Þjóðviljinn - 11.04.1989, Blaðsíða 6

þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Samið í hag konum
og láglaunafólki
BSRB varð til þess fyrir helgi að höggva á hnútinn í kjaradeilunum með
samningum sem greidd verða um atkvæði nú næstu daga.
Viðbrögð við þessum samningum hafa um sumt verið afar sérkennileg.
Samningsaðilar hafa báðir lýst ánægju. Forystumenn í BSRB telja
samningana vel viðunandi, og það virðist almennt álit BSRB-félaga, sem
hingaðtil hafa verið ófeimnir að láta heyra frá sér hafi þeim þótt samningar
klénir. Fjármálaráðherra og hans menn hafa einnig lýst hófstilltri ánægju
með samninga sem færa kjarabætur án þess að raska áætlunum um
heildarlínur í efnahagsmálum.
Ennfremur virðist forystusveit ASÍ nokkuð sátt við þann ramma sem
dreginn er upp milli BSRB og fjármálaráðherra.
Þeir sem lýst hafa óánægju sinni skiptast síðan í tvo hópa.
Annarsvegar eru atvinnurekendur í VSÍ og VMS. Þeir segja að BSRB-
samningarnir séu nánast svik við atvinnulíf landsmanna. Ríkið geti svo-
sem leyft sér þennan lúxus en atvinnulífið standi ekki undir svona trakter-
ingum. Þardugi bara kjaraskerðing og gengisfelling. Samkvæmt þessum
hópi eru BSRB-samningarnir alltof góðir.
Undir þessa skoðun hafa svo tekið mjög eindregið bæði Sjálfstæðis-
flokkurinn og Morgunblaðið.
Hinsvegar eru forystumenn BHMR, sem segja samningana ekki um-
ræðu virði, og talsmenn Kvennalistans. Þórhildur Þorleifsdóttir alþingis-
maður sagði í sjónvarpi að samningana mætti best meta af því að fjár-
málaráðherra væri með þokkalega hýrri há, - hér væri nánast verið að
svíkjast aftanað launamönnum.
Og undir þessa skoðun hafa tekið mjög eindregið bæði Sjálfstæðis-
flokkurinn og Morgunblaðið.
Sjálfstæðisflokkurinn og Morgunblaðið hafa þannig slegið nýtt
íslandsmet í pólitísku heljarstökki.
BSRB-samningarnir frá því á föstudaginn lækna enganveginn þá mis-
skiptingu og óréttlæti í lífskjörum sem er eitt helsta samfélagsmein ís-
lensks nútíma. Og Ijóst er að kauphækkunartölur eru ekki miklar - þótt
þær séu notaðar sem hráefni í skrattann á veggnum hjá Garðastræti-
smönnum.
Samningarnir eru hínsvegar merkilegir og jákvæðir fyrir ýmissa hluta
sakir. Þeir bera vott um samstöðu og félagsþroska innan BSRB. Ólík félög
og margskonar starfshópar sameinuðust um kjarasamning þarsem
lægstlaunaðir fá hlutfallslega mesta hækkun, - og raunar mesta að
krónutölu einnig þegar litið er á skattadæmið hjá þeim í lægstu hópunum.
Samningarnir sýna líka aö báðumegin græna borðsins hefur verið til
þess fullur vilji að bæta kjör kvenna og auka félagsleg réttindi sem einkum
snúa að konum. Auk þess að láglaunahóparnir eru aðallega skipaðir
konum koma til í samningunum sérstök ákvæði um barnsburðarleyfi sem
konur í BSRB fagna mjög, - og ekki síst er að telja ákvæðin um lífaldurs-
viðmiðun í lægstu flokkunum. Þar er verið að stíga stórt skref að því
langþráða baráttumarki kvenna að starfsreynsla og mannþroski við
heimilisstörf og barnauppeldi séu metin að verðleikum á vinnumarkaði.
BSRB-samningarnir eru kvennasamningar öðru fremur, og var kominn
tími til.
Þeim mun furðulegra er að horfa upp á sjálfskipaðan fulltrúa kvenna í
stjórnmálum úthúðasamningsgerðinni sem einskisverðri og lýsaframmi-
stöðu fjölmennrar forystusveitar BSRB sem ómerkilegri uppgjöf gagnvart
fláráðum fjármálaráðherra. Slíkur málflutningur dæmir sig sjálfur, og
hlýtur í tilviki Þórhildar Þorleifsdóttur að byggjast á vanþekkingu eða
bráðræði.
Það er svo galli við samningana að BSRB tókst ekki að knýja fram
örugga verðtryggingu. í raun hafa samtökin fallist á að gefa ríkisstjórninni
möguleika til að sanna sig í þeim efnum út árið, og er þá komið að
ráðherrunum að sýna að þeir séu traustsins verðir.
Hinn nýkjörni formaður BSRB, Ögmundur Jónasson, hefur við þessa
samningagerð ekki brugðist vonum félaga sinna. Honum hefur tekist
forysta um samninga sem hafa að meginstefnu félagslegt réttlæti og
efnahagslega skynsemi, og honum hefur einnig tekist forysta um lýðræð-
isleg vinnubrögð og stéttarlega fjöldavirkni innan sambands síns í erfiðri
samningastöðu.
Stefán Ögmundsson prentari sem borinn var til moldar í kyrrþey í gær
er harmdauði íslenskum vinstrimönnum.
Hann hefur sérstakan stað í hugskoti Þjóðviljamanna, var einn þeirra
sem dugði blaðinu best á hörðum frumbýlingsárum og alla tíð síðan
haukur í horni.
Stefán var einlægur verkalýðssinni og sósíalisti, forystumaður í stétt-
arsamtökum sínum og traustur liðsmaður í baráttuflokkum öreiga.
Og menn minnast líka þess sem hóf upp raust sína gegn ármönnum
erlends valds; muna Stefán Ögmundsson á Austurvelli 30. mars 1949, -
þá sjálfsprottinn leiðtogi þess alþingis götunnar sem aldrei mun sætta sig
við útlent hervald og innlenda undirgefni.
Stefán var viðstaddur þegar 40 ára afmælis þeirra atburða var minnst
nú um mánaðamótin. Daginn eftir var hann allur.
Þjóðviljinn sendir aðstandendum Stefáns innilegar samúðarkveðjur.
-m
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 - 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
A8kriftarverð ó mánuði: 900 kr.
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Silja Aðalsteinsdóttir.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrirblaðamenn: DagurÞorleifsson, ElíasMar(pr.),Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttirípr.), Jjm
Smart (Ijósm.), KristóferSvavarsson, Magnús H. Gíslason.ólafur
Gíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (umsjm. Nýs
Helgarblaðs), SævarGuðbjörnsson, ÞorfinnurÓmarsson(íþr.),
ÞrösturHaraldsson.
(Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
' Skrif stof ustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: OlgaClausen.
Auglysingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
eSímavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
' Bflstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Erla Lárusdóttir
Útbreiðslu-og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavik, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 80 kr.
Nýtt Helgarblað: 110 kr.
Stefán Ögmundsson
Berglind Ásgeirsdóttir
meðdóttur sína
Barnaboka-
verðlaun
Hin árlega barnabókaverð-
launaveiting Skólamálaráðs fór
fram í vikunni sem leið, en sem
kunnugt er eru þetta einu bók-
menntaverðlaunin á vegum hins
opinbera á íslandi. Þau hlaut að
þessu sinni Eðvarð Ingólfsson
fyrir bókina Meiri háttar stefnu-
mót.
Talsmaður ráðsins kom fram í
sjónvarpi og reyndi ekki að halda
því fram að Eðvarð hefði fengið
verðlaunin fyrir bókmenntagildi
verksins heidur vegna þess hvað
hann hefði skrifað margar met-
sölubækur. Það eru athyglisverð
rök fyrir bókmenntaverðlaunum,
og maður beið spenntur eftir að
vita hvort þýðandi ísfólksins
hefði ekki fengið þýðingarverð-
launin með sömu röksemdum.
Því miður gerðist það ekki.
Ríkið betra
við konur en
einkageirinn
f Nýju lífi er bráðgott viðtal við
Berglindi Asgeirsdóttur, stúlku
vestan af Snæfellsnesi sem var
orðin lögfræðingur 23 ára og er
nú yngsti ráðuneytisstjórinn á
landinu (og sá fyrsti kvenkyns).
Hvernig varð henni við þegar hún
frétti að hún hefði orðið fyrir val-
inu f það starf? spyr blaðamaður:
„Ég var auðvitað hæstánægð
með það. En ég er svo mikill
jafnréttissinni í eðli mínu að mér
fannst ekkert merkilegt að fá
stöðuna vegna þess að ég er
kona. Konur eru að hasla sér völl
á öllum sviðum innan
stjórnsýslunnar. Þær sækja á hjá
hinu opinbera en virðast eiga
mjög erfitt uppdráttar annars
staðar í atvinnulífinu. Líttu til
dæmis á stöðu kvenna innan
bankakerfisins eða innan trygg-
ingakerfisins. Þar eiga konur
greinilega mjög erfitt með að
komast áfram eins og svo víða
innan einkageirans. ... Mérvirð-
ist þróunin vera sú að langskóla-
gengnar konur sækjast í auknum
mæli eftir ábyrgðarstöðum á veg-
um hins opinbera. Ef til vill er
það vegna öryggisins sem ríkið
veitir starfsmönnum sínum. Það
er jú staðreynd að konur bera
börnin undir belti og það er
hræðilegt til þess að vita að sumir
atvinnurekendur skuli láta konur
gjalda þess.“
Og Berglind heldur áfram að
velta hinu opinbera fyrir sér:
„í sannleika sagt er ég alveg
hissa á þeirri vanvirðu sem al-
mennt virðist ríkja í garð starfa á
vegum hins opinbera. Það er eins
og fólk haldi að þessi störf séu
ekki eins krefjandi og önnur störf
í þjóðfélaginu og að kröfurnar til
opinberra starfsmanna séu ekki
eins miklar. Ég leyfi mér að full-
yrða að þetta er mikið vanmat á
störfum ríkisstarfsmanna. Kenn-
arastarfið er ágætt dæmi um
þetta. Það eru ótrúlega miklar
væntingar gerðar til kennara í
landinu en hins vegar er ekki bor-
in virðing fyrir starfinu sem slíku.
í Þýskalandi til dæmis er ríkjandi
allt annað og raunhæfara viðhorf
til opinberra starfsmanna en hér
tíðkast. Þar gera menn sér grein
fyrir mikilvægi þessara starfa.“
Hreint ótrúlegt!
Berglind leggur áherslu á að
hún hafi aldrei goldið þess að
vera kona. En hún á tvö börn -
hvað gerir hún við þau? Fyrst í
Svíþjóð þar sem hún vann á veg-
um utanríkisþjónustunnar:
„Þegar ég starfaði í íslenska
sendiráðinu í Svíþjóð fengum við
pláss fyrir strákinn okkar á dag-
heimili. Það kom mér mjög á
óvart hversu mikil regla og agi
ríkti á því dagheimili. Allt var í
ákveðnum og föstum skorðum,
en það var mikið gert fyrir börn-
in, t.d. farið með þau reglulega í
söfn, leikhús og út í náttúruna...
strákurinn var mjög ánægður á
dagheimilinu."
Svo á íslandi:
„í raun og veru er ekkert furð-
ulegt þótt konur hér á landi
treysti sér síður en karlar til að
gegna ábyrgðarstörfum. Það eru
aðstæðurnar sem stoppa þær af.
Hver á að gæta barnanna? Eins
og ástandið er í dag er ætlast til að
börnin sjái um sig sjálf. Það er
hreint ótrúlegt hvað þjóðfélagið
hefur lítið komið til móts við þá
staðreynd að um 70-80% giftra
kvenna á íslandi eru úti á vinn-
umarkaðnum. Það er einnig með
ólíkindum hvað íslendingar eiga
mikið af börnum miðað við það
sem börnum er boðið uppá hér.
Miðað við það ástand sem ríkir í
dagvistunarmálum virðast börn
mjög lítils metin í þessu þjóðfé-
lagi. Hvað á ég að gera við sjö ára
son minn þegar hann kemur heim
úr skólanum á daginn? Svo
heppilega vill til að maðurinn
minn hefur að undanförnu átt
þess kost að vinna heima eftir há-
degi en auðvitað er ekki víst að
það gangi til frambúðar. Mér
finnst mjög slæmt að umræðan
um bætta aðstöðu fyrir börn úti-
vinnandi foreldra skuli nánast
vera dottin niður. Er fólk búið að
gefast upp?“
Yngra barnið hefur Bergljót
hjá dagmömmu. Hún segir að
lokum:
„Til þess að konur geti staðið
jafnfætis körlum þarf að búa bet-
ur að börnum þessa lands þannig
að foreldrarnir geti gengið örugg-
ir og áhyggjulausir að störfum
sínum.“
Bergljót er í góðri aðstöðu til
að breyta skipulaginu. Hún er
ráðuneytisstjóri í Félagsmála-
ráðuneytinu!
KÍ ekki í BSRB
Klippari gerði sig sekan um al-
varlega fáfræði tvisvar sinnum í
Nýju helgarblaði á föstudaginn,
fullyrti að Kennarasamband ís-
lands væri í Bandalagi starfs-
manna ríkis og bæja. Kennarar
gengu úr BSRB fyrir fáeinum
árum og hafa verið sjálfstætt kon-
ungsríki síðan.
Umtal bætir
Barnalæknir í Danmörku,
Joav Merrick, lagði nýlega fram
doktorsritgerð um kynferðislega
misnotkun á börnum. Rannsókn-
in var gerð á árunum 1970-‘79 og
nær til rúmlega 900 barna sem
urðu fyrir andlegum og líkam-
legum hremmingum. Hann hefur
haldið áfram að vinna með börn
sem illa er farið með og segir í
samtali við Information fyrir
helgi að sér virðist ástandið fara
batnandi.
„Við fáum ekki eins mörg illa
barin börn og áður, og sama þró-
un virðist vera í Bandaríkjun-
um.“
Er það vegna þess hvað málið
hefur verið mikið rætt? spyr blað-
amaður.
„Já, það á sinn stóra hluta af
skýringunni," svarar læknirinn,
„þegar ég var að byrja á
rannsókninni og talaði um að
böm væru misnotuð þá sagði fólk
að ég værí bandvitlaus. Síðan
hafa orðið miklar breytingar,
ekki síst í fjölmiðlum sem hafa
haft áhrif á fjöldann."
SA
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 11. apríl 1989
í'