Þjóðviljinn - 03.05.1989, Qupperneq 13

ERLENDAR FRETTIR
Sovétríkin
Grómýkó hættur
Ferli langreyndasta þjarks heimsstjórnmála á þessari öld er
lokið. Hann þjónaði öllum sovéskum aðalvaldhöfumfrá
Stalín til Gorbatsjovs ogþekkti alla Bandaríkjaforsetafrá
Roosevelt til Bush
Síðasta stórfréttin frá Sovét-
ríkjunum er að Gorbatsjov
hafi framkvæmt „stórhreingern-
ingu“ í miðnefnd kommúnista-
fiokksins,sem er ein af helstu vaid-
astofnunum þar í landi. Vissir
greinarhöfundar vestrænna
blaða hafa í þessu sambandi borið
honum á brýn gerræði sem minni
á stjórnarhætti fyrri valdhafa
þarlendis. Sú samlíking er ekki í
fyllsta máta sanngjörn;miðnefnd-
armeðlimirnir fyrrverandi fara
einfaldlega á eftirlaun eða í önnur
störf, svo að örlög þeirra eru ekki
hóti dapurlegri en vestrænna
stjórnmálamanna, sem af einum
eða öðrum ástæðum verða illa úti
í sviptivindum stjórnmálanna og
hljóta að láta af embættum.
Eigi að síður er hér ekki um
neina smávegis ráðstöfun að
ræða. Af nærfellt 480 aðal- og
aukameðlimum miðnefndarinn-
ar láta nú 110 af störfum í henni.
Allir gera það formlega að eigin
ósk, en varla er vafi á því að frum-
kvæði af hálfu núverandi æðstu
manna í Kreml hafi valdið tals-
verðu þar um. Gorbatsjov virðist
hér vera að fylgja eftir úrslitum
kosninganna sögulegu til fulltrú-
aþingsins á dögunum, en þau
urðu miklar hrakfarir fyrir íhalds-
samari flokksbrodda. Það tæki-
færi, sem þetta býður upp á, not-
ar Gorbatsjov nú til að fjölga
frjálslyndari mönnum í forustu-
röðum flokksins.
Hvítrússneskur
kotungssonur
Þekktastur þeirra, sem nú
hverfa úr miðnefndinni, er án alls
vafa Andrej Andrejevitsj Gróm-
ýkó. Hann er nú að verða átt-
ræður, svo að líklega er óhætt að
fullyrða að löngum og sögulegum
ferli hans í stjórnmálum sé hér
með að fullu lokið. Þetta er mað-
ur, sem séð hefur tímana tvenna
og þrenna, bæði í Sovétríkjunum
og utan þeirra, og enginn annar
núlifandi maður býr líklega yfir
svo víðtækri reynslu af alþjóða-
málum sem þessi hvítrússneski
kotungssonur, er fæddur var í
Rússlandi keisaranna og var tíu
ára drengsnáði með takmarkaða
framtíðarmöguleika þegar bolsé-
víkar tóku völd í Petrógrad.
Sem utanríkismálasérfræðing-
ur í fremstu röð hefur Grómýkó
þjónað öllum æðstu valdhöfum
Sovétríkjanna, að Lenín einum
undanteknum. Hann þekkti Ro-
osevelt og alla Bandaríkjaforseta
eftir hann - Truman, Eisenhow-
er, Kennedy, Johnson, Nixon,
Ford, Carter, Reagan, Bush.
Hann þvargaði og samdi við
Churchill, de Gaulle, Adenauer,
Eden, Macmillan, Zhou Enlai,
Mao Zedong og fleiri og fleiri. f
rúma fjóra áratugi var hann
stöðugt í sviðsljósi alþjóðastjórn-
málanna.
Hamingjubarn
fjölskyldunnar
í viðtali við vesturþýska tíma-
ritið Der Spiegel gefur Grómýkó
í skyn, að faðir hans hafi látist af
völdum hungursneyðar þeirrar,
er grandaði fjölda sovésks sveita-
fólks í samyrkjubyltingu Stalíns.
Af bræðrum hans þremur féllu
tveir í heimsstyrjöldinni síðari og
sá þriðji varð örkumla. Andrej
varð hamingjubarn þeirrar fjöl-
skyldu. Hann komst á búnaðar-
skóla í Minsk, las síðan hagfræði í
Moskvu. Doktorsritgerð hans
um Bandaríkin á árum
heimskreppunnar miklu vakti at-
hygli Molotovs á honum, og 1939
var hann tekinn í utanríkisþjón-
ustuna. Þar voru margir stólar
auðir eftir „hreinsanirnar" á
fjórða áratugnum og það stuðlaði
að skjótum frama Grómýkós, en
þessutan vantaði hann ekki hæfi-
leikana. Hann var fljótlega settur
yfir Bandaríkjadeild utanríkis-
ráðuneytisins og 1942 gerður að
ambassador í Washington. Hann
stóð Stalín nær í Teheran, Jalta
og Potsdam, þegar Kremlar-
bóndi, Churchili og Roosevelt
réðu ráðum sínum um framtíð
heimsins. í sagnfræðiriti um Pots-
damráðstefnuna er því haldið
fram, að Stalín hafi komið best
uppfræddur á þann fund stór-
höfðingjanna þriggja. Það átti
hann ekki hvað síst Grómýkó að
þakka. Hafi hann ekki haft ýkja
mikinn skilning á Bandaríkjun-
um og Vesturlöndum er hann
fyrst var sendur til Washington,
var hann einkar snöggur að
glöggva sig á kringumstæðum
þar.
Harðdrægur
og laginn
Hann tók þátt í undirbúningn-
um að stofnun Sameinuðu þjóð-
anna og var 1946-48 fulltrúi lands
síns í öryggisráði þeirra, þar sem
hlutskipti hans varð að segja
„njet“ við flestu. 1957 gerði
Khrústsjov hann að utanríkisráð-
herra og það hélt hann áfram að
vera til 1985. Mikið má vera ef
það er ekki heimsmet í þeirri
starfsgrein. Grómýkó er talinn
hafa stuðlað að því að Gorbat-
sjov komst til valda. Sama ár varð
hann forseti Sovétríkjanna, en lét
af því embætti s.l. haust og þá
einnig af störfum í stjórnmálaráði
kommúnistaflokksins. Þar með
var pólitískur ferill hans að mestu
á enda. Afsögn hans nú úr mið-
nefndinni er varla annað en form-
leg staðfesting á því.
Við sögu innanríkismála kom
hann lítið, og átti það trúlega ein-
hvern þátt í því hve endingargóð-
ur hann reyndist á stjórnmálaferli
sínum. En þar að auki gætti hann
þess alltaf að auðsýna yfir-
mönnum sínum ýtrustu hollustu.
Khrústsjov, sem gat verið mesta
hross í mannlegum samskiptum,
sagði eitt um hann og það að hon-
um viðstöddum: „Skipaði ég
Grómýkó að leysa niður um sig
og setjast á ísklump, þá myndi
hann gera það.“ Sem samninga-
maður var hann harðdrægur og
Grómýkó - hló aldrei svo sannað
hafi verið.
laginn. Gert er ráð fyrir að hann
hafi jafnan reynt að stuðla að
batnandi samskiptum við vestur-
veldin, eftir því sem föng voru á.
Buster Keaton
heimsstjórnmála
Gleðimaður verður hann tæp-
ast talinn og haft er fyrir satt að
hann hafi aldrei sést eða heyrst
hlæja. Andlitssvipur hans var svo
óumbreytanlegur að hann hefur
veríð kallaður Buster Keaton
heimsstjórnmálanna. Fáir vita
hvað á bakvið þá grímu býr eða
bjó. En í endurminningum hans,
heldur þurrpumpulegum eins og
við var búist, kemur fram við-
kvæmnisleg, nánast unglingsleg
hrifning á Marilyn Monroe. Og
stundum brá fyrir hjá honum
þurrum, í hóf stilltum húmor af
því tagi, sem Engilsöxum er
gjarnan eignaður. Eitt sinn, er
einhver mannaskipti höfðu ný-
lega orðið í forustunni í Moskvu,
sagði hann við vestræna kunn-
ingja sína: „Þetta er ekki ósvipað
Bermúdaþríhyrningum. Það
hendir alltaf af og til að við hverf-
um - einn eða fleiri.“
dþ.
Vestur-Pýskaland
Jafnaðaimenn
fylgismestir
Rita Siissmuth vinsœlust
stjórnmálamanna
Samkvæmt niðurstöðum skoð-
anakönnunar í Vestur-
Þýskalandi, sem fram fór þar í s.l.
mánuði, nutu þarlendir jafnaðar-
menn þá fylgis um 40 af hundraði
kjósenda, en kristilegir demó-
kratar og bróðurflokkur þeirra í
Bæjaralandi, Kristilega sósíal-
sambandið, um 36 af hundraði
kjósenda. I þriðja sæti voru
græningjar með 10 af hundraði
og fjórðu frjálsdemókratar með 9
af hundraði.
Niðurstöður þessar benda til
þess að kristilegir demókratar/
kristilega sósíalsambandið hafi
stórtapað fylgi frá kosningunum
til sambandsþingsins í jan. 1987,
er þessir flokkar fengu rúmlega
44 af hundraði atkvæða. Jafnað-
armenn og græningjar hafa hins-
vegar bætt við sig talsverðu fylgi
síðan, ef marka má niðurstöðurn-
ar, en frjálsdemókratar standa
MENNING
Katarína Óladóttir fiðluleikari og Rosemary Kajioka flautuleikari.
Einleikarapróf
Tónlistarskólinn í Reykjavík
heldur tvenna tónleika í Norræna
húsinu nú í vikunni, þá fyrri mið-
vikudaginn 3. maí kl. 20.30 og þá
seinni fimmtudaginn 4. maí kl.
17.00. Báðir tónleikarnir eru ein-
leikarapróf nemenda frá skólan-
um.
Á tónleikunum á miðvikudag
leikur Rosemary Kajioka, flautu-
leikari, verk eftir J. S. Bach, G.
Fauré, E. Bozza og F. Martin.
Við píanóið er Krystyna Cortes.
En á tónleikunum á fimmtudag
leikur Katarína Óladóttir, fiðlu-
leikari verk eftir L. v. Beetho-
ven, J. S. Bach, B. Bartók, H.
Wieniawsky og frumflytur verk
eftir Eyþór Arnalds. Catherine
Williams leikur með á píanó. Að-
gangur að tónleikunum er
ókeypis og allir eru velkomnir.
Rúna á
Siglufirði
Rúna Gísladóttir opnar mynd-
listarsýningu að Gránugötu 24,
Siglufirði á morgun kl. 14. Þetta
er þriðja einkasýning Rúnu og
verður opin fram á sunnudag kl.
14-19 alla dagana.
Fóstbræður
frumflytja
Jón Leifs
Árlegir samsöngvar Karla-
kórsins Fóstbræðra fyrir styrktar-
félaga sína verða í kvöld og ann-
aðkvöld kl. 20.30 og á laugardag-
inn kl. 16.00 í Langholtskirkju.
Tvö tónverk verða frumflutt á
tónleikunum. Annað er nýr laga-
flokkur eftir Gunnar Reyni
Sveinsson við ljóðið ísland eftir
Jónas Hallgrímsson; hitt er tón-
verkið Ástarvísur Op. 38 No 1
eftir Jón Leifs sem hann samdi
fyrir rúmum fjörutíu árum við
vísur og viðlög úr íslenskum
þjóðsögum og víðar að.
Af öðrum verkefnum á tón-
leikunum má nefna rússneska
þjóðlagið Stenka Rasin, íslensk
þjóðlög og lög eftir Karl O. Run-
ólfsson og Jón Ásgeirsson. Söng-
stjóri er Ragnar Björnsson, undi-
rleik á píanó annast Lára Rafns-
dóttir, einsöngvarar eru Viðar
Gunnarsson og Jóhanna Linnet.
Teikning eftir Jón Axel
Jón Axel
í Nýhöfn
Jón Axel opnaði á laugardag-
inn sýningu í Nýhöfn á 10 stórum
kolateikningum. Þetta er 8.
einkasýning Jóns en hann hefur
iíka tekið þátt í samsýningum.
Sýningin er opin til 17. maí frá
10-18 virka daga og 14-18 um
helgar.
nokkurnveginn í stað. Fjórir af
hundraði aðspurðra lýstu yfir
fylgi við hinn hægriöfgasinnaða
Lýðveldisflokk.
Ef fylgið skiptist á þessa leið
milli flokkanna er kosið verður á
sambandsþing á komandi ári,
ættu jafnaðarmenn og græningjar
að geta myndað meirihluta-
stjórn. Líkurnar á að þeir geri svo
aukast, þar eð þeir stjórna þegar í
félagi í Vestur-Berlín og Frank-
furt.
í skoðanakönnuninni var einn-
ig spurt um vinsældir einstakra
stjórnmálamanna og reyndist
Rita Sussmuth, kristilegur dem-
ókrati og forseti sambandsþings-
ins, vinsælust. í öðru og þriðja
sæti vinsældalistans og jafnir
lentu þeir frjálsdemókratinn
Hans-Dietrich Genscher, utan-
ríkisráðherra, og Lothar Spáth,
forsætisráðherra Baden-Wurtt-
emberg, sem margir telja líkleg-
an eftirmann Helmuts Kohl sem
formaður kristilegra demókrata
og sambandskanslari. í fjórða og
fimmta sæti og jafnir eru þeir
jafnaðarmennirnir Johannes Rau
og Hans-Jochen Vogel. Kohl
sjálfur hatnaði í 18. sæti, og töldu
aðeins 34 af hundraði aðspurðra
æskilegt, að hann réði miklu í
stjórnmálum landsins á komandi
árum.
Der Spiegel/dþ.
ITT
Sjónvarpstæki
fjárfestíng í gæöum
JHOWOAP
KÆU og FRYST15KAPAR
Ótrúlegt verð