Þjóðviljinn - 12.04.1989, Blaðsíða 5
VIÐHORF
Að snúa faðirvorinu
f Þjóðviljanum 5. apríl síð-
astliðinn birtist grein eftir Sigurð
Hjartarson sem hann nefndi
„Fiskarnir, brauðin og Ferða-
skrifstofa Vatikansins“. Mér var
tjáð að Sigurður þessi sé sagn-
fræðingur og hafi hann dvalist í
Suður-Ameríku um tíma, grein
sú er hann ritar í Þjóðviljann ber
ekki beint vitni um að maðurinn
hafi mikla þekkingu á málefnum
Suður-Ameríku né sé sagnfræð-
ingur. Það er stórfurðulegt að
maður sem hefur dvalist í Róm-
önsku Ameríku skuli í raun vera
svo illa að sér um stöðu kaþólsku
kirkjunnar í þessum löndum og
að sagnfræðingur skuli ekki hafa
meiri þekkingu á kaþólsku
kirkjunni.
I fyrstu datt mér í hug að grein
þessi væri skrifuð af einhverri
heift út í kirkjuna sem aðeins
þekkist hjá sumum valdhöfum í
Austantjaldslöndunum. í tíma-
riti sem gefið er út af Kommún-
istaflokki Póllands mátti meðal
annars lesa þetta um Jóhannes
Pál páfa II: „Páfinn er heiftúðug-
ur kommúnistahatari og herskár
hugmyndafræðingur sem hefur
breitt út haturseld gegn komm -
únismanum í Póllandi.“ Hvað
sem því líður er þessi grein skrif-
uð af óskiljanlegu ofstæki og það
sem verra er vanþekkingu.
Fyrsta landið sem Karol Woj-
tyla heimsótti eftir að hann var
kjörinn páfi var Mexíkó en þar
opnaði hann þing biskupa Suður-
og Mið-Ameríku. í þessum
löndum býr helmingur allra
kaþólikka heimsins. Páfinn hefur
því heimsótt þessar þjóðir nokkr-
um sinnum og hefur hann ávallt
hlotið óhemju góðar móttökur og
hafa miljónir manna fagnað hon-
Sigmar B. Hauksson skrifar
um. í hugum kaþólskra manna er
páfinn staðgengill Krists á jörð-
inni en ekki stjórnmálamaður.
Óhætt er að fullyrða að enginn
lifandi maður sé eins vinsæll og
elskaður í þessum löndum og Jó-
hannes Páll páfi II.
Þá er kaþólska kirkjan helsti
málsvari og vörður mannréttinda
Nokkrir frelsunarguðfræðingar
telja einnig að ekki sé hægt að
koma á réttlæti nema með vopn-
aðri byltingu. Þessu hafnar páf-
inn, segir að presturinn sé ekki
stjórnmálamaður, hann verði að
vera frjáls og óháður. Vatikanið
meinar því kaþólskum prestum
að starfa sem stjórnmálamenn.
þessi mál við páfann sem hefur
svarað gagnrýni hans. Því miður
er þessi gagnrýni ákaflega illa
rökstudd og sundurlaus. Obando
y Bravo erkibiskup er elskaður
og virtur af nicaragusku þjóðinni
þrátt fyrir að andlýðræðissinnar
geri allt til að sverta mannorð
hans, sannleikanum verður hver
„Sigurður Hjartarson virðist ekki skilja að
páfinn er andlegur leiðtogi 750 miljón kaþól-
ikka en ekki stjórnmálamaður. Sigurður œtti
að lesa Þjóðviljann betur en í því blaði hefur
verið skrifað afmeiri þekkingu en íflestum
öðrum um málefni kaþólsku kirkjunnar. “
í þessum hluta heimsins og starf-
rækir einnig fjölda skóla, sjúkra-
húsa og annarra líknarstofnana.
Ef kaþólska kirkjan hætti rekstri
þessara stofnana myndi skapast
hræðilegt ástand í þessum
löndum. Þess má geta að árlega
útskrifast 20 miljón nemendur úr
kaþólskum skólum í heiminum.
Páfinn hefur aldrei gagnrýnt
neina frjálslynda presta eins og
Sigurður segir. Hann hefur hins-
vegar aðvarað fylgjendur hinnar
svo kölluðu frelsunarguðfræði
sem margir hverjir hafa talið
nauðsynlegt að styðjast við marx-
istískar hugmyndir til að greina
félags- og efnahagslega stöðu
þjóða Rómönsku Ameríku.
Þeir sem hafa orðið fyrir þessu
banni eru t.d. bræðurnir Ernesto
og Ferdinand Cardenal í Nicarag-
ua og bandaríski jesúítaprestur-
inn séra Robert Drinan sem varð
að hætta setu á þinginu í Wahing-
ton.
Gagnrýni þýska rithöfundarins
Gunters Grass á páfa er að nær
öllu leyti byggð á gagnrýni
svissneska prestsins Hans Kung
sem Vatikanið svipti rétti til að
kenna prestsnemum. Hann dró T
efa nokkrar mikilvægar kenni-
setningar kirkjunnar, meðal ann-
ars um að Jesús sé guðlegur.
Kung hefur kosið að gagnrýna
kirkjuna í fjölmiðlum en hefur
ekki hætt sér út í viðræður um
sárreiðastur. Páfinn elskar alla
þjóna kirkjunnar, einnig Paolo
Evaristo Arns kardínala, helsta
málsvara frelsunarguðfræðinnar.
Þeir herrar Pinochet og Stro-
essner hefðu nú helst kosið að
páfinn hefði aldrei heimsótt
Chile og Paraguay, því páfinn
gagnrýndi ríkisstjórnir þessara
landa harðlega og sú gagnrýni
heyrðist. Yfirleitt eru ríkisstjórn-
ir Rómönsku Ameríku andsnún-
ar kaþólsku kirkjunni þar eð kir-
kjan er helsti vörður
mannréttinda.
í mars 1980'var Oscar Romero
skotinn til bana fyrir framan alt-
arið í dómkirkjunni í San Salva-
dor. ítalskur prestur var myrtur í
E1 Salvardor. Ríkisstjórn Chile
fullyrti að Raul Silva Henriques
kardínáli stæði fyrir stjórnarbylt-
ingu. Páfinn hefur lýst því yfir að
hann styðji hið merka starf Dom
Helder Camara. Páfinn var
hylltur af hundruðum þúsunda
Chilebúa er hann heimsótti
landið. Hann hitti fulltrúa verka-
lýðshreyfingarinnar og hinna
ýmsu mannréttindasamtaka.
Það er alrangt að Lúter sé yfir-
lýstur svikari í Vatikaninu. 11.
desember 1984 prédikaði páfinn í
lúterskri kirkju í Róm. Þá sagði
hann meðal annars: „Enda þótt
mikill munur virðist vera á skoð-
unum kaþólskra manna og lút-
erskra, finnum vér oss nátengda
þeim. Vér þráum einingu og
vinnum að henni án þess að láta
þá erfiðleika, sem á vegi vorum
verða, telja úr oss kjark." Við
íslenskir kaþólikkar bíðum í eftir-
væntingu eftir komu hins heilaga
föður til íslands og það er mikill
hugur í okkur kristnum íslend-
ingum. Við og lútersk trúsystkin
okkar munum sameinast í bæn í
hinni samkirkjulegu guðsþjón-
ustu sem haldin verður.
Sigurður Hjartarson virðist
ekki skilja að páfinn er andlegur
leiðtogi 750 miljón kaþólikka en
ekki stjórnmálamaður. Sigurður
ætti að lesa Þjóðviljann betur, en
í því blaði hefur verið skrifað af
meiri þekkingu en í flestum öðr-
um blöðum um málefni kaþólsku
kirkjunnar. Kaþólska kirkjan er
ávallt opin, þangað getur Sigurð-
ur Hjartarson leitað og beðist
fyrir í ró og næði og fundið frið.
Sigmar er dagskrárgerðarmaður og
dálkahöfundur í Reykjavík og telst til
kaþólsku kirkjunnar.
Lítil saga um Irtið lán
Ekki verður annað sagt en að
við íslendingar séum sæmilega
málglaðir menn. Miklar um-
ræður fara daglega fram í blöð-
um, útvarpi og sjónvarpi um þau
vandamál sem dag hvern eru efst
á baugi og ekki þarf að kvarta um
skort á vandamálum því þau
hrannast upp eins og þang í sjáv-
arvík, og nægir þá að nefna bless-
að Hvalamálið okkar.
Síðustu vikur og mánuði hefur
kannske einna mest verið talað
um vexti og vísitölur, sparifé og
banka. f sambandi við þessi nöfn
er svo talað um margvíslegar
tölur, sem oft breytast daglega og
hafa mikil áhrif á líf og afkomu
flestra.
Eins og löngum hefur verið,
sýnist sitt hverjum í þessari um-
ræðu. Ég held þó að þeim fari
fjölgandi sem álíta að spariféð
hjá bönkum og öðrum lánastofn-
unum sé orðið það dýrt að ís-
lenskur atvinnurekstur geti ekki
notað það, sem láns- eða rekstr-
arfé við þær aðstæður sem hann
býr við í dag.
Mig langar í þessu sambandi að
segja litla sögu, um lítið lán, sem
er lítil mynd af ástandinu í þess-
um málum í dag.
Það gerðist á rólegu vetrar-
kvöldi 3. desember 1987 að barið
var dyra hjá mér. Úti fyrir stóð
ungur maður og kvaðst vera með
bækur til sölu. Við tókum tal
saman og það kom fram, að bæk-
umar sem hann var með vom
„Heimilislæknirinn" sem bókaút-
gáfan Iðunn gefur út. Ég hafði
heyrt þessar bækur auglýstar og
hafði hug á að eignast þær. Piltur-
inn sagði að verð bókanna væri
kr. 13.980,00. Ég sagði honum að
þetta væm eflaust ágætar bækur,
en hinsvegar stæði því miður
þannig á hjá mér nú, að ég hefði
ekki aura á lausu. Hann kvaðst
Kristinn B. Gíslason skrifar
þá geta látið mig fá bækurnar
með góðum afborgunarkjörum.
Ég greiddi bara eitthvað lítið við
móttöku, og svo ákveðna upp-
hæð mánaðarlega. Nú, mér
fannst kannske að þetta væri
sæmilega boðið. Svo endirinn
varð sá að ég bauð manninum inn
og við sömdum um þetta. Ég borg-
aði sem fyrstu borgun kr.
2.200,00 og skrífaði síðan undir
skuldabréf með sjálfskuldará-
byrgð fyrir eftirstöðvunum sem
vora kr. 11.700,00 og skyldu
borgast með 10 afborgunum,
fyrst 15. febrúar 1988. í skulda-
bréfinu var þess að sjálfsögðu
getið að það væri bundið lánsk-
jaravísitölu og að vextir af því
væra eins og Seðlabanki fslands
ákvæði á hverjum tíma. Einnig
skyldi útgefandi bréfsins greiða
allan kostnað sem af því kynni að
leiða samkvæmt gjaldskrá Bún-
aðarbanka íslands. Ekki var um
það rætt hvert afborganir skyldu
greiðast, og leið svo fram að
fyrstu afborgun, þá barst
greiðsluseðill frá Vesturbæjarúti-
búi Búnaðarbankans og var þá
ljóst að hann hafði keypt
skuldabréfið. Þar vora tilfærðir
vextir og vísitölubætur, og kostn-
aður uppá kr. 350,00 án þess að
hann væri neitt skýrður. Síðan
hafa borist greiðsluseðlar mánað-
arlega með nokkuð breytilegum
vöxtum og verðbótum en alltaf
sama kostnaðarapphæðin, sá síð-
asti með greiðsludegi 15. nóvem-
ber sl. og þegar hann var greiddur
var ég búinn að eignast hinar
góðu bækur „Heimilislæknir-
inn“. Og þá var nú gaman að vita
hvað þær hefðu kostað með hin-
um góðu kj öram. í vexti var ég þá
búinn að greiða kr. 981,00, í
verðbætur kr. 1.428,40 og í
kostnað kr. 3.500,00, eðasamtals
kr. 5.620,20. Verð bókanna var
því orðið kr. 17.400.20. Þær
höfðu því hækkað á þessum 10
mánuðum, tæp 50% (47,7%).
Það var sagt í gamla daga, að það
væri dýrt að vera fátækur og það
virðist því miður vera svo enn.
Þessi litla saga um bókakaupin
er aðeins lítið dæmi um, hvemig
ástandið í þessum efnum er nú í
íslenska þjóðfélaginu. Og þótt
um stærri einingar væri að ræða,
hygg ég að niðurstöðumar yrðu
svipaðar. En það sem verst er, er
það, að þessu ástandi virðist eng-
an veginn vera að linna. Það er
eins og nýtt æði sé nú rannið á
banka og peningastofnanir með
vaxtahækkunum og auglýsinga-
flóði. Nú dugar ekki lengur Met-
bók og Gullbók, það er líka boð-
ið uppá Trompbók og Öryggis-
bók og margar fleiri. Það virðist
ekki síst vera biðlað til gamla
fólksins. Það era birtar í sjón-
varpi fallegar myndir af virðulegu
öldruðu hjónafólki að skoða
myndir af börnum og bamabörn-
um, sem eiga að minna það á,
hversu mikilvægt sé að fylgjast
vel með og hafa spariféð jafnan
hjá þeim sem best býður, svo
blessuð bömin fái sem mest að
þeim látnum. Sjálfsagt er þetta
vel meint svo langt sem það nær.
En fólk má líka hugsa lengra. Það
er ekki bara umhyggjan fyrir
fólkinu sem á spariféð, sem veld-
ur þessu kapphlaupi hjá bönkum
og peningastofnunum. Það sem
er þyngra á metunum, er að mega
hafa þetta fé sem lengst í sinni
vörslu og lána það út með okur-
vöxtum, langt umfram eðlilegan
vaxtamun.
Það er þetta vaxtaokur, sem
þegar hefur stöðvað fjölmörg fyr-
irtæki í flestum greinum atvinnu-
lífsins víðsvegar um land, og
veldur atvinnuleysi í mörgum
byggðarlögum. Blöðin birta heila
dálka um nauðungaruppboð á
húseignum og skipum. Þetta
ástand kemur kannske einna
harðast niður á unga fólkinu, sem
hefur á síðustu áram verið að
reyna að eignast þak yfir höfuðið
eða stofna atvinnufyrirtæki.
Það gerðist á býli einu á Snæ-
fellsnesi til forna, að reimleikar
gerðust miklir þar á bæ. Fram-
Uðnir menn gengu þar ljósum
logum jafnt daga sem nætur og
ollu miklum óskunda. Kvöld eitt
er húsfólk sat að máleldum, kom
draugur í sellíki upp úr skálagólf-
inu. Sló óhug á fólkið við þessa
sýn. Griðkona hljóp til, greip
lurk og hugðist berja þennan
óþverra niður, en við hvert högg
sem selsi fékk gekk hann upp, og
er hann var genginn upp allt að
framhreifum gekk til sveinninn
Kjartan með jámflein í hendi og
greiddi draugsa það þung högg að
hann lét undan og gekk niður.
Er ekki ástandið á okkar fjár-
hagsheimili orðið eitthvað líkt
því sem forðum var á Fróðá?
Bankalán og allar skuldir ganga
upp og hækka við hverja afborg-
un þótt skilvíslega sé borgað, og
það er barist við fjármagns-
drauga í flestum eða öllum fyrir-
tækjum.
Núverandi ríkisstjóm gerði í
upphafi tilraun til að berja slíka
drauga niður, en högg hennar
vora svipuð og hjá griðkonunni
með lurícinn, þeir hafa hingað til
gengið upp við hverja aðgerð.
Hvenær fáum við ríkisstjóm sem
beitir vinnubrögðum Kjartans á
Fróðá?
Kristinn er bifreiðastjóri í Stykkis-
hólmi.
„en við hvert högg sem selsifékk gekk hann
upp, ogerhann vargenginn upp alltaðfram-
hreifum gekk til sveinninn Kjartan með járn-
flein í hendi og greiddi draugsa það þung högg
að hann lét undan oggekk niður. Hvenœr
fáum við ríkisstjórn sem beitir vinnubrögðum
Kjartans á Fróðá?“
Ml&vlkudagur 12. apríl 1969 IMÓÐVIUINN - Sfe)A 5