Þjóðviljinn - 03.05.1989, Blaðsíða 8

MINNING
Ævintýri um tyrkneskan vopnasmið
Einu sinni var uppi hér á ís-
landi tyrkneskur Mongóli og hét
hann Jón Gunnar. Sá var vopna-
smiður að mennt, og eftir að hafa
fengið bréfið um „Vopnin
kvödd“, þá átti hann eftir að gera
listilegar samsetningar úr smiðj-
um sínum. Mig auma t.d. og
bestu félaga rak hann saman með
hinum ýmsu gerðum af hnífum.
Birnu valdi hann handsnúna
hnífa, sér til varnar fyrir lögreglu
og auðvaldi, meðan mér sneið
hann handsaumaða hnífa gegn
eiturslöngum, bófum og öðru
sem útlandið hefur upp á að
bjóða.
Jón Gunnar lét lítið sig við
kvenmann kenna, þótt eigi væri
hann hreinn sveinn í þeim efnum
og hefði oft mörg járn í eldinum í
kvennasmiðjum sem öðrum. Og
einnig átti hann til að glotta út í
annað munnvikið á meðan aðrir
kveinkuðu sér og börmuðu, en
fingur hans léku ljúflega allt það
sem var harðara en grautfúinn
heili.
Vinum sínum og félögum var
hann einatt hinn besti spekingur,
þótt það kæmi fyrir að sumar
hverjar grétu er hann átti það til
að reka þær á dyr. Þó gat sú
reynsla orðið mörgum eins dýr-
mæt og kennslan í vopnafræðum
og logsuðu þeirra. Jú því dyr og
stafir eru oftast úr viði gerðar og
því ætti að vera auðvelt að kom-
ast inn um þær aftur, eins og
spekingar sögðu og var rétt, með-
an galdrar og þeirra stafir eru
nokkuð erfiðari viðfangsefni.
Enda lifðum við á harðari tímum
en súrrealistarnir, og þurfti harð-
ara efni til þess að berja sér leið
að huga fólks.
Jón Gunnar hló mikið að póli-
tík og kannski mest að þeirri róm-
antísku útópíu sem ég reyndi ein-
att að berjast fyrir, en þegar hann
flissaði æstist ég upp um allan
helming og hvað það var gaman.
Góðar og skemmtilegar spurn-
ingar fylgdu í kjölfarið úr öllum
áttum SUM og Fylkingarinnar.
Og í dag hafa þessar spurning-
ar og óleyst svör hækkað í verði,
því nú er litið á alla okkar leit sem
saklausa antík og sjálfsagðan hlut
innan um aðrar markaðsvörur
sem falla í verði eða hækka eftir
duttlungum markaðsþjóðfélags,
sem á ekkert skylt við okkar leit
að lifa af list.
Enda var það eitt af því síðasta
sem meistari minn og ástvinur
sagði mér, „Elsku Róska mín,
seldu þig dýrt, ef þú selur á annað
borð“. En í huga listamannsins er
þetta því miður óumflýjanlegur
og um leið hræðilegur sann-
leikur, sem hver og einn verður
þrátt fyrir ópólitíska eða róman -
tíska útópíu,- þá verðum við að
horfast í augu við hann.
En því miður virðist þetta við-
bjóðslega þjóðfélag vera sérhæft
í þeirri listgrein, að drepa þá
bestu fyrst, og því neyðist ég til
þess að sitja eftir og harma minn
elskaða vopnasmið og mongóla.
Og þakka þér allt Jón Gunnar.
Ég held áfram með vopnum þín-
um- Róska
Jóns Gunnars, sem gerðu sólina
bjartari, að skotmarki. Þetta ljós-
fælna lið þoldi ekki birtuna af
verkum og andagift Jóns Gunn-
ars.
Skipbrotið í Flatey varð veru-
legt áfall fyrir okkur öll sem lagt
höfðum hjarta okkar að veði í
þær hugsjónir. Við Jón Gunnar
vorum sannfærðir um að þarna
hefði Flatey og Flateyjarhreppur
misst af góðu tækifæri til að verða
að blómlegri byggð menningar og
lista.
Listsköpun Jóns Gunnars beið
þó engin skipbrot. Fiann hafði
virkjað sólina og fór síðar að
glíma við aðdráttaraflið. Hann
fann sér jaðarsvæði í tilverunni
sem hentuðu honum afar vel.
Hann vann á mörkum tveggja
heima, þar sem einhver spenna
var, á milli hins ráðna og óráðna,
á milii birtu og skugga, á milli
listahandbragðs og abstrakt hug-
myndar... Áhugi hans á vísind-
um, á eðli efnis komu fram í lista-
verkum hans. Honum var ekki
aðeins eðlislægt spennusvæði í
myndlist, sem löngum hefur ein-
kennt verk mestu listamanna
heldur og var honum eðlislægt
spennusvæði í mannlífi. Hið
óráðna eða óvissan var tromp í
tilveru Jóns Gunnars, tromp sem
hann átti ætíð á hendi. Hið lítil-
fjörlega í mannlegum sam-
skiptum var spennandi þegar
hann hafði klætt það í búning
óvissunnar, kastað út einu litlu
óvissutrompi.
Jón Gunnar var töframaður
eða réttara sagt galdramaður.
Hann sameinaði krafta sína og
hugarorku ekki aðeins til þess að
beisla geisla sólar og ráða í að-
dráttaraflið, heldur og að beisla
hugmyndir og gefa þeim afl, orð,
form eða efni. Og völundurinn
var alltaf að verki, kröfuharður
við sig og aðra. Hann notfærði sér
einnig galdratákn og náði valdi á
þeim. Galdrarúnir fengu nýtt út-
lit og nýja merkingu og allt var
beislað í form kraftsins og hrein-
leikans.
Vegna töfra sinna var Jón
Gunnar hættulegur maður. í
kringum hann var ætíð líf og
þróttur og spenna óvissunnar.
Jafnvel háspenna-Iífshætta.
Lognmolla, aðgerðarleysi og væl
voru dauðasyndir. Hann var
hættulegur maður vegna þess að
hann hafði sterk áhrif á fólk. Það
komst enginn undan þeim áhrifa-
mætti og hann gat sprengt örygg-
in í fólki. Sumir þola illa slíkan
ofurmátt og flýja af hólmi, en
fyrir fjölmarga sem ekki flýðu var
Jón Gunnar ekki aðeins lista-
maðurinn heldur lærifaðir líka,
auk þess að vera yndislegur og
afburða skemmtilegur félagi.
Lífsþrótturinn, lífsgleðin og
gamansemi Jóns Gunnars voru
einstök. Frásagnarlist var honum
í blóð borin og í vinahópi var
hann hrókur alls fagnaðar. Sögur
og tilsvör Jóns Gunnars voru
alltaf leiftrandi og skemmtileg.
Jafnvel þegar honum leið sem
djöfullegast nú í vetrarlok.
Við, þrír góðir vinir Jóns
Gunnars, vorum í heimsókn hjá
honum á Borgarspítala. Tekinn
var tappi úr flösku og við skáluð-
um fyrir Jóni og lífinu. Það var
glatt á hjalla þessa stuttu
samverustund og það hýrnaði yfir
Jóni Gunnari. Hann ræddi um þá
nauðsyn fyrir langlegusjúklinga
að hafa bar og góðan matsölustað
í glerhýsi á þaki Borgarspítala þar
sem hægt væri að hafa stjörnu-
kíkja og skoða himingeiminn í
stað þess að rýna á hvíta veggi.
Við lyftum glösunum aftur og Jón
sagði glottandi: „Hvað skyldi
Halldór á Kirkjubóli segja við
þessu?“
Kannski er Jón Gunnar eini
maðurinn sem hefur vísvitandi
gert sólina bjartari. Hann fór
ekki troðnar slóðir og þess vegna-
held ég, að hann hafi Iifað ríku-
legra lífi en gengur og gerist.
Ævintýri Jóns Gunnars í lífi og
störfum voru með eindæmum og
ég leita í minningunni og finn
ekki eitt augnablik þegar lífinu
var ekki lifað eins og hver stund
væri hin síðasta, af miklum lífs-
þrótti, í lífsgleði, án firringar, án
örvæntingar ailt til hinstu stund-
ar.
Jón Gunnar Árnason er efa-
lítið nánasti vinur minn og félagi
á lífsleiðinni. Vinátta okkar var
frjó og sterk, aldrei vottur af
leiðindum. Okkur veittist
auðvelt að sigla saman í lífsins
ólgusjó og samræðurnar við Jón
voru mér mikil uppspretta frum-
leika, fróðleiks og skemmtunar.
Nú hafa leiðir skilist við annað og
meira vatnsfall en læk í Flatey.
Og ég þykist þess fullviss að öðl-
ingurinn, Jón Gunnar, sem skóp
hin fegurstu skip og gerði sólina
bjartari hafi siglt með viðhöfn
yfir móðuna miklu. Ég harma
fráfall góðs drengs og afburða
listamanns.
Guðmundur P. Ólafsson
Kveðja frá Myndhöggvara-
félaginu í Reykjavík
fsland kveður nú einn sinna
bestu sona - smiðinn sem varð að
myndhöggvara - róttækan fram-
úrstefnulistamann - mikinn
áhrifavald og lærimeistara yngri
myndhöggvara.
Fram á sinn síðasta dag stjórn-
aði Jón Gunnar Árnason mynd-
höggvari smíði á stórum og glæsi-
legum höggmyndum sem eiga
eftir að gleðja um ókomna fram-
tíð.
Hugmyndalistin var Jóni
Gunnari hugleikin og hann kunni
þann galdur að fá myndverk til
þess að óma, hreyfast og taka við
geislum og ljósi himinsins.
Heimsókn okkar þriggja úr
stjórn Myndhöggvarafélagsins til
Jóns Gunnars aðeins tveim sólar-
hringum fyrir andlát hans verður
okkur ógleymanleg, en þá gaf
þessi myndsnillingur og máttar-
stólpi félagsins okkur góð ráð
vegna málefna félagsins.
Ef til vill hefur Jón Gunnar nú
þegar tekið sér far með
sérsmíðuðum sólvagni inn í víð-
áttur hins óþekkta heims.
Fyrir hönd Myndhöggvarafé-
lagsins í Reykjavík er Jóni Gunn-
ari Ámasyni þökkuð ómetanleg
störf í þágu félagsins.
Dætrum og fjölskyldu eru
sendar samúðarkveðjur.
F.h. stjórnar M.H.R.
Örn Þorsteinsson formaður
Kveðja frá Myndlistaskólanum
í Reykjavík
Skammt er stórra högga á milli
þegar okkar ágæti vinur Jón
Gunnar Árnason myndhöggvari
kveður svo skömmu eftir fráfall
Ragnars Kjartanssonar.
Jón Gunnar var um tíma við
nám undir handarjaðri Ásmund-
ar Sveinssonar í Myndlistaskól-
anum í Reykjavík. Trúlega hefur
það orðið kveikjan að lífsstarfi
hans. Ætíð síðan minntist Jón
Ásmundar sem hins mætasta vin-
ar og kennara.
Jón var síðan tengdur skólan-
um um árabii og sat m.a. í stjórn
skólafélagsins um skeið sem rit-
ari. Seinna fylgdist hann með
starfi höggmyndadeildar skólans
og kom iðulega til skrafs og ráða-
gerða. Var Jón kröfuharður og
íhugull og benti á það, sem hon-
um þótti betur fara.
Jón Gunnar vann verk sín fyrst
og fremst í málma. Hann hafði
ungur numið járnsmíði og vann
við þá iðju hjá Sindra. En hugur-
inn stóð í frjálsari áttir og þar
kom að hann fór til náms í list-
sköpun við Honsey College of
Art í London 1965-’66 og aftur
1967. Sinnti hann síðan eingöngu
Iist sinni og gerði þar miklar kröf-
ur. Jón stundaði kennslu m.a. við
Myndlista- og handíðaskóla ís-
lands og Listaháskólann í Kaup-
mannahöfn.
Jón Gunnar var framúrstefnu-
maður í myndlistinni og frum-
kvöðull á mörgum sviðum. Hann
var einn af stofnendum SÚM,
sem barðist hetjulega fyrir til-
verurétti sínum og hélt uppi sýn-
ingarsal hinna nýju viðhorfa.
Hann var einnig einn af atkvæða-
mestu stofnendum Nýlistasafns á
þeim tíma. Ásamt Ragnari Kjart-
anssyni var Jón aðalhvatamaður
að stofnun Myndhöggvarafélags-
ins en segja má að forsaga að
stofnun þess hafi verið högg-
myndasýningar á Skólavörðu-
holti settar upp í samvinnu við
Myndlistaskólann í Reykjavík í
lok sjöunda áratugarins. Skólinn
var þá til húsa í Ásmundarsal og
hafði til umráða nokkurt svæði
fyrir norðan hann, sem var autt
og því tilvalið til sýninga á þrívíð-
um verkum.
Verk Jóns Gunnars eru um
margt sérstæð, hugmyndafræðin
að baki þeim svo og útfærslan.
Má þar af mörgu nefna Sólvagn-
inn, sem beislar orku sólar, svo
og skipin og mikið safn hinna
furðulegustu hnífa, sem segja má
að hver um sig hafi verið tvíeggj-
aður. Jón Gunnar var ríkur að
tilfinningu og næmni, hann var
stórbrotinn og hugvitssamur,
kátur, skemmtilegur og sannur.
Mörgum smámyndum bregður
fyrir af því, sem hann sagði og
gerði. Jón vann að list sinni til
síðasta dags, þar sem hann dvald-
ist á Borgarspítalanum vegna
ALÞÝÐUBANDALAGIÐ
Alþýðubandalagið í Kópavogi
Morgunkaffi
laugardaginn 6. maí milli 10 og 12 verður Valþór Hlöðversson bæjarfulltrúi
á skrifstofunni, Þinghól, Hamraborg 11. Heitt kaffi á könnunni. Allir vel-
komnir.
Alþýðubandalagið í Kópavogi
Bæjarmálaráð
fundar 8. maí klukkan 20.30 í Þinghól, Hamraborg 11. Rætt um skipulags-
og atvinnunmál. Stjórnin.
Alþýðubandalagið Garðabæ
Ólafur Ragnar Grímsson
er gestur félagsfundar í dag í Safnaðarheimilinu Kirkjuhvoli. Fundurinn
hefst klukkan 18.30.
ABK
Spilakvöld í Kópavogi
Alþýðubandalagið í Kópavogi heldur spilakvöld mánudaginn 8. maí kl.
20.30 í Þinghóli, Hamraborg 11,3. hæð. Allir velkomnir. Stjórnin.
Alþýðubandalagið Hafnarfirði
Vorfagnaður
Alþýðubandalagið í Hafnarfirði heldur „Vorfagnað" í veitingahúsinu A.
Hansen, föstudagskvöldið 5. maí nk.
Skemmtiatriði og gítarspil. Inngangseyrir innifalinn í matarverði. Félagar
fjölmennið og takið með ykkur gesti. Fögnum vorkomu í Firðinum. Nánar
auglýst síðar.
Stjórn ABH
veikinda sinna og lauk þar undir-
búningi að miklu verki.
Er það von okkar að síðasta
myndlistarverk Jóns Gunnars
Árnasonar muni rísa við aðalinn-
gang Borgarspítalans og bera
stórbrotinni hugsun hans vitni.
Við kveðjum góðan vin með
söknuði og vottum aðstandend-
um hans okkar dýpstu samúð.
Stjórn Myndlistaskólans
í Reykjavík
Kveðja frá Listasafni Islands
í gær var borinn til moldar einn
merkasti myndlistarmaður okkar
íslendinga úr hópi þeirra er fram
komu á sjónarsviðið á sjöunda
áratugnum.
Jón Gunnar Árnason var aðal-
hvatamaður að stofnun SÚM,
Nýlistasafnsins og Myndhöggv-
arafélagsins og vann þar afar
fórnfúst og óeigingjarnt starf.
Jón Gunnar tók sæti í safnráði
Listasafns íslands, sem annar
fulltrúi SÍM, síðastliðið haust,
samkvæmt nýjum lögum um
Listasafnið. í öllum málum var
hann ráðhollur og vandvirkur.
Hann var fordómalaus, en mjög
næmur og kröfuharður í afstöðu
sinni til allrar myndlistar, sem er
einkenni allra góðra listamanna.
Hann var drengur góður og
skemmtilegur með afbrigðum.
Að leiðarlokum vill Listasafn
íslands þakka Jóni Gunnari störf
hans í þágu safnsins og ómetan-
legan skerf til íslenskrar mynd-
listar.
Kveðja frá skúlptúrdeild
Myndlista- og handíðaskóla
íslands
Nú er skarð fyrir skildi í röðum
íslenskra myndlistarmanna
vegna andláts Jóns Gunnars
Árnasonar myndhöggvara. Jón
var þar ætíð í fylkingarbrjósti
sakir mannkosta og mikilla list-
rænna hæfileika.
Jafnframt myndsköpun vann
hann ötullega að hvers kyns fé-
lagsmálum. Hagsmunamál
myndlistarmanna voru jafnan of-
arlega í huga hans, enda vildi
hann framgang listarinnar sem
mestan.
Myndlista- og handíðaskóli ís-
lands átti þess kost að njóta
starfskrafta Jóns um nokkurt
skeið. Var hann kennari í skúlp-
túradeild í nokkur ár eftir 1980,
þar af var hann deildarstjóri í tvö
ár, 1982 til 1984.
Það var mikill fengur fyrir
skólann og þó einkum fyrir
deildina, sem var að stíga sín
fyrstu skref. í raun má orða það
þannig að Jón hafi opnað glugga
skúlptúrdeildar upp á víða gátt til
austurs og vesturs fyrir nýjum
hræringum og straumum í mynd-
list.
Jón umgekkst nemendur sína
jafnt sem kennari og félagi. Af
viskubrunni hans teyguðu menn
frjómagn nýrra hugmynda til list-
sköpunar. Hann hafði afar mót-
andi áhrif á nemendur sem þeir
munu búa að um ókomin ár.
Ég votta aðstandendum Jóns
Gunnars mína dýpstu samúð.
Sigrún Guðmundsdóttir
yfirkennari í skúlptúrdeild MHÍ
í minningu
Jóns Gunnars
Æi Jón Gunnar!
Og ég sem gerðist lífvörður þinn
- til lítils var það!
Hver á nú að skopast að mér
- og slá gullhamrana.
Segja - stattu þig stelpa!
í minningunni lifir hláturinn
þinn, glettnisleg augun og við-
mótið ljúfa.
Eftir sitjum við og svífum
áfram umhverfis sólu sem þú
reyndir að aðstoða að endur-
heimta orku sína.
Aðstandendum öllum og vin-
um votta ég samúð.
Bírna Þórðardóttir
8 SlÐA - ÞJÓÐVIUINN Ml&vlkudagur 3. maí 1989