Þjóðviljinn - 20.04.1989, Blaðsíða 11

MINNING
Stefán Ögmundsson
Fœddur 22. júlí 1909 - Dáinn 3. apríl 1989
ísland, í lyftum heitum
höndum ver
ég heiður þinn og líf gegn
trylltri öld
30. mars 1949 heyrði ég Stefán
Ögmundsson fyrst nefndan. Ég
sé hann fyrir mér þar sem hann
gengur fyrir fylkingu áleiðis að
Alþingishúsinu við Austurvöll.
Sem forsvarsmaður Alþýðusam-
bands íslands á hann að afhenda
alþingismönnum ályktun frá úti-
fundi, sem þá var að ljúka við
Miðbæjarbarnaskólann, ályktun
þar sem þess er krafist að það fari
fram þjóðaratkvæðagreiðsla um
aðild Islands að hernaðarbanda-
laginu Nató.
Við illan leik tekst honum
ásamt nokkrum öðrum að koma
þessari ályktun til skila. Inni í
þinghúsinu verður honum ljóst
að það á að fara að samþykkja
inngöngu okkar í Nató. And-
rúmsloftið er magnað. „Enn ráð-
ast mikil forlög smárrar þjóðar."
Þegar hann kemur út tilkynnir
hann fólkinu sem úti stendur
hvað sé á seyði innan dyra.
Við vitum hvernig fór. Hann
var að segja sannleikann. Fyrir
það var hann dæmdur af íslensk-
um dómstólum sem óbótamaður,
sem æsti upp lýðinn. Hann var
dæmdur ærulaus maður, án þess
að hafa kosningarétt eða kjör-
gengi. Seinna var honum boðin
náðun, en hann þáði hana ekki,
enda taldi hann sig ekki sekan
mann. „Hvað á ærulaust fólk að
gera við sultutau“.
Þegar ég frétti lát Stefáns varð
mér að orði: „Æ, ég átti eftir að
tala við hann um svo margt,
fræðast af honum, hlusta á ráð
hans.“
Stefán Ögmundsson var fædd-
ur foringi, einurð hans og kjark-
ur, ásamt viti til að fylgja eftir
sannfæringu sinni, var svo mark-
viss, svo auðskilin að enginn
þurfti að fara í grafgötur um hvað
hann átti við. Vald hans á ís-
lenskri tungu, framsetning í ræðu
og riti og hljómmikil röddin, sem
fylgdi eftir sannfæringu hans,
kveikti glóð í hugum flestra sem á
hann hlýddu.
Hann skildi stéttaskiptinguna,
vissi hvaða stétt hann tilheyrði,
þekkti andstæðinginn og þorði að
berjast við hann.
í upphafi kalda stríðsins, og
eftir að járntjaldið féll milli
austurs og vesturs tók Stefán þátt
í því að reyna að brúa á milli þess-
ara þjóða. Hann starfaði með
samherjum sínum í Eystrasalts-
löndunum, Noregi og Islandi að
því að treysta vináttubönd og
auka á skilning milli fólks, þrátt
fyrir ólíka stjórnarhætti. Hann
stuðlaði að því að íslendingar
viðurkenndu sjálfstæði Austur-
Þjóðverja.
Ég starfaði með Stefáni í nokk-
ur ár á þessum vettvangi og fór
nokkrum sinnum með honum til
Austur-Þýskalands. Alltaf dáðist
ég jafn mikið að einurð hans,
hvernig hann stóð á meiningu
sinni, hver sem í hlut átti, hvort
það var stórveldið í austri eða
vestri. Og það var hlustað á hann.
Stefán var með allra
skemmtilegustu mönnum. Hann
kunni skil á bókmenntum okkar,
kunni ógrynni af ljóðum, kvað
rímur. Það var gaman að kveða
með honum rímur í útlöndum.
Sérstakt dálæti hafði hann á rím-
um Guðmundar Böðvarssonar
„Rímur þær sem brenndar voru“,
mikið ádeiluljóð, hvernig hann
færðist allur í aukana þegar hann
fór með síðustu hendinguna í
rímunni. „Að þeir seldu ættjörð
þína, aldrei datt þér það í hug“.
Síðast frétti ég af Stefáni á bar-
áttufundi hernámsandstæðinga,
30. mars sl. en þannig nefndi
hann samtökin þó nafni þeirra
væri breytt í herstöðvaandstæð-
inga. Var það vel við hæfi. 40 ár
eru liðin síðan hann hóf barátt-
una, og hann veit að henni verður
haldið áfram.
Ég átti því láni að fagna að telja
Stefán Ögmundsson til vina
minna og samherja. Það var gott
að hlíta leiðsögn hans.
Hetjan er fallin með heiðri og
sóma, en hugsjón hans mun lifa.
Elínu konu hans, dætrum hans og
öðru venslafólki sendi ég mínar
innilegustu vinar- og samúðar-
kveðjur. Bjarnfríður Lcósdóttir
(Stefán var jarðsettur mánudaginn
10. apríl. Þegar hans var minnst í
Þjóðviljanum í liðinni viku var dánar-
dægur hans sagt 2. apríl. Rétt er að
Stefán lést 3. apríl, og biðst blaðið
velvirðingar á þessum mistökum.)
VIÐHORF
Framhald af bls. 7
legir atburðir hafa átt sér stað í
stjórnsýslunni á voru landi -
dómskerfið og Alþingi hafa ekki
verið látin ósnortin af þeim vá-
legu viðburðum. Kerfið gegn ein-
staklingnum?
Menntamálaráðuneyti Sverris
Hermannssonar útbjó fyrir Al-
þingi (109) 1986-1987 m.a. tvö
þingskjöl er snertu sérkennslu-
mál (SÞ 319 og 841). Þessi þings-
kjöl eru bæði uppfull af rang-
færslum og beinlínis tel ég vera
um að ræða fölsun á staðreyndum
varðandi þjónustustig í sér- og
stuðningskennslu í einstökum
fræðsluumdæmum. Um þetta
hafa nokkrir þingmenn haft vitn-
esku um skeið en enginn brugðist
við. Alþingi hefur nú ríkis-
reikninga margra ára fyrir fram-
an sig og margir eru hneykslunar-
fullir í tali m.a. formaður fjárveit-
ingarnefndar Sighvatur Björg-
vinsson, en honum virðist meira í
mun að skíta í fjármálaráðherra
Ólaf Ragnar Grímsson og Sturlu
Kristjánsson heldur en lesa og
„læra heima“ - hann ljáir ein-
hverjum öðrum eyru sín. En
hvers vegna? - Við því á ég ekki
svar - en það gæti reynst fróðlegt
forvitnum.
Finnst engum nema mér und-
arlegt að ríkisendurskoðun skyldi
ekki beðin um álit fyrir Borgar-
dómi á fjárreiðum fræðsluskrif-
stofanna? Hefði etv. mátt fá álit
þeirrar virðulegu stofnunar á
reikningsfærslum ráðuneytanna,
amk. varðandi þá liði er snertu
embættismissi einstaklinga.
Hvaða orðalag hæfir?
Hvað kalla menn það þegar
villt er um fyrir dómi með þvf að
láta í té rangar tölur (og dagsetja
þær síðan e.t.v. með tveim dag-
setningum) en hafa um leið að-
gang að öllum tölum réttum? Ég
kalla það sérstaka bíræfni og
vafalaust eru til einhver önnur
nöfn á þessháttar í réttarfarssögu
íslands.
Hvað kalla menn t.d. það að
fullyrða e.t.v. gegn betri vitund
að einhver einstaklingur hafi
skorið sig úr um óráðsíu en vita
um gögn á næsta leiti sem segja
allt annað? Bíræfið er að minni
hyggju of veikt orð. Hæstaréttar-
dómar geyma eflaust einhver orð
er mundu hæfa slíku (- ég er bara
ekki nógu kunnugur en hefi látið
mér detta í hug að leita til lög-
lærðra manna t.d. í menntamála-
ráðuneytinu um aðstoð við að
orða þvílíka hluti.)
Hvaða orð velja menn því at-
hæfi sem kann að felast í því ef
ALÞÝÐUBANDALAGIÐ
Alþýðubandalagsfélagar Suðurlandi
Fundurmeð
fjármálaráðherra
á föstudag
Ólafur Ragnar Grímsson fjár-
málaráðherra verður á fundi að
Kirkjuvegi 8, á Selfossi á föstu-
daginn 21. apríl kl. 20.30. ATH:
Breyttur fundartími.
Margrét Frímannsdóttir alþm.
mætir einnig á fundinn. Mætið vel
og stundvíslega. Afmæliskaffi í
fundarhléi.
Ólafur
Margrét
ÆSKUL ÝÐFYLKINGIN
Heimsmót æskunnar
Fundur hjá undirbúningsnefnd fyrir Heimsmót æskunnar í N-Kóreu, verður
haldinn að Hverfisgötu 105, miðvikudaginn 26. apríl, kl. 20.00. - Æsku-
lý&sfylkingin.
Alþýðubandalagið í Kópavogi
Ólafur Ragnar Grímsson
á fundi mánudagskvöldið 24. apríl kl. 20.30 í Þinghól, Hamraborg 11, og
ræðir stjórnmálaástandið.
Félagar fjölmennið og takið með ykkur gesti. - Stjórnin.
Alþýðubandalagið í Kópavogi
Morgunkaffi
Einn bæjarfulltrúa Alþýðubandalagsins verður á skrifstofunni í Þinghól,
Hamraborg 11, laugardaginn 22. apríl kl. 10-12, og ræðir bæjarmálin. -
Stjórnin.
menn afneita tilveru gagna fyrir
dómi? Jafnvel gagna sem bók-
staflega var aflað til að bregða
ljósi á eðli máls.
Minn málskilningur kallar slíkt
„að villa um fyrir dómi“ jafnvel
að ljúga. Enginn trúir slíku að
óreyndu upp á háttsetta starfs-
menn í stjórnsýslunni - þeim vilj-
um við treysta og eigum að geta
gert. Ég stend því gersamlega
ráðþrota þegar ég hef „dóm-
skjal“íhöndumdags. 5.10.1987-
undirritað af Knúti Hallssyni,
lögfræðingi og ráðuneytisstjóra
og Þórunni J. Hafstein lögfræð-
ingi. Bréf þetta er svar við beiðni
ríkislögmanns um gögn fyrir Jón-
atan Sveinsson, lögmann Sturlu
Kristjánssonar. Þar er sagt að
skilað hafi verð áfangaskýrslu uin
fræðsluskrifstofur 14.4.1987 - og
ráðuneytið hafi ekki ákveðið um
framhald málsins - það var líka
undarlegt því um var að ræða
samstarfsverkefni með öllum
fræðsluráðum í landinu og full-
trúi þeirra Hjörtur Þórarinsson
vann að fyrstu gerð skýrslunnar
(hann virðist hafa glatast út úr
frágangi skýrslunnar).
Jú, þetta er ægilegt þegar ég
núna veit að lokaskýrsla var til-
búin 15. júní 1987 þ.e. tæpum
fjórum mánuðum áður en lög-
fræðingarnir í ráðuneytinu skrif-
uðu bréf sem afneitaði henni
(5.10.87).
En hvað með það? Jú, í skýrsl-
unni er að finna upplýsingar sem
trúlega hefðu getað hrundið mál-
atilbúnaði menntamálaráðuneyt-
isins í hendurnar á ríkislögmanni.
Og hverjum gat þá dottið í hug að
fela þær upplýsingar?
Þetta var engin „saklaus" af-
neitun vitneskju fyrir frekum
fjölmiðli - nei, það var verið að
afneita tilvist samanburðargagna
sem voru talin mikilvæg í dómi.
Ekki dregur það úr skelfingu
minni þegar upp rennur sú stað-
reynd að áfangaskýrslan, sem var
þó viðurkennd í bréfinu
5.10.1987, hefur að geyma upp-
lýsingar er stutt geta margvísleg
rök fræðsluráðs á Norðurlandi
eystra og fræðslustjórans fv. og
hnekkt um leið m.a. áburði á
hann um að ólöglega hafi verið
staðið að fjármögnun fræðslu-
skrifstofu.
Fræðsluskrifstofa Norðurlands
eystra er eina fræðsluskrifstofan
á landinu sem fer að lögum um
helmingaskipti kostnaðar milli
ríkis og sveitarfélaga. Allar aðrar
fræðsluskrifstofur fá meiri hluta
framlaga frá ríki.
Ekki síst ef þar er líka að finna
bendingar um að svokallaðir
„samstarfsörðugleikar" hafi fyrst
og fremst átt heima í tiltekinni
deild ráðuneytis og komi Sturlu
ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11
því harla lítið við. í lokaskýrsl-
unni er að finna upplýsingar um
sérkennslu í fræðsluumdæmum,
sem eru á þann veg, að þær styðj a
athugasemdir skólastjórnenda á
Norðurlandi eystra (feb. 19870
en hrekja um leið rangfærslur
þingskjalanna (sþ 319 og 841)
sem áður var drepið á.
Auðvitað segja menn ráðherr-
um (næstum) alitaf satt - auðvit-
að ijúga engir háttsettir starfs-
menn stjórnsýslunnar á íslandi
(nema) viljandi. Það hlýtur að
vera bara í útlöndum sem slíkt
gerist. Þá koma alltaf sannleiks-
leitandi fjölmiðlar, rannsóknar-
blaðamenn og „matlokkar" til
hjálpar og fletta ofan af svínarí-
inu. f útlöndum segja ráðherra af
sér vegtyllum vegna jafnvel
minnsta gruns um misferli - hátt-
settir embættismenn sæta refsing-
um fyrir afbrot sín - a.m.k. í bíó.
En hver tekur í taumana á ís-
landi ef uppvíst verður um
hneyksli í stjórnkerfinu? Ég bara.
spyr.
Gaman hefði ég af því að hitta
þann mann og taka í höndina á
honum.
Akureyri um páskaleytið 1989
Benedikt Sigurðarson
P.S.
Að lesnum framburði fyrrver-
andi menntamálaráðherra og
húskarla hans í ráðuneytinu -
bæði skriflegum og munnlegum -
verður nokkuð ljóst að nær allar
ávirðingarnar sem bornar voru á
fræðslustjórann fyrrverandi eru
upprunnar í einni skrifstofu
menntamálaráðuneytisins og síð-
an tuggnar upp og endurteknar
með persónulegu orðfæri og
áherslum allra hinna.
Ef til vill hefur málatilbúnaður
menntamálaráðuneytisins í þessu
máli gegn Sturlu og sérkennslu á
Norðurlandi verið með þvflíkum
endemum að réttarfarsvenjum
verði að breyta. Það hefur verið
tíðkað af dómstólum að upplýs-
ingar stjórnvalda eru ekki ve-
fengdar - „eru réttar“. En þegar
sú venja hefur verið „misnotuð"
- og aðrar upplýsingar stjórn-
valda jafnvel stangast á við vitnis-
burð fyrir dómi - þá er dómskerf-
inu augljós vandi á höndum - og
stjórnkerfið í „vondu máli“.
Mörgum valdsmanninum hef-
ur reynst valt að treysta því að sá
er næstur situr mæli sannast.
Ekki er heldur víst að einstakir
ráðuneytisberserkir séu öllum
ráðherrum jafn ráðhollir.

halda skátarnir í Kópavogi sína
árlegu kaffisölu í Félagsheimili
Kópavogs frá kl. 3—6.
Hlaðborð með girnilegum kökum.
Einnig verða skátarnir með kaffi,
vöfflur og rjóma í Digranesi meðan á
skemmtiatriðum stendur.
Styrkið okkur í starfi!
KVENN ADEILDIN URTUR
&
SKÁTAFÉLAGIÐ kópar