum. Fari svo að verkfallið
dragist á langinn og nemendur
geti ekki lokið prófum í vor lítum
við ekki á það sem okkar ábyrgð.
Það er á ábyrgð ríkisins að halda
uppi menntun hér á landi og það
eru fordæmi fyrir að ná megi
samningum á stuttum tíma, ef
vilji er fyrir hendi. Vonandi tekst
það fyrir 6. apríl,“ sagði Wincie
Jóhannsdóttir.
Aðildarfélög BHMR sem boð-
að höfðu verkfall gengu á fund
Indriða G. Þorlákssonar, for-
manns samninganefndar ríkisins,
um klukkan sjö í gærkveldi og
afhentu honum verkfallsboðun-
ina. phh
Eg er alveg á móti því að ríkið
eignist að nýju hlutabréf í
Flugleiðum, sagði Sigurður
Helgason, stjórnarformaður
Flugleiða. Ríkinu hafa verið boð-
in til kaups um 20% hlutabréfa í
Flugleiðum. Það er gamli
Loftleiðaarmurinn sem nú vill
selja ríkinu sinn hlut í félaginu
fyrir fjórfalt nafnverð.
Samgönguráðherra hefur látið
hafa eftir sér að málið hafi verið
rætt í ríkisstjórninni út frá því
sjónarmiði hvort ekki sé rétt að
ríkið eignist hlut í félaginu ef svo
skyldi fara að það yrði eina milli-
landafélagið. Hann er einnig
þeirrar skoðunar að það hafi ver-
ið mistök af hálfu ríkisins að selja
hlut sinn í félaginu fyrir nokkrum
árum. Undir þau sjónarmið tók
forsætisráðherra sem telur að Al-
bert Guðmundsson þáverandi
fjármálaráðherra hafi selt bréf á
vægu verði. Steingrímur segir að
málið sé nú í höndum fjármála-
ráðherra.
Aðalfundur Flugleiða var
haldinn í gær og þar kom fram að
rekstrartap félagsins var um 43
miljónir kr. í fyrra. Það er mun
minna en árið 1987 en þá var rek-
strartapið 229 miljónir kr. Þrátt
fyrir tap á rekstri félagsins var
hagnaður þess á sl. ári um 806
miljónir kr. en hann stafar af hag-
stæðri flugvélasölu. f allt seldi fé-
lagið fimm flugvélar á síðasta ári
fyrir 945 miljónir kr.
Aðalfundurinn ákvað í gær að
gefa út jöfnunarhlutabréf að upp-
hæð 472,5 miljónir kr. Einnig var
samþykkt samhljóða á fundinum
að auka hlutafé félagsins um 150
miljónir kr. Bókfært eigið fé fé-
lagsins um sfðustu áramót var
rúmlega tveir miljarðar kr. og að
sögn forráðamanna þess hefur
staðan aldrei verið jafn góð.
-sg
Mengun
Esjan í páskalituni
Veðurstofan: Guli liturinn vegna mengunar
frá bílum. Mengunarvarnir: Margtfólk
treystir sér ekki orðið niður í miðbœ vegna
óþæginda í öndunarfœrum afvöldum
mengunarinnar
Þessi guli litur sem sjá má í
kringum Esjuna er vegna
mengunar frá bflum. Astæðan er
sú að vind hefur ekki hreyft og
einnig hitahvörf sem verið hafa
yfir Reykjavík. Mengaða loftið er
þyngra en loftið fyrir ofan og nær
því ekki að leita upp, sagði Einar
Sveinbjörnsson veðurfræðingur
á Veðurstofu íslands.
Að sögn Sigurbjargar Gísla-
dóttur hjá Mengunarvörnum
ríkisins er þetta ástand ekkert
óvanalegt á veturna þegar stillur
eru. Af þeim sökum má oft sjá
gulbrúnan lit yfir Sundunum sem
oft á tíðum blandast loftmengun
frá Áburðarverksmiðju ríkisins í
Gufunesi.
Sigurbjörg sagði að þessi
loftmengun frá bílum ylli óþæg-
indum í öndunarfærum hjá fólki
sem væri viðkvæmt fyrir henni og
af þeim sökum treysti fjöldi fólks
sér ekki til að fara niður í miðbæ
Reykjavíkur né vera í grennd við
helstu umferðaræðar borgarinn-
ar þegar vinda gætir lítt. Til bóta
væri að setja sérstakan hreinsi-
búnað á bfla en hingað til hefði þó
engin krafa komið um það. Hins
vegar væri það mál í skoðun og
sagðist Sigurbjörg vænta þess að
svo yrði gert innan skamms.
-grh
Mlðvikudagur 22. mars 1989 ÞJÓÐVILJINN - SlÐA 3
Minni lánaeftirspum
lækkar vexti
Útlánaeftirspurn hefur staðið í stað frá áramótum og því
munu útlánsvextir lækka. Af því leiðir að bankar neyðast til
að lækka innlánsvexti og spara í rekstri. Langþráð
raunvaxtalækkun er því í sjónmáli
Þrátt fyrir nafnvaxtahækkanir
sem orðið hafa að undan-
förnu er talið að þær aðstæður
sem bankakerfið á við að etja
muni leiða til lækkunar raun-
vaxta á næstunni. Dregið hefur
verulega úr fjárfestingum í
þjóðfélaginu og neyslu þannig að
eftirspurn eftir útlánum hefur
minnkað og hefur staðið í stað frá
áramótum. Á sama tíma hefur
orðið innlánaaukning í banka-
kerfinu upp á 2,6% samkvæmt
upplýsingum frá Seðlabankan-
um. Talið er að tap hafi verið á
rekstri bankakerfisins frá ára-
mótum.
Samkeppni bankanna á
innlánasviðinu með skiptireikn-
inga í broddi fylkingar hefur gert
þeim erfitt fyrir að minnka þá
ávöxtun sem sparifjáreigendum
stendur til boða í dag og því hafa
þeir tímabundið reynt að mæta
minnkandi vaxtamun út- og inn-
lána með hækkun vaxta á útlán-
um. Þetta er þvert ofan í ástandið
á útlánamarkaðnum þar sem út-
lánaeftirspurn hefur dregist sam-
an sem fyrr segir og getur ekki
haldið áfram til lengdar. Er talið
að neikvæður vaxtamunur ein-
stakra banka af útlánum og
skiptikjarareikningum geti num-
ið allt að 10% frá áramótum.
Þá hafa bankarnir selt umtals-
vert magn af svokölluðum banka-
bréfum en þau eru verðtryggð og
bera 8-9% ávöxtun og eru bundin
til nokkurra ára. Veruleg eftir-
spurn hefur verið eftir banka-
bréfum og hafa lífeyrissjóðirnir
verið helstu kaupendur þeirra.
Um síðustu áramót höfðu selst
bankabréf fyrir um 4,2 miljarða
króna en sú tala hefur farið upp í
5,1 miljarð í dag, sem er um
helmingur þeirrar innlánaaukn-
ingar sem orðið hefur í bankak-
erfinu á þessum tíma. Staðan er
orðin sú að bankarnir hafa ekki
lengur efni á að standa undir
þessari miklu ávöxtun innlána á
sama tíma og útlán dragast sam-
an. Því má búast við að bankarnir
neyðist til að mæta minnkandi
tekjum sem ráðast af minnkandi
vaxtamun, með uppstokkun á
vöxtum þar sem bæði útlánavext-
ir og þó aðallega innlánavextir
muni fara ört lækkandi. Að auki
þurfi þeir að spara í eigin rekstri
og draga úr mannaráðningum á
I BRENNIDEPLI
árinu. Hækkunþjónustugjalda er
einnig skref í þessa átt, en síðast
en ekki síst mun þetta skerpa
áhuga bankastofnana á samruna
og að ná fram færri en stærri
rekstrareiningum. Ríkisstjórnin
hefur reynt að ýta undir þessa
þróun með því að veifa stærstu
gulrót landsins, Útvegsbankan-
um hf.
Lækki bankarnir vexti t.d. á
bankabréfunum munu lífeyris-
sjóðirnir neyðast til að fylgja í
kjölfarið. Þeir geta þá ekki
lengur borið fyrir sig að þeir verði
að krefjast rúmlega 8% raun-
ávöxtunar af lánum til sjóðfélaga
vegna þess að bankarnir bjóði
svo háa ávöxtunarmöguleika.
Útlit er því fyrir að vaxtastig al-
mennt í landinu muni lækka í
kjölfar vaxtalækkunar bank-
anna, því vart mun ríkissjóður
láta á sér standa.
Lausafjárstaða bankanna er
hins vegar mjög góð og batnaði
um 100% frá áramótum til loka
febrúar eða úr 4,1 miljarði króna
í 8,2% miljarða króna samkvæmt
upplýsingum Seðlabanka. Þessi
batnandi lausafjárstaða skýrist
að hluta til með þeirri
innlánaaukningu sem orðið hefur
umfram útlán í bankakerfinu, en
rúma tvo miljarða má rekja til
þeirra breytinga sem Ólafur
Ragnar Grímsson fjármálaráð-
herra stóð fyrir á uppgjöri sölu-
skatts þegar greiðsludagur var
færður frá 25. hvers mánaðar og
aftur fyrir mánaðamót. Þessi
góða lausafjárstaða hefur spegl-
ast í lágum millibankalánum sem
haldist hafa nokkuð stöðug frá
áramótum. Einn heimildar-
manna Þjóðviljans í bankakerf-
inu sagði að sú óvenjulega staða
væri uppi að nú borgaði sig ekki
lengur fyrir banka að lána öðrum
bönkum á millibankakjörum,
sem hafa borið 15% vexti frá 8.
mars, því þeir fengju mun betri
ávöxtun á almennum útlánum.
Það er aðallega Landsbankinn
sem hingað til hefur neyðst til að
taka millibankalán vegna slæmr-
ar lausafjárstöðu og þá í því
augnamiði að forða sér frá þeim
sektum sem Seðlabanki beitir
banka, fari lausafjárstaða þeirra
niðurfyrir ákveðið mark. Bankar
tóku alls um 1900 miljónir í milli-
bankalán á síðasta ári.
Þó að minnkandi vaxtamunur
leiði í augnablikinu til þess að
rekstur bankanna standi í járnum
ellegar sé neikvæður, kemur
hann ekki strax fram í versnandi
lausafjárstöðu. Vextir af innláns-
reikningum eru ýmist reiknaðir
um mitt ár eða áramót og þá fyrst
þurfa bankarnir að greiða út
vaxtabætur. Þangað til leggst tap-
ið inn á reikninga sem bókfærðar
tölur. Það er því útlit fyrir að hið
erfiða rekstrarumhverfi bank-
anna muni koma ríkisstjórninni
verulega til hjálpar við að ná fram
einu af sínu hjartans málum,
lækkun vaxta í landinu. phh