Þjóðviljinn - 17.05.1989, Blaðsíða 11

Stóimúfti
myrtur
Bfll hlaðinn sprengiefni sprakk
í gær í loft upp í vesturborginni í
Beirút, þar sem múslímar búa,
með þeim afleiðingum að 16
manns að minnsta kosti biðu
bana og um 50 særðust og limlest-
ust. Meðal þeirra sem fórust var
Sheikh Hassan Khaled, stórmúfti
af Líbanon og helsti trúarleiðtogi
súnníta þar.
Khaled var hófsemdarmaður í
stjórnmálum og reyndi jafnan að
bera klæði á vopnin í illdeilum
múslíma og kristinna manna þar-
lendis. Óttast er að hryðjuverk
þetta verði til þess að borgara-
stríðið brjótist út einu sinni enn,
en tiltölulega kyrrt hefur verið í
Líbanon frá því í s.l. viku er sam-
dist um vopnahlé milli kristinna
Líbana annarsvegar og Sýrlend-
inga og líbanskra bandamanna
þeirra hinsvegar, eftir tveggja
mánaða harða bardaga.
dþ.
ERLENDAR FRETTIR
Kína/So vétríkin
Vinir á ný
Stúdentar í Peking hylla Gorbatsjov. Zhao Ziyang virðist
hlynntur kröfum þeirra
Komist er svo að orði í Reut-
ersfréttaskeyti að í gær hafi
verið endi bundinn á 30 ára fjand-
skap Kína og Sovétríkjanna er
þeir Gorbatsjov Sovétríkja-
forseti, sem nú er í opinberri
heimsókn í Kína, og hinn háaldr-
aði Kínaleiðtogi, Deng Xiaoping,
tókust í hendur. „Nú látum við
því liðna vera lokið og opnurn leið
til framtíðar,“ sagði Deng við
þetta sögulega tækifæri.
Þrír áratugir eru nú síðan
æðstu menn stórvelda þessara
hittust síðast, en þá hétu þeir
Nikíta Khrústsjov og Mao Ze-
dong. Eftir það kólnaði ört í sam-
skiptum ríkjanna og um margra
Sœnsk fyrirtœki
„Enginn er
í Dönum“
hugur
ára skeið mátti heita að með þeim
væri fullur fjandskapur. Ekki er
þó bókstaflega rétt að tala um 30
ára fullan fjandskap í þessu sam-
bandi, því að í mörg undanfarin
ár hafa samskiptin farið batn-
andi, hægt og bítandi.
Mótmælaaðgerðir kínverskra
stúdenta, sem krefjast aukins
lýðræðis, halda áfram af fullum
krafti í Peking og stúdentar í
Nanking og Sjanghaí hafa farið í
mótmælagöngur til stuðnings
Pekingstúdentum. Um 1000
stúdentar hófu á laugardag
kröfuföstu á Tiananmentorgi í
Peking og nú eru þátttakendur í
föstunni orðnir um 3000. Sagt er
að um 500 stúdentar séu þegar
orðnir það máttfarnir af völdum
föstunnar að liðið hafi yfir þá og
tugir þeirra hafa verið fluttir á
sjúkrahús. Stúdentar virðast
njóta mikils fylgis meðal borgar-
búa og telja fréttamenn Reuters
að um 250.000 manns hafi í gær
verið samankomnir á Tiananmen
og nærliggjandi götum á kröfu-
fundi stúdentum til stuðnings.
Stúdentum er það mikið áhuga-
mál að aðgerðir þeirra fari ekki
framhjá Gorbatsjov, en hann er
hetja í þeirra augum einkum
vegna kosninganna á dögunum til
nýssovésksfulltúaþings. Krefjast
stúdentar hliðstæðra breytinga í
lýðræðisátt í Kína.
Auk viðræðna við Deng hitti
Gorbatsjov í gær að máli Zhao
Ziyang, aðalritara kínverska
kommúnistaflokksins, en hann er
sagður vera helsti talsmaður um-
bóta í innsta valdahring þar.
Zhao á að hafa sagt á fundi þeirra
að ekki væri hægt að ganga lengra
í umbótum á efnahagssviðinu án
þess að pólitískar umbætur væru
gerðar jafnframt, og bendir þetta
til þess að Zhao sé ekki fjarri því
að vera sama sinnis og stúdent-
arnir.
Haft er eftir sovéskum
heimildarmönnum að Gorbat-
sjov hafa ákveðið að gera
breytingar nokkrar á ræðu þeirri,
sem hann flytur kínverskum for-
ustumönnum í dag í Alþýðuhöll-
inni Miklu í Peking. Munu
breytingarnar verða gerðar með
hliðsjón af kröfuaðgerðum stúd-
Gorbatsjov - kröfuaðgerðir stúd-
enta röskuðu dagskrá heimsókn-
ar.
enta. Þær aðgerðir voru svo
magnaðar í gær að nokkurt rask
varð á dagskrá heimsóknarinnar,
þannig varð að lauma Gorbatsjov
inn um bakdyr á Alþýðuhöllinni
Miklu til viðræðnanna þar við
Deng og viðræður Sovétríkja-
forseta við aðra kínverska ráða-
menn fóru fram á gistihúsi
nokkru í vesturhverfum höfuð-
borgarinnar, en ekki í Alþýðu-
höllinni eins og fyrirhugað hafði
verið.
Vel fór á með Gorbatsjov og
Kínverjum á fundunum í gær, en
ágreiningur er þó áfram um ýmis-
legt, þar á meðal Kampútseu
(sem nú heitir aftur opinberlega
Kambódía). Reuter/-dþ.
Norðmenn hinsvegar sagðir iðnir og
samviskusamir
Nepal
Stórfyrirtæki í Svíþjóð vestan-
verðri eru hætt að sækjast
eftir dönsku vinnuafli. I staðinn
reyna þau að ráða til sín Norð-
menn, sem að sögn talsmanna
fyrirtækjanna eru iðnari og sam-
viskusamari starfsmenn en Dan-
„Sjálfsaginn er slappur hjá
Dönunum, þegar starfið er ann-
arsvegar,“ er haft eftir tals-
mönnum sænskra fyrirtækja.
„Það er mikið um að þeir mæti of
seint í vinnu og einnig að þeir
hætti og fari heim án þess að segja
upp.“ Allt annað hafa sömu
menn um norska starfsmenn
fyrirtækjanna að segja, enda hafa
nú Saab-Scania, sem hefur bfla-
verksmiðju íTrollháttan, og SKF
í Gautaborg úti allar klær til að fá
Norðmenn í vinnu hjá sér. Búist
er við að yfir 100 manns af því
þjóðerni ráðist innan skamms til
síðarnefnda fyrirtækisins.
Einn forsvarsmaður þess tekur
að vísu fram, að ekki séu allir
Danir, sem til þess hafi ráðist,
afleitir starfsmenn og segir að
þeir menn danskir, sem enn séu í
vinnu hjá gírkassaverksmiðju
fyrirtækisins í Gautaborg, séu
fyrsta flokks. Því er og haldið
fram, að í þessu efni sé ekki
dönsku starfsmönnunum einum
um að kenna í öllum tilfellum,
þar eð sænsku fyrirtækin hafi
stundum ekki staðið við loforð
sín um húsnæði þeim til handa og
vistað þá á gistiheimilum í lágum
gæðaflokki, þar sem þeir hafi
neyðst til að búa í bland við
subbulegan mannskap.
Information/-dþ.
Aukin viðskipti við Kína á döfinni
Geta valdið þykkju milli Kína og Indlands, er beitir Nepal
viðskiptaþvingunum
Viðskiptasendinefnd frá Tíbet
i
er fyrir skömmu farin heim
eftir níu daga dvöl í Nepal. Ræddi
nefndin við þarlenda ráðamenn
möguleika á auknum viðskiptum
Nepals og Tíbet, sem er undir kín-
verskum yfirráðum en hefur
sjálfstjórn að nafninu til.
Nepal er algerlega umkringt tí-
betsku og indversku landi og hafa
viðskipti þess hingað til aðallega
verið við Indland. En 23. mars
s.l. settu indversk stjórnvöld við-
skiptabann á Nepal. Gerðu ind-
verskir ráðamenn ráðstöfun
þessa til að refsa Nepölum fyrir
vaxandi viðskipti við Kína, og
sérstaklega gramdist Indverjum
að Nepal hafði keypt eitthvað af
vopnum af Kínverjum.
Viðskiptabannið hefur valdið í
Nepal alvarlegum skorti á elds-
neyti, salti, lyfjum og öðrum
nauðsynjum. Fyrir um tveimur
vikum byrjuðu Kínverjar að láta
Nepölum í té olíu til að bæta úr
mesta eldsneytisskortinum.
í viðræðum viðskiptanefndar-
innar frá Tíbet og nepalskra ráða-
manna var m.a. fjallað um mögu-
leika á að Nepal seldi Tíbet hrís-
grjón, mjöl, sykur, smjör og
ávexti og keypti í staðinn iðnað-
arvörur og ýmsan annan varning.
- Af Indlands hálfu þykir gæta
allsterkrar tilhneigingar til að
gera smáríkin í grennd risaríkis
þessa að fylgiríkjum þess, og er
nú spurning hvort viðskipta-
þvinganir Indlands gagnvart
Nepal leiða til aukinnar þykkju
milli Indlands og Kína. Þessi tvö
fjölmennustu ríki heims hafa
annars undanfarið leitast við að
bæta samskipti sín, eins og sýndi
sig þegar Rajiv Gandhi, forsætis-
ráðherra Indlands, kom í opin-
bera heimsókn til Peking ekki alls
fyrir löngu.
lnformation/-dþ.
Moskvufréttir
Bauð Stalín Hitler frið 1941 ?
Sovéskur hershöfðingi heldurþvífram, aðþegar aðþvívirtistkomið að Þjóðverjar tækju Moskvu, hafi Stalín boðisttil
að láta afhendi við þá baltnesku löndin, Hvítarússland og mikinn hluta Ukraínu
Igrein eftir Níkolaj Palenko
undirhershöfðingja, sem birtist
nýlega í sovéska blaðinu Moskvu-
fréttir, er því haldið fram að Stal-
ín hafi falast eftir friði við Hitler í
október 1941, tæpum fjórum
mánuðum eftir að Þjóðverjar
gerðu innrás í Sovétríkin. Að
sögn Palenkos bauð Stalín að láta
af hendi við Þjóðverja baltnesku
löndin, Hvítarússland, sovésku
Moldavíu og drjúgan hluta Úkra-
ínu.
Grein Palenkos fjallar raunar
fyrst og fremst um „hreinsanir"
Stalíns á Rauða hernum, eins og
sovéski herinn hét þá, en hann
kveður þær hafa hafist þegar 1930
og hafi þeim ekki verið hætt með
öllu fyrr en Þjóðverjar gerðu
innrás í júní 1941. Eins og lengi
hefur verið kunnugt, var hama-
gangurinn gegn hernum mestur
árin 1937-38 er herforingjastétt-
inni var að miklu leyti útrýmt og
þrír af fimm marskálkum hersins
voru meðal annarra teknir af lífi.
Einn þeirra var Túkhatsjevskíj,
er var meðal snjallari frömuða í
herstjórnarlist um sína daga. Er
greinarhöfundur harðorður í
garð Stalíns og kveður hann hafa
með „hreinsununum“ hafa lamað
baráttugetu hersins að miklu
leyti. En það eru ekki nýjar frétt-
ir. Friðartilboðið til Hitlers, ef
þar er satt sagt frá, sætir auðvitað
miklu meiri tíðindum.
Palenko heldur því fram, að
Georgíj Zhúkov marskálkur,
frægastur hershöfðingja Sovét-
ríkjanna úr heimsstyrjöldinni
síðari, hafi í endurminningum
sínum lýst þessari tilraun Stalíns
til að semja frið við Hitler, en að
sá kafli hafi verið strikaður út úr
bók hans af ritskoðurum ríkisins.
Palenko skýrir svo frá, að 7.
okt. 1941 hafi Zhúkov verið
kvaddur á fund Stalíns. Horfurn-
ar voru þá hinar óbjörgulegustu
fyrir Sovétmenn, þar eð Þjóð-
Stalín (hér í herbúningi í borgara-
stríöinu við hvítliða) - sagður
hafa gefið upp alla von um að
Moskva yrði varin.
verjar höfðu gersigrað mestan
hluta þess hers, sem andstæðing-
ar þeirra höfðu haft til taks við
upphaf innrásarinnar. Þjóðverjar
nálguðust Moskvu óðum og
nokkrum dögum síðar flúði sov-
éska stjórnin til Kujbýsjev. Stalín
var að sögn orðinn vonlaus um,
að hægt yrði að verja Moskvu.
Zhúkov á að hafa orðið vitni að
því að Stalín gaf landa sínum,
Lavrentíj Bería leyniþjónustu-
stjóra, fyrirmæli um að leita
friðar við Þýskaland gegnum
leyniieg sambönd, með fyrr-
greindum tilboðum um landaafs-
al.
Ekki kemur fram í fréttinni um
þetta hvort friðartilboð þetta hafi
nokkurntíma komist í hendur
Hitlers eða hvernig hann hafi
tekið því, hafi hann fengið það.
Þar sem sagnfræðingar hafa haft
einkar góðan aðgang að þýskum
frumheimildum um stríðið má
raunar furðu gegna að þetta skuli
ekki hafa orðið uppvíst fyrr, hafi
þýsku stjórninni borist téð tilboð.
Víst er um það að friður tókst
ekki með Þjóðverjum og Sovét-
mönnum þetta haust. Hugsanlegt
er að Hitler og hershöfðingjar
hans hafi hundsað tilboðið, hafi
þeim borist það eftir einhverjum
leynilegum leiðum, enda munu
þeir þá hafa litið svo á að Sovét-
ríkin væru sama sem gersigruð.
Það var raunar ekki langt frá að
svo væri.
En Austur-Síberíuhemum,
sem kom á vettvang á elleftu
stundu eftir að Stalín taldi orðið
sýnt að Japanir ætluðu ekki að
ráðast að honum að austan, tókst
að bjarga Moskvu með dyggilegri
aðstoð rússneska vetrarins, sem
að því sinni var með harðara
móti. Hafi Hitler borist friðartil-
boð frá Stalín er ekki ólíklegt að
hann hafi iðrast þess að hafa ekki
tekið því, bæði þá og síðar, og þó
líklega mest síðustu dægrin í
byrginu í Berlín.
dþ.
Miðvikudagur 17. maf 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 11