Þjóðviljinn - 09.05.1989, Blaðsíða 4

þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Hætta á feröum
í skoðanakönnun sem Félagsvísindastofnun annaðist og
birt var í Morgunblaðinu um helgina kom í Ijós að 54 af
hundraði þeirra sem taka afstöðu segjast telja það æskilegt
að íslendingar sæki um aðild að Evrópubandalaginu.
Þegar betur er í rýnt kemur í Ijós að hópur óráðinna er tæp
40 prósent, og því ekki nema rétt rúmur þriðjungur svarenda
sem telur Evrópubandalagið heppilegt fyrir (sland.
Þrátt fyrir það er þessi niðurstaða alvarlegt umhugsunar-
efni. Hingaðtil hefur ríkt um það breið pólitísk samstaða að
ganga ekki í Evrópubandalagið, að spurningin um aðild sé
einfaldlega ekki á dagskrá. Þetta er opinber afstaða í öllum
þingflokkum, og stuðningsmenn aðildar hafa aðeins látið á
sér kræla í tveimur afkimum íslenskra stjórnmála: annars-
vegar hefur Víglundur Þorsteinsson lýst slíkri persónulegri
afstöðu, hinsvegar hefur Flokkur mannsinstekið EB-aðild á
stefnuskrána.
Þeir Víglundur og Flokkur mannsins eiga varla 54% fylgi
meðal þjóðarinnar, enda er jákvæða afstöðu til aðildar sam-
kvæmt könnuninni að finna meðal stuðningshópa allra
flokka: 48 prósent Sjálfstæðismanna virðast telja EB-aðild
æskilega, og uppundir fjórðungur af fylgismönnum Fram-
sóknarflokks, Kvennalista og Alþýðubandalags. Enginn
stjórnmálamaður úr þessum flokkum þremur hefur lýst sig
fylgjandi aðild. Enginn alþingismaður hefur lýst sig fylgjandi
aðild. Alþýðubandalagið - og fleiri flokkar - hefur bæði fyrr
og síðar lýst yfir að það telji aðild ekki koma til greina.
Nú má vel segja að könnun um afstöðu almennings til
mála sem lítt hafa verið rædd sé ekki mjög marktæk. Ekki er
víst að allir átti sig á því í einni svarsvipan að Evrópubanda-
lag er það sama og Efnahagsbandalag en á fátt skylt við
Evrópuráð og er ekki það sama og Efta.
Það má líka túlka könnunina svo að hún lýsi miklu fremur
almennum velvilja íslendinga í garð þjóða Evrópubanda-
lagsins en raunhæfum áhuga á að sameinast bandalaginu.
Kannski gefa þessar niðurstöður líka vísbendingu um að
íslendingar telji sig Evrópumenn í menningarlegum og efna-
hagslegum skilningi og ekki Ameríkana eða eitthvað annað
enn fráleitara.
Könnunin virðist hinsvegar sýna að upplýsingar um Evr-
ópubandalagið og áhrif af aðild að því eru af skornum
skammti.
Það er erfitt að trúa því að meirihluti íslendinga vilji í raun
og veru að þýskum eða breskum stórfyrirtækjum verði
hindrunarlaust leyft að skammta sér kvóta með ákvörðun-
um fjölþjóðanefndar í Brussel eða kaupa upp það sem þeim
sýnist af fiskiskipaflota okkar.
Það er erfitt að trúa því að meirihluti íslendinga vilji í raun
og veru gangast undir það að reglur um mengunarmál og
neytendavernd á íslandi verði færðar að frumstæðustu
meginlandsvenjum um hreinlæti og hollustu.
Það er erfitt að trúa því að meirihluti íslendinga vilji í raun
og veru að til dæmis velferðarkerfi, skattamál og vinnulög-
gjöf verði í nokkrum skrefum snúið niður í átt til meðal-
ástands í EB, -þarsem landlægt er um tíu prósent atvinnu-
leysi meðal annarrar óáranar.
Það er merk tilviljun að um sama leyti og þessi könnun
birtist er hérlendis staddur tölvufræðingurinn Kristen Nyga-
ard, einn þeirra sem stóðu fremstir í fylkingu þegar Norð-
menn höfnuðu EB-aðild 1972.
í Noregi á Nygaard hlut að því að fornir andstæðingar
EB-aðildar hafa nú stofnað með sér samtök um einskonar
upplýsingaskrifstofu um EB og ætlar Nygaard að segja frá
því starfi á fundi í Norræna húsinu á fimmtudagskvöld.
Markmið þessara samtaka er ekki fyrst og fremst að
berjast gegn EB sem slíku, sem fyrir bæði Norðmönnum og
okkur er óhjákvæmilegur þáttur í landfræðilegu og efna-
hagslegu umhverfi, heldur að miðla upplýsingum um
bandalagið, um áhrif hugsanlegrar aðildar, og, ekki síst, um
áhrif gagnrýnislausrar og fljótfærnislegrar aðlögunar að
bandalaginu, beint eða gegnum Efta sem einhverskonar
Ijósritun af stóra bróður.
Könnun Félagsvísindastofnunar um afstöðu íslendinga
leiðir í Ijós að full þörf er á slíku kynningarstarfi hérlendis,
bæði af opinberri hálfu og með formlegum eða óformlegum
samtökum félaga, flokka, fjölmiðla og einstaklinga. Áður en
pólitískir ævintýrariddarar og örvæntingarfullir bisness-
menn byrja að fiska í gruggugu vatni.
-m
KLIPPT OG SKORIÐ
Sælir í
neðsta sæti
Þegar sjónvarpsmenn fjasa um
það að sex hundruð miljónir
manna horfi á Evrópusöngva-
keppnina, þá finnst manni ein-
hvernveginn að það geti ekki ver-
ið. Þeir hljóti barasta að vera að
auglýsa upp eitt af sínum gælu-
verkefnum. Blása upp eitt af
þeim tækifærum sem þeir fá til að
hamra á því að heimurinn hefur
skroppið saman og kemst fyrir í
sjónvarpsskjá sem er sá sami all-
staðar í Heimsþorpinu.
Þetta heldur maður einfaldlega
vegna þess að Evrópulögin eru
hvert öðru leiðinlegri, því miður.
Það geti ekki verið að 600 miljón-
ir manna sameinist í svo miklum
og langvinnum leiðindum.
Samt er eins víst að tölurnar
um áhorfendafjöldann séu hár-
réttar. Og kemur margt til: Það
er mikil freisting að kveikja á
dagskrá sem menn vita að verið
er að horfa á samtímis í mörgum
löndum - sama hvað er um að
vera í þessari dagskrá. Um stund
fá menn tækifæri - vont tækifæri
en tækifæri samt - til að finna
fyrir einhverri samsömun, ein-
hverjum heildarhrolli, sem
reynist nokkuð velkomin til-
breyting frá því að hver étur úr
sínum poka í hvunndagsleikan-
um. Og svo er annað: þjóðemis-
hyggjuforvitnin. VIÐ emm með,
hvemig skyldi OKKUR reiða af,
hverjir verða góðir við okkur og
gefa okkur stig, og sjálf atkvæð-
atalningin er eins og blanda af
risalottó og tíu kílómetra hlaupi á
Olympíuleikum - þetta kemur
manni sosem ekkert við, en þetta
er samt æsilegt í augnablikinu
sem það gerist.
Svo lentu íslendingar í síðasta
sæti og fengu ekkert stig. Við
þeirri uppákomu eru barasta til
tvennskonar eðlileg og þjóðleg
viðbrögð Annarsvegar að segja
sem svo: æ þetta er nú ósköp
ómerkileg keppni hvort sem er.
(Það máttu menn vita fyrir löngu,
en nú verða allir sammála um
það). Hitt er að grípa til hetju-
skaparins: það er betra að fá ekk-
ert stig heldur en fáein gustukast-
ig, ef menn tapa eiga þeir að tapa
stórt, héðan af liggur leiðin að-
eins upp á við. Og svo framvegis.
Há laun í
annars garði
Þegar þessar línur em skrifað-
ar sitja samninganefndir BHMR
og ríkisins enn á úrslitafundi. En
meðan beðið er hringir síminn og
þar er háskólamaður sem er einn
þeirra sem er eiginlega ekki sátt-
ur við neinn þeirra sem hafa orð
fyrir deiluaðilum. Hann hafði
margt um málin að segja, en
meðal annars þetta:
Ég var ekki sáttur við þessa
verkfallsboðun blátt áfram vegna
þess að mér fannst ekki líklegt að
aðstæður byðu upp á árangur sem
svaraði kostnaði. En mér hefur
óað mjög við því undanfarnar
vikur, hve undarlegar hugmyndir
fólk út um þjóðfélagið gerir sér
um kjör háskólamanna, og hve
miklar tilhneigingar menn hafa til
að mikla þau fyrir sér.
Þetta blandast saman við til-
hneigingar sem mér finnst ég hafi
reyndar orðið oft var við áður.
Menn eru - í orði kveðnu - yfir-
leitt á móti miklum launamun -
en þeir eru um leið með því að
menn „þéni vel“. Þetta kemur
svo fram í því, að fólk lætur sig
engu varða hvort einkafyrirtæki
greiði há laun með margskonar
yfirborgunum og fríðindum. Það
er eins og slík „þénusta" sé álitin
algjört einkamál þeirra sem
vinna í einkageiranum. Og hún er -
það í þeim skilningi að menn geta
seint bannað að greitt sé hærra
kaup fyrir verk en almennir
samningar segja til um. En hitt
hugsa menn aldrei út í: að hátt
kaup af þessu tagi kemur vissu-
lega fram í verðlagi á vörum og
þjónustu sem hver og einn verður
að kaupa.
Þessir
ríkisstarfsmenn!
Svo undarlegt sem það er, þá
virðast menn aldrei koma auga á
nein há laun nema hjá fólki í
þjónustu ríkisins. Og þó er einnig
á þeim vettvangi gerður mikill
greinarmunur: sumir verða í
þeim efnum einskonar heilagar
kýr (eins og til dæmis læknar) en
aðrir eru alltaf sekir, hvað sem
þeir gera (eins og kennarar).
Þessi dæmi tvö minna einmitt á
það sem erfiðast er í þessum for-
dómum öllum: andúð á því sem
menn telja vera há Iaun fer ekki
eftir því hve há launin eru í raun
og veru heldur fyrir hvað þau
fást. Og þá sitjum við uppi með
langa hefð og erfiða sem setur til
dæmis lækninn niður næst guði
almáttugum (og honum er allt
leyfilegt), en finnst að það megi
alltaf brúka aumingja eins og
Ólaf Kárason til að segja börnum
til.
Vilja menn
ganga í EB?
Enn og aftur er skoðanakönn-
un á dagskrá. Sú könnun frá Fé-
lagsvísindastofnun sem sagt var
frá um helgina sýnir ekki veru-
legar breytingar á fylgi flokka frá
næstsíðustu könnun sem í blöð
komst. En hún sýnir annað: Svo
ber við að allmiklu fleiri íslend-
ingar segjast telja það æskilegt að
ísland sæki um aðild að Evrópu-
bandalaginu en þeir eru sem telja
það háskalegt eða amk „óæski-
legt“.
Gaman væri að vita miklu
fleira um það hvernig þessi af-
staða er fengin: Gera þeir sem
vilja fara í EB sér ljóst, hvað að-
ild getur kostað í afsali ýmissa
þeirra réttinda sem menn fyrir
skemmstu töldu sjálfsagðan part
af því að vera fullvalda ríki? Það
er satt að segja vafasamt. Öllu
líklegra er að þessi hrifning af
Evrópubandalaginu sé sprottin af
almennri pólitískri þreytu: fólki
finnst einatt að íslensk kjaramál
og efnahagsmál séu í römmum
hnút, það sér ekki einhvern þann
„sterkan" flokk eða mann sem
gæti höggvið á hann. Og þá eru
menn að láta undan þeirri hæpnu
freistingu að fela sitt ráð á hendur
þeirri markaðsvisku sem safnað
er saman undir skrifræðishatti í
Brussel. Vér vitum ei hvers biðja
ber...
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsimi 681348
Útgofandi: Útgáfufólag Þjóöviljans.
Rltstjórar: Ámi Bergmann, MörðurÁmason, Silja Aðalsteinsdóttir.
Fréttastjórl: Lúðvík Geirsson.
Aftrlr blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim
Smart (Ijósm.), Kristófer Svavarsson, ólafur Gíslason, Páll
Hannesson, Sigurður Á. Friðþjófsson (umsjm. Nýs Helgarblaðs), Þor-
finnurömarsson (íþr.), Þröstur Haraldsson.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrif stofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Simavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Ería Lárusdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgrelðsla, ritstjórn:
Sfðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiöja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausæölu: 80 kr.
Nýtt Helgarblað: 110 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 900 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þri&judagur 9. maf 1989