Þjóðviljinn - 12.04.1989, Blaðsíða 7

SVONA GERUM VIÐ
_______________SJÁVARÚTVEGUR_____________
Um stærð fiskiskipa-
flotans og fleira
Skúli Alexandersson alþingismaður skrifar
SJÁVARÚTVEGUR
Enginn fræöilegur útreikningur liggur fyrir
um að f iskiskipaf lotinn haf i verið of stór á
undanförnum árum. Nauðsyn á breyttum
veiðiháttum. Úreldingarsjóður fiskiskipa
fyrsta skrefið í átt að auðlindaskatti
Skúli Alexandersson alþingismaður Alþýðubandalagsins á Vesturlandi.
Enginn fræðilegur útreikning-
ur iiggur fyrir um það að fiski-
skipaflotinn hjá okkur íslending-
um hafi verið of stór á undanförn-
um árum. Á síðustu árum skrap-
dagakerfisins kom það fyrir að sá
afli sem leyft var að veiða náðist
ekki. Ýmis ytri áhrif, lítil fæðu-
framleiðsla og kuldi í hafinu voru
völd að aflasamdrætti áranna
1983 og 1984, frekar en stór fiski-
skipafloti - og fleira kom þar til.
Pað má endalaust deila um það
með hvað stórum flota sé hag-
kvæmast að veiða. í því sambandi
þarf að skoða ótal fleiri þætti en
hugsanlegt aflamagn hvers skips.
Til dæmis verðmæti hvers skips,
gæði afla og aflasamsetningu,
nýtingu annarrar fjárfestingar
o.fl., o.fl.
Gerðar hafa verið tilraunir til
að hamla gegn stækkun flotans
með stjórnvaldsaðgerðum, ma.
var lagt bann við innflutningi á
fiskiskipum.
Með lögum nr. 97 / 1985, um
stjórn fiskveiða 1986 - 1987 og
með reglugerð fyrir Fiskveiða-
sjóð íslands um lánaflokka, var
mörkuð stefna varðandi endur-
nýjun fiskiskipaflotans. í reglu-
gerðinni var sett sú aðalregla að
lán sem var vegna nýsmíði, inn-
flutnings eða endurbóta á fiski-
skipum yrðu við það miðuð að
afkastageta fiskiskipaflotans færi
ekki vaxandi. Flestar þessar til-
raunir hafa mistekist og kannski
mest sú síðasta.
Þrátt fyrir úthlutun á einstakl-
ingsbundnum og framseljan-
legum veiðiheimildum hefur af-
kastageta flotans aukist. Trúlega
hefur hagkvæmni við þorsk-
veiðar minnkað mikið á undan-
förnum árum, þar er ekki um
stærð fiskiskipaflotans að sakast,
heldur verður að sakast um það
hvernig sótt hefur verið í stofn-
inn. Þar hefur átt sér stað ótrúleg
kraftasókn jafnt af bátum sem
togurum á ungfiski - sem hefur
leitt til þess að á næstu árum verð-
ur að gera ráð fyrir, ef ekki verð-
ur breytt um veiðiaðferðir, að
ársafli næstu ára verði um og
innan við 300 þúsund tonn í stað
400 þúsund tonna eða þar yfir, en
þorskstofninn er talinn eiga að
geta staðið undir þeirri meðal
ársveiði.
Hér breytir engu til batnaðar
hvort lög um stjórn fiskveiða hafa
verið sett til langs tíma eða
skamms tíma í einu, nema síður
næst þegar þú ferðast innanlands
Tíminn er takmörkud auðlind. Flugið sparar
tíma og þar með peninga.
Flugleiðir og samstarfsaðilar í lofti og á láði
tengja yfir 40 þéttbýliskjarna innbyrðis
og við Reykjavík.
Með þaulskipulagðri og nákvæmri áætlun
leggjum við okkur fram um að farþegum okkar
nýtist tíminn vel.
Þannig tekur ferð landshorna á milli
aðeins stutta stund efþú hugsar hátt.
FLUGLEIÐIR
sé. Sú skipulagsbreyting sem hef-
ur átt sér stað hefur næstum öll
verið í óhagkvæmnisátt þe. að
aflaheimiidir skipa sem aðaliega
hafa stundað veiðar á smáfiski,
togara, hafa verið auknar - sú
þróun hefði kannski orðið áleitn-
ari ef gildistími laga um stjórn
fiskveiða hefði verið til lengri
tíma en verið hefur.
Skrítin kenning
Það er skrítin kenning þegar
sagt er að „umframafkastagetu
fiskiskipaflotans" sé beint að ein-
hverjum öðrum tegundum en
þorskinum. Hérernefnilega ekki
um neina „umframafkastagetu"
að ræða heldur aðeins sókn í aðra
fiskstofna en þorskinn. Við vor-
um ekki að nýta „umframaf-
kastagetu" þegar hafin var stór-
veiði á loðnu og það var ekki
vegna „umframafkastagetu" að
aðalhluti fiskiskipaflota okkar
var á síldveiðum fyrir Norður-
landi yfir sumarmánuðina meðan
norðurlandssfldin var og hét. í
öllum tilfellum erum við að nýta
fískimiðin okkar- hvort sem fisk-
urinn heitir rækja, grálúða, loðna
eða sfld. Við megum þakka þeim
sem höfðu forustu fyrir því að
veiði var hafin á úthafsrækju,
loðnu og grálúðu - stjórnvöld
höfðu á því frekar lítinn áhuga,
við megum þakka þeim sem áttu
þessi „umframafkastagetuskip"
til að nýta þessa stofna. Nú lítum
við bjartsýn til vaxandi sfldar-
stofna, verðum við ekki að eiga
„umframafkastagetuskip" til að
veiða sfldina á næstu árum?
Nauðsyn á
breyttumveiði-
háttum
Það er varla hægt að segja ann-
að en það sé kaldhæðnislegt þeg-
ar það er notað sem rök til að
sanna það að fiskiskipaflotinn sé
of stór, að nú verði að Iækka
heildarkvóta af þorski um 10%.
Er framtíðarsýn þeirra sem slík-
um rökum beita sú að ársþorsk-
veiði á íslandsmiðum verði um og
innan við 300 þúsund tonn eða
jafnvel minni á næstu árum? Ég
hafna algjörlega slíkri framtíðar-
sýn. Þótt nú syrti í álinn í sam-
bandi við stöðu þorskstofnsins -
er það ekkert líkt því sem ástand-
ið var á Suðurlandssfldinni um
1970 - þar snerum við vörn í sókn
- ekki með því að eyðileggja
fiskiskipaflotann - heldur með
því að stjórna og breyta veiði-
háttum. A svipaðan hátt þurfum
við að bregðast við með þorsk-
inn. Við eigum ekki að gera okk-
ur ánægð með fjórðungs skerð-
ingu á þorskveiði vegna rangra
veiðihátta - við höfum ekki efni á
fiskveiðistefnu sem viðurkennir
slíka veiðiskerðingu sem staðr-
eynd, og sem færir þá framtíðar-
sýn fram sem rök fyrir úreldingu
á fískiskipastólnum.
Allt tal um 120 daga bryggju-
bindingu fellur reyndar heim og
saman við það sem sagt er hér að
framan. Þó er nú rétt að nefna
það að sumar útgerðir amk. þurfa
nokkra daga til viðhalds á skipum
sínum og ýmsar frátafir orsakast
af öðru en fyrirfram ákveðinni
bryggjubindingu! Eins og áður
segir er margt fleira en aukið afla-
magn sem getur stuðlað að betri
nýtingu fjárfestingar í físki-
skipum. Ég tel að ef grannt væri
skoðað þá væru ýmsir þættir sem
ætti að skoða á undan auknum
afla á hvert skip. Það eru þó mörg
dæmi til um það þar sem hag-
kvæmt væri að auka veiðiheim-
ildir, hin dæmin eru örugglega
mikið fleiri og er almenna reglan
þar sem fyrst þyrfti að hugsa um
er að bæta meðferð afla og auka
þar með verðmæti hans og að
draga úr kraftasókn og minnka
þar með veiðarfæra- og viðhalds-
kostnað.
Stórkostleg
fjárfesting
Greinilegt er þó að ýmislegt er
óljóst. Stórkostleg fjárfesting
hefur átt sér stað á síðustu árum.
Hinir nýju frystitogarar eru mjög
dýr skip sem vafasamt er hvort
eigi nokkurn rétt á sér þjóðhags-
Iega og þaðan af síður ef Iitið er til
byggðasjónarmiða. Nokkur
mörg dýr og stór skip önnur hafa
bætst í fiskiskipaflotann og
byggja afkomu sína mörg hver á
því að þeim takist að sölsa undir
sig aflaheimildir, en með því er
ekki verið að auka hagkvæmni
nema síður sé. Þessi dýru skip
(oftast togarar) og frystitogaram-
ir auka sóknina í smáfiskinn.
Vandamál í sambandi við þessi
skip eru lítið rætt.
Að hverju
er stefnt?
Ef stjórnvöldum ber skylda til
að grípa til aðgerða til að draga úr
stærð fiskiskipaflotans þurfa
stjórnvöld, áður en þau taka til
við að sinna þeim skyldustörfum,
að gera almenningi grein fyrir því
hverjir það eru sem eiga að njóta
sameiningar á veiðiheimildum -
að hverju er stefnt um framtíðar
eignarhald á fiskiskipaflotanum.
Svo þarf líka að svara því hvaða
skipagerðir eru það sérstaklega
sem draga þarf saman og hvaða
veiðarfæri eru óhagkvæmust og
hver hagkvæmust td. við þorsk-
veiðar. Það þarf líka að koma
svar við því hvort við eigum að
halda áfram að framleiða útflutn-
ingsvöru úr 8-12 daga gömlu hrá-
efni á sama tíma og markaðirnir
krefjast vöru úr sem ferskustu
hráefni?
Ennfremur er alls ekki hægt að
komast undan því að svara þeirri
spurningu hvort við ætlum að
vera ánægð með það að þorskafl-
inn í framtíðinni verði um og
innan við 300 þúsund tonn á ári
og stór hluti hefðbundinna
þorskfiskimiða ördeyða eða
hvort við eigum - og þá hvernig -
að stefna að því að sækja um of
yfir 400 þúsund tonna ársafla í
þorskstofninn og byggja þar með
upp veiði á okkar hefðbundnu
fiskimiðum.
Það er margt fleira óljóst. Vita-
skuld skiptir máli hvort veiði-
heimildirnar eru til lengri eða
skemmri tíma. Það er hættulegra
að hafa þær í langan tíma á með-
an allt er óljóst með markmið og
leiðir. Góðir fiskimenn geta varla
notið sín í veiðileyfakerfi nema
við einhverjar sérstakar aðstæð-
ur. Allt tal um að „þeir sem fiskn-
ari eru“ „myndu smám saman“
draga að sér veiðiheimildir er, að
mér virðist, rökleysa. Allt aðrir
þættir myndu hafa þar áhrif.
Ég ætla ekki að halda því fram
að fiskiskipaflotinn sé ekki of stór
eða of lítill. Amk. sumir skipa-
flokkar eru of fyrirferðarmiklir á
miðunum, aðrir eru jafnvel of
litlir og sumir hættulega úreltir.
Umræða um þetta mál er því
miður á þann hátt frá nokkuð
ábyrgum aðilum, að aðeins er
fullyrt að flotinn sé of stór og
jafnvel að það sé skylda
stjórnvalda að minnka hann.
Ekkert er látið uppi um hvaða
markmiðum skuli stefnt að nema
sameina veiðiheimildir.
Það er harla ótrúlegt að mál
eins og þetta væri flutt með þess-
um hætti ef annað mál væri ekki
aðalatriði umræðunnar - hér sé
um að ræða vel útfærða „Albaní-
uumræðu".
Fyrsta skref að
auðlindaskatti
Ég hafna allri umræðu um
stærð og minnkun fiskiskipaflot-
ans á þeim umræðugrunni sem
sjávarútvegsráðuneytið heldur
sig. Ég tel að sá málflutningur sé
eingöngu til þess ætlaður að fá
samþykkt fyrsta skref auðlinda-
skatts á landsbyggðina og sjávar-
útveginn. Þeirri skattheimtu er
ég á móti. Ekki er gott að átta sig
á hver eftirköst slíkt skref hefði.
.Hugsanlega mætti tengja
auðlindaskattstöku á sjávarút-
veginn auðlindaskattstöku af inn-
lendriu orku, af landi og lands-
nytjum o.fl. o. fl.
SJOMENN —
ÚTGERÐARMENN
SELJUM:
Hraðfrystiskápa —
Lausfrystitæki — Frysti —
kælikerfi af öllum stærðum
Frysti- og kæliklefa úr einingum
Allt frá leiðandi fyrirtækjum svo
sem Bitzer, Mycom, Kúba o. fl.
ÖNNUMST:
Uppsetningu og viðgerðir á
öllum FRYSTI-KÆLITÆKJUM.
Kœling hf. Réttarhálsi 2 110 Reykjavík
Þúsund tonn
ÞORSKAFLI A ISLANDSMIÐUM
1950-1989
10 ÁRA MEÐALTÖL
500
400
300
200
1950-59 1960-69 1970-79-^*1980-89 1989-7
* Áætlaö fyrir árln 1988 360 þús. tonn og 1989 300 þús. tonn.
Lyktarlaus Ohuhrelnslr og
Mýkróleyslr eru nýjar tegundlr
hrelnslefna fyrlr olíuóhreinindl.

Lyktarlaus Olíuhrefnslr er sérlega hentugur þar sem léleg loftræsting er t.d. í vélarrúm-
um báta og skipa svo og í matvæfaiönaði.
Míkróleysir er olíuhreinsiefni sem blanda má meö vatni til þynningar. Míkróleysir heldur
fullri virkni þótt flöturinn sé blautur sem hreinsa skal. Míkróleysir brotnar algerlega niöur
og veldur því ekki mengun.
SÁPUGERÐIN
Lyngási 1 Garðabæ, sími 651822
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7