Þjóðviljinn - 03.05.1989, Page 9

MINNING

Helga Finnsdóttir
28. september 1895 - 25. apríl 1989
Brenndur af brandi
brenn uns brunninn er,
funi kveikist af funa.
Maður af manni
verður af máli kunnur
en til dœlskur af dul.
Þessi spakmæli Hávamála eiga
við, er ég minnist tengdamóður
minnar, Helgu Finnsdóttur, en
útför hennar verður gerð frá
Fossvogskapellu í dag 3. maí.
Helga fæddist að Stóru-Borg
undir Eyjafjöllum, hún var dóttir
hjónanna Ólafar Þórðardóttur og
Finns Sigurfinnssonar, er þar
bjuggu.
Föður sinn missti hún árið
1901. Hann var ásamt fleira fólki,
flestu undan Fjöllunum, í
kaupstaðarferð þegar bátur
þeirra fórst við innsiglinguna í
Vestmannaeyjahöfn. Þá var
Helga á 6. ári. Átta ára gömul var
hún send til Vestmannaeyja og
ólst þar upp.
Árið 1920 þann 20. maí giftist
hún Sigurjóni Pálssyni frá Hjörts-
bæ í Keflavík. Helga lifði mann
sinn, en hann lést árið 1975.
Mér er bæði ljúft og skylt að
minnast hennar nokkrum orðum,
því hún var ekki einungis góð
tengdamóðir og amma barnanna
minna heldur var hún mér sem
besta móðir.
Helga átti heimili hjá okkur
hér í Mosfellsbæ í 8 ár og var það
ánægjulegur tími, sem skilur eftir
ljúfar minningar og við erum
þakklát fyrir að hafa átt þessi ár
með henni.
Hún átti gott með að færa hugs-
anir sínar í orð og talaði fallegt
mál, hafði á takteinum mörg
gömul orð og orðtök, sem eru að
hverfa úr talmáli okkar.
Minni hennar var ótrúlegt, því
hún var hafsjór fróðleiks um
menn og málefni liðinna tíma.
Þennan fróðleik var hún óspör á
að miðla öðrum, m.a. var hún
áhugasöm um að taka þátt í upp-
lýsingasöfnun þjóðháttastofn-
unar, um líf og störf fyrri tíma.
Það er athyglisvert og rétt að
hugleiða, hvað hennar kynslóð,
hin svokallaða aldamótakynslóð,
upplifði róttækar breytingar, sem
orðið hafa í lífi þessarar þjóðar.
Lærdómsríkt var að fylgjast með
hversu eiginlegt það var Helgu að
laga sig að breytingum án þess þó
að missa rótfestu sína.
Helga var mjög fróðleiksfús,
las mikið og fylgdist með því sem
var að gerast í þjóðlífinu og hafði
ákveðnar skoðanir á mönnum og
málefnum. Stjórnmálaáhugi
hennar hafði þó dvínað frá fyrri
tíð, þegar hún skipaði sér í raðir
þeirra, sem börðust fyrir bættum
hag verkafólks og tók þátt í störf-
um Kvenfélags Sósíalista.
Snar þáttur í lífi Helgu var
saumaskapur, en hún fór til
Kaupmannahafnar árið 1915 til
náms í kjólasaum. Þegar hún
kom aftur heim til íslands 1917,
tók hún til við sauma. Fyrst gekk
hún í hús og saumaði þar á ann-
arra manna saumavélar, eins og
hún orðaði það sjálf. Seinna kom
hún sér upp saumastofu, tók
lærlinga og hélt auk þess nám-
skeið bæði hér í Reykjavík og í
Vestmannaeyjum. Gat hún
þannig á erfiðum tímum aflað
heimilinu lífsviðurværis þegar
ekki var annað að hafa.
Eftir dvöl hennar í Danmörku
hafði hún sterkar taugar til þess
lands, þar átti hún marga góða
vini og ferðaðist oft þangað á
seinni árum. Auk þess fór hún oft
til yngstu dóttur sinnar og hennar
fjölskyldu í Bandaríkjunum.
Þessar siglingar hennar eru
kannski fyrst og fremst merkileg-
ar fyrir þær sakir að hún var á
87unda ári þegar hún fór síðast til
útlanda. Hún lét því aldrei deigan
síga meðan hún mátti.
Einnig ferðaðist hún mikið
innanlands, bæði hringferðir á
sjó og landi, að ég tali nú ekki um
ferðir hennar til Eyja, það væri
að bera í bakkafullan lækinn að
telja þær upp.
Til Vestmannaeyja bar hún
sterkar taugar í brjósti og í henn-
ar augum voru tveir fegurstu
staðir landsins Eyjarnar og Eyja-
fjöllin.
Á seinni árum hafði Helga
mikla ánægju af því að taka þátt í
félagsstarfi aldraðra, bæði í
Reykjavík og eins í Mosfellsbæ
eftir að hún flutti þangað. Hún
eignaðist marga góða vini í gegn-
um það starf og ekki síst hér í
Mosfellsbæ, hvar hún mætti vin-
semd og alúð.
Helga var fríð kona og reisn
yfir henni alla tíð, hún hélt and-
legu atgervi sínu uns hún veiktist
á síðastliðnu hausti. Nú er hún
horfin yfir móðuna miklu þessi
elskulega kona. Hafi hún þökk
fyrir allt, sem hún gerði og var
okkur sem eftir stöndum.
Þau Helga og Sigurjón eignuð-
ust 6 börn: Finn, bókavörð Bóka-
safns Seltjarnarness og tvíbura-
bróður hans Sigurjón Helga, en
hann lést 17 ára að aldri,
Hennýju Dagnýju, sem var gift
Einari Þorsteinssyni rakarameist-
ara, en hann lést 1978, Ólöfu
Ingibjörgu, sem er gift Helga
Eiríkssyni aðalbókara, Pálínu
Þuríði hjúkrunarforstjóra, sem
er gift undirrituðum og Jóhönnu
Kristínu, sem er gift Froda Eller-
up vélstjóra.
Þakkir og kveðjur eru færðar
starfsfólki þjónustuíbúða aldr-
aðra við Dalbraut, læknum og
hjúkrunarfólki Landspítalans,
deild II-A og Skjóls við Klepps-
veg.
Trú á eigin dug og dáð
drengskap, vit og bjargarráð,
trú á íslands tign og auð
trú á meir en þrœldómsbrauð.
(M. Jochumsson).
Með þessum ljóðlínum kveð ég
elskulega tengdamóður mína.
Sigmundur R. Helgason
Helga Finnsdóttir, langamma
barnanna minna, er látin. Helgu
kynntist ég fyrir fimm árum og
skildi þá fljótt, að hér var á ferð-
inni einstök kona fyrir margra
hluta sakir. Hún var sérstaklega
glæsileg og svipfalleg gömul
kona, þá 88 ára að aldri. Við nán-
ari kynni fann ég að hún var
skarpgreind og ótrúlega ern. Allt
milli himins og jarðar mátti ræða
við Helgu, viska hennar og þekk-
ing á mörgum sviðum var alveg
sérstök og viðmót hennar allt ein-
kenndist af einstakri hlýju. Það
verður að segjast eins og er, að ég
féll algerlega fyrir þessari öldr-
uðu konu. Manni leið vel í návist
Helgu Finnsdóttur.
Helga var mjög skemmtileg í
samræðum við fólk og þegar hún
sagði frá. Þær voru ófáar sögurn-
ar skemmtilegu sem byrjuðu:
„Það var einusinni maður úr
Vestmannaeyjum...“ og við-
staddir brostu góðlátlega, vegna
þess að þessar sögur virtust ótelj-
andi. Helga naut þess að segja
frá, enda hafði hún frá mörgu að
segja frá löngum æviferli. Kom
þar skýrt fram hversu gott vald
hún hafði á móðurmálinu.
Þegar minnst er einhvers ná-
komins, hrannast minningarnar
upp, oft í skýrum myndum. Af
miklu er að taka, þegar Helgu er
minnst, þrátt fyrir stutt kynni.
Ein myndin er af Helgu við
stofuborðið á Arnartanga.
Heimilisfólkið er í spurningaleik.
Auðvitað er Helga miðpunktur-
inn við borðið, hrókur alls fagn-
aðar, stóð sig oft langbest, sér-
staklega þegar spurt var um þjóð-
legan fróðleik. Við skemmtum
okkur konunglega - og sérstak-
lega Helga, þvf hún hafði hið
mesta yndi af hverskyns spila-
mennsku og hugarleikfimi.
Önnur mynd tengist því er upp
komst um fákunnáttu undirritaðs
í íslenskri ljóðlist og ýmsu því
sem þjóðlegt var, bæði í sögu
landsins og menningu. „Og þú,
langskólagenginn maðurinn og
kennari að auki...!!“ sagði hún
gjarnan með glettnisglampa í
augum. Stríðni hennar var góð-
látleg og notaleg og bar ekki vott
um annað en hlýju of væntum-
þykju - og svo fannst henni þetta
auðvitað skemmtilegt. Það eru
engin ný sannindi, að menntun
mælist ekki einvörðungu í skóla-
göngu. Helga var okkur ljóslif-
andi sönnun þessa.
Með þessum fáu línum vil ég
kveðja góða vinkonu, sem
kenndi mér margt.
Guð blessi minningu hennar.
Valdemar Pálsson
í dag er til moldar borin frá
Fossvogskirkju Helga Finnsdótt-
ir, sem lést 25. apríl s.l. á Hjúkr-
unarheimilinu Skjóli, Reykjavík.
Helga fæddist 28. september
1895 á Stóruborg, Austur-
Eyjafjallahr., Rang. Foreldrar
hennar voru: Finnur Sigurfinns-
son f. 15. nóv. 1855, d. 16. maí
1901, bóndi á Stóruborg og k.h.
Ólöf Þórðardóttir f. 20. jan.
1863, d. 1935. Finnur, er fimmti
maður í beinan karllegg frá
Högna Sigurðssyni presti f. 11.
ágúst 1693, d. 7. júlí 1770, þekkt-
ur fyrir að eiga átta syni, er allir
urðu prestar. Finnur fórst í sjó-
slysinu mikla á Uppstigningardag
1901, er Eyjafjallabáturinn
Björgólfur hvolfdi í innsiglingu-
nni til Vestmannaeyja, með 28
manns úr sömu sveit innanborðs
og aðeins einn maður komst lífs
af.
Helga var aðeins fimm ára,
þegar faðir hennar drukknaði og
móðir hennar gekk þá með 13.
barnið, sem fæddist sjö mánuð-
um síðar. Af systkinahópnum
dóu 5 í frumbernsku, en 8 komust
til fullorðinsára, þau voru: Jón-
ína, Jóhann Kristinn, Þórfinna,
Sigrún, Helga, Ingibjörg, Finn-
bogi og Friðfinnur. Jóhann, Ingi-
björg og Finnbogi náðu ekki þrí-
tugs aldri og nú er Friðfinnur einn
eftir á lífi. Eftir lát Finns reyndi
Ólöf að búa áfram á Stóruborg,
en gafst upp eftir eitt ár og varð
að láta flest börnin frá sér, Helga
ólst upp hjá vandalausum, fyrst á
Hlíð undir Eyjafjöllum, síðar í
Vestmannaeyjum. Skömmu eftir
fermingu réðst hún í vist til
læknishjónanna þar, Halldórs
Gunnlaugssonar og Önnu Sigrid
(fædd Therp) og hefur vinátta og
tryggð haldist með fjölskyldu
Helgu og þeirri fjölskyldu æ síð-
an. Á þeirra vegum fór Helga til
Kaupmannahafnar árið 1915 til
náms í kjólasaum og dvaldi þar
við nám og störf í tvö ár hjá Mag-
asin de Nord.
Helga giftist í Vestmanna-
eyjum 20. maí 1920, Sigurjóni
Pálssynif. 12. ágúst 1896íHjörts-
bæ í Keflavík. Foreldrar hans
voru Páll Magnússon f. 12. apríl
1851 í Hjörtsbæ, d. í maí 1934 og
seinni k.h. Þuríður Nikulásdóttir
f. 18. sept. 1855 í Berjaneskoti,
A-Eyjafjallahr., d. 30. sept. 1940
í Keflavík. Fyrsta árið bjuggu
Helga og Sigurjón í Vestmanna-
eyjum, en fluttu þá til Keflavíkur
og bjuggu þar í tæp þrjú ár, fluttu
síðan aftur til Vestmannaeyja og
bjuggu þar til ársins 1930, er þau
fluttu til Reykjavíkur. Sigurjón
var sjómaður framan af ævi, en
vann einnig öll almenn störf er til
féllu í landi, síðustu 25 árin var
hann vélgæslumaður hjá Grjót-
námi Reykjavíkurborgar. Sigur-
jón lést 15. ágúst 1975 á Borgar-
spítalanum í Reykjavík.
Helga og Sigurjón voru komin
yfir sjötugt þegar þau eignuðust
eigin íbúð, að Ferjubakka 10 í
Reykjavík, fram að því bjuggu
þau í ýmsum leiguíbúðum. Þótt
húsakynni væru ekki alltaf mikil
voru Helga og Sigurjón mjög
samhent í því að gera heimili sitt
hlýtt og notalegt, meðal annars
kom Helga sér upp blómagarði
þar sem því var við komið, þau
voru mjög gestrisin og góð heim
að sækja og sannaðist á þeim hið
fornkveðna, að nóg er húsrými
þar sem hjartarými er. Þá var oft
þröng á þingi, þegar börnin voru
öll heima og Helga með sauma-
stofu inn á heimilinu, því á
kreppuárunum upp úr 1930 var
oft litla vinnu að fá og kom því
saumakunnátta Helgu að góðum
notum við að afla heimilinu líf-
sviðurværis. Auk þess að starf-
rækja saumastofu hafði Helga
sníða- og saumanámskeið fyrir
Húsmæðrafélag Reykjavíkur í
fjölda mörg ár. Helga var sauma-
kona af Guðs náð,hún var smekk-
vís og lagin og svo nýtin á efni að
undrun sætti, nóg var að koma
með til hennar mynd í blaði af
einhverri flík, hún mældi út mest
með augunum keypti efni og flík-
in var tilbúin á skömmum tíma og
það sem merkilegast var af-
gangur af efninu var enginn, ég
gleymi því aldrei er hún einu sinni
sem oftar saumaði kjól á dóttur-
dóttur sína að efnið var í knapp-
ara lagi, engin sáust þess þó
merki á kjólnum fullgerðum, en
ef kraganum var snúið við mátti
sjá að neðra byrði hans var
samansett úr sjö pjötlum.
Helga og Sigurjón eignuðust
sex börn og eru fimm þeirra á lífi:
a) Finnur f. 14. nóv. 1919 í
Vestmannaeyjum, bókavörður á
Seltjarnarnesi, ókvæntur og
barnlaus, hann lét sér mjög annt
um móður sína og reyndist henni
hlýr og góður sonur þar til yfir
lauk. b) Sigurjón Helgi f. 14. nóv.
1919 í Vestmannaeyjum, d. 24.
des. 1936 í Reykjavík, aðeins 17
ára mikill efnispiltur og hvers
manns hugljúfi, varð hann for-
eldrum sínum og ástvinum hinn
mesti harmdauði. c) Henný f. 29.
apríl 1922 í Keflavík, maður
hennar var Einar Þorsteinsson
rakarameistari f. 19. ágúst 1921,
d. 14. apríl 1978, þau eiga tvö
börn og eitt barnabarn. d) Ólöf f.
4. okt. 1923 í Keflavík, maður
hennar er Helgi Eiríksson aðal-
bókarif. 13. febr. 1922 í Sandfelli
A-Skaft., þau eiga sex börn, níu
barnabörn og fimm barnabarna-
börn. e) Pálína f. 17. júní 1931 í
Reykjavík, hjúkrunarfræðingur,
maður hennar er Sigmundur
Ragnar Helgason f. 7. des. 1927 í
Reykjavík, skrifstofustjóri, þau
eiga þrjú börn og fjögur barna-
börn f) Jóhanna Kristín f. 31. maí
1935 í Reykjavík, húsmóðir í
New York, maður hennar er
Fróði Ellerup f. 17. febr. á
Seyðisfirði, vélfræðingur, þau
eiga tvö börn. Heima hjá Helgu
og Sigurjóni fæddist einnig dótt-
urdóttir þeirra, Sigrún Dúfa 25.
okt. 1942 og átti þar heima fimm
fyrstu æviár sín og var ætíð tekin
sem ein af dætrunum og báru þau
alla tíð mikla umhyggju fyrir
henni. Afkomendur Helgu eru í
dag 38.
Fjórum árum eftir lát Sigur-
jóns flutti Helga til Pálínu dóttur
sinnar í Mosfellsbæ og bjó þar við
umhyggju og hlýju, þar til hún
flutti í þjónustuíbúðir aldraðra
við Dalbraut í Reykjavík. Helga
var þrekmikil og heilsuhraust
fram á síðasta ár, sístarfandi og
þurfti alltaf að láta eitthvað vera
að gerast í kringum sig, hún hafði
yndi af ferðalögum og lét ekki
aldurinn aftra sler, komin á tí-
ræðisaldur fór hún ein í stórferða-
lög jafnvel til útlanda. Helga tók
mikinn þátt í félagsstarfi aldr-
aðra, einkum spilamennsku sem
hún hafði sérstakt yndi af, all-
broslegt þótti manni að heyra
þegar hún var að býsnast yfir sljó-
leika og athafnaleysi gamla fólks-
ins, sem í mörgum tilfellum var
allt að tuttugu árum yngra en hún
sjálf. Þannig fannst mér, allt frá
því að ég kom inn í fjölskyldu
hennar fyrir þrjátíu árum, að
Helga væri tuttugu árum yngri,
bæði í útliti og anda, en árin
segðu til um. Hún fékk litla
skólagöngu í bernsku eins og títt
var á þeim árum, en minnisstætt
var henni, að hún örvhent var
lamin til þess að skrifa með hægri
hendinni og taldi hún það koma
niður á því að rithönd sín væri
ekki í samræmi við aðra hand-
lagni hennar. Helga var þvílík
uppspretta af fróðleik að undrun
sætir, má því þakka mikilli eðlis-
greind, miklum bókalestri og
stálminni. Þessum eiginleikum
hélt hún fram á síðasta ár og er
mér sagt að þjóðháttadeild
Þjóðminjasafnsins hafi notið að-
stoðar hennar við að skrásetja
ýmislegt, sem óðum er að falla í
gleymsku. Helga var mjög róttæk
í skoðunum og þrátt fyrir trú á
eilífan sósfalisma og alræði ör-
eiganna var Guðstrúin sterk og
einlæg, hún gat verið dómhörð og
sagt eitt og annað, sem ekki féll
öllum jafn vel í geð.
Góð kona er gengin, kona sem
öllum þótti vænt um, er henni
kynntust. Megi minning hennar
lifa.
Loftur Baldvinsson
Miftvlkudagur 3. maí 1989 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9