Þjóðviljinn - 23.05.1989, Blaðsíða 11

ERLENDAR FRETTIR
Kína
Valdhafar ráðvilltir
Mótmœlafólkið heldur enn sínu striki og herinn er ófús til aðgerða gegnþví.
Krafist er afsagnar Deng Xiaopings og Li Pengs
Frá því í s.l. mánuði hefur ekki
á öðru frekar gengið í Kína en
kröfugöngum og mótmælafund-
um, og er víst óhætt að fullyrða
að önnur eins ólga hafí ekki orðið
í þessu fjölmennasta þjóðfélagi
veraldar frá því í menningarbylt-
ingunni, sem svo var nefnd. Eins
og svo oft áður og víðar, þegar
svona nokkuð hefur gerst voru
það stúdentar, sem byrjuðu og
hafa síðan mest haft sig í frammi,
en ljóst er að því fer víðs (jarri að
þeir séu einir á báti, heldur njóta
þeir víðtæks stuðnings fólks úr
mörgum öðrum stéttum og starfs-
hópum.
Mótmælaaðgerðirnar hófust í
Peking, breiddust síðan út til
annarra helstu borga eins og
Sjanghaí og Nanking og loks til
flestra fylkishöfuðborga og ann-
arra staða, þannig að ólgan nær
orðið til svo að segja allrar þjóð-
arinnar. Hámarki sínu náðu að-
gerðirnar kringum opinbera
heimsókn Gorbatsjovs Sovétríkj-
aforsetaís.l. viku, enda vitnafor-
ustumenn stúdenta óspart til
glasnosts hans er þeir hamra á
kröfum sínum um breytingar á
stjórnarfari í Kína.
Deng sagður styðja Li
Allt bendir til þess að í innsta
hring forustu kommúnistaflokks
og ríkis hafi menn verið og séu
enn á báðum áttum um það
hvernig við skuli bregðast gagn-
vart þessari víðtæku andófsöldu.
S.l. föstudag var lýst yfir her-
lögum í að minnsta kosti Peking
og um svipað leyti fréttist að
Zhao Ziyang, aðalritari komm-
únistaflokksins, hefði verið
látinn segja af sér. Hann hefur
verið talinn helsti oddviti frjáls-
lyndari manna í forustunni og
hafði nýlega látið sér um munn
fara ummæli, sem bentu til þess
að hann væri í skoðunum ekki
fjarri stúdentum. Voru fréttirnar
um afsögn hans og herlögin því
túlkaðar svo, að íhaldssamari
menn í forustunni, þeirra helstur
Li Peng forsætisráðherra, hefðu
orðið ofan á í deilum innan for-
ustuhópsins og hefði úrslitum
ráðið að hinn háaldraði Deng Xi-
aoping, sem ennþá ræður mestu
bakvið tjöldin, hafi tekið afstöðu
með Li Peng.
Herlög þýða að herinn hefur
verið til kallaður að halda uppi
„lögum og reglu“, en svo er að sjá
að hann sé ekkert hrifinn af því
að hafa verið settur í það hlut-
verk. Haft er eftir heimilda-
mönnum tengdum kínverskum
fréttamiðlum að sjö háttsettir
menn á vegum hersins, þeirra á
meðal Zhang Aiping fyrrum
varnarmálaráðherra, hafi mælst
til þess af forustunni að hún
aflétti herlögunum. Þetta bendir
til þess að herinn álíti mótmæla-
ölduna svo kröftuga, að afleið-
ingar tilrauna til að bæla hana
niður með valdi séu ófyrirsjáan-
legar. Valdabarátta og rígur milli
stjórnmálamanna og hershöfð-
ingja blandast kannski inn í
þetta; vera kann að hershöfðin-
gjarnir líti svo á, að stjórnmála-
mennirnir séu sjálfir valdir að
þeim vanda, sem þeir standa nú
frammi fyrir, og að engin ástæða
sé til þess fyrir herinn að láta etja
sér út í fjósmoksturinn fyrir þá.
Zhao - að vera
eða ekki
Víst er um það að herinn hefur
farið sér hægt í aðgerðum gegn
Móðir og sonur í hópi mótmælafólks mæta hermanni með brosið eitt að vopni - herinn sagður vilja afnám
herlaga.
mótmælafólkinu, sem á laugar-
dag hlóð götuvígi á aðalvegina
þrjá til höfuðborgarinnar til að
hindra för herflokka þangað.
Tugþúsundir stúdenta voru enn í
gær á Himnesksfriðartorgi (Tian-
anmen) í miðborg Peking og
verkamenn fjölmenntu í göngur
fram og aftur eftir Eilífsfriðar-
stræti, sem til torgsins liggur,
hrópandi kröfur um að Li Peng
segi af sér. Mótmælafólkið krefst
þess einnig að Deng gamli fari
frá. Svo er að sjá að í innsta hring
flokks og stjórnar séu menn ráð-
villtari en nokkru sinni fyrr, trú-
lega einkum vegna áframhald-
andi mótmælaaðgerða þrátt fyrir
herlögin og tregðu hersins við að
framfylgja þeim. Fréttamenn
höfðu í gær eftir talsmanni
kommúnistaflokksins: „Ég get
ekki sagt ykkur hvort Zhao Ziy-
ang er eða er ekki aðalritari
Kommúnistaflokksins." Þetta
með fleiru bendir til þess, að tog-
streitan innan forustunnar sé
síður en svo á enda og að vel megi
vera að Zhao Ziyang hefjist
innan skamms til forustu aftur,
hafi honum þá yfirhöfuð verið
vikið frá.
í „menningarbyltingunni“
voru það einnig stúdentar og ann-
að ungt fólk, sem var umsvifa-
mest. Þar var einnig um að ræða
uppreisn, en miklu um hana olli
valdabarátta í innsta valdahring,
og af aðilum í þeim hring var
hræringum uppreisnarinnar síð-
an stjórnað að meira eða minna
leyti. Valdabarátta í innsta hring
er einnig eitthvað með í spilinu
nú, en áreiðanlega miklu minna
en í hitt skiptið. Hér er miklu
fremur um að ræða stórfellda
andófsöldu gegn valdhöfum í
flokki og stjórn yfirleitt. í menn-
ingarbyltingu svokallaðri hafði
unga fólkið, sem fyllti stræti og
torg eilífs og himnesks friðar
„hugsanir Maós að sverði og
skildí,“ eins og skáldið kvað, en
af öllum mönnum virðast Kín-
verjar síst muna þær hugsanir
lengur, eða svo er að heyra. Óá-
nægja þess gríðarfjölda, sem nú
rís gegn valdhöfum þar eystra, á
sér margþættar orsakir, en að-
alvígorðið er „lýðræði". Þótt íbú-
ar Ríkisins í Miðið hafa aldrei í
sinni löngu sögu haft teljandi
bein kynni af lýðræði í þeim skiln-
ingi, sem vesturlandamenn
leggja í það orð, virðist ríkjandi í
hugsunum manna þarlendis nú
um stundir að líta á stjórnarfar
Vesturlanda sem nokkuð góðan
hlut, er gæfusamlegt mundi fyrir
Kínverja að taka sér til fyrir-
myndar.
dþ.
Kínaför Gorbatsjovs
Enn ágrein-
ingur um
Kambódíu
Kína tregðast við að
sleppa hendinni afRauð-
um kmerum
Kínverjar og Sovétmenn hafa
ákveðið að fækka stórlega í herj-
um sínum meðfram landamærum
ríkja sinna. Er þetta meðal þess,
sem fram kemur í lokatilkynn-
ingu eftir fyrsta æðstu manna
fund stórvelda þessara í þrjá ára-
tugi.
Opinber heimsókn Gorbat-
sjovs Sovétríkjaforseta til Kína,
sem nú er nýafstaðin, er söguleg
kölluð, þar eð litið er svo á, að
með henni hafi „eðlilegt sam-
band“ komist á að nýju milli ríkj-
anna eftir langa tíð fjandskapar
og fáleika. Tekið er fram í til-
kynningunni, að þessari endur-
nýjuðu vináttu stórvelda þessara
tveggja undir stjórn kommúnista
sé ekki beint gegn neinum öðrum
ríkjum, og er talið að með því sé
verið að reyna að sefa hugsan-
legan ugg Bandaríkjamanna af
þessu tilefni.
Þrátt fyrir bróðernið, sem við-
ræðurnar í Peking einkenndust
af, er ljóst að Kína og Sovétríkin
greinir enn á um Kambódíu.
Vilja Kínverjar að núverandi
Kambódíustjórn, sem er hliðholl
Víetnömum, fari frá og við taki
ný stjórn, sem fulltrúar núver-
andi stjórnar eigi aðild að auk
uppreisnarsamtaka þeirra, er
gegn henni berjast, þ. á m.
Rauðra kmera. Verði hér um að
ræða bráðabirgðastjórn, er fari
með völd þar til kosningar hafi
farið fram í landinu. Sovétmenn
leggja hinsvegar áherslu á að
Kambódíumönnum sé sjálfum
látið eftir að ákveða, hverskonar
stjórn þeir hafi fram að kosning-
unum, en líklegt er að sovéska
stjórnin vilji tryggja að Rauðu
kmerarnir fái enga hlutdeild í
völdum framar.
Reuter/-dþ.
Svíþjóð
Eiturlyfjaneysla breiöist út
Útbreiðslan hröðust meðal stúlkna. Heróínhringar sœkja á
£ iturlyfja- og fíkniefnaneysla
æskulýðs í Svíþjóð, samkvæmt
niðurstöðum rannsókna um það
efni. Tala forfallinna eiturlyfja-
og fíkniefnaneytenda í Stokk-
hólmi undir 21 árs aldri hefur tvö-
faldast á s.l. tveggja ára tímabili.
Niðurstöður rannsókna sem
gerðar hafa verið annarsstaðar í
landinu, t.d. í Lule í Norrbotten,
benda tii þess að ástandið á þessu
sviði sé ekki miklu betra í öðrum
borgum landsins.
Þessar niðurstöður koma
nokkuð á óvart, þar eð undanfar-
in ár hefur svo virst sem sænsk
ungmenni hafi í vaxandi mæli
gert sér ljóst hvað af eiturlyfja-
neyslu leiðir. Mest er aukningin á
neyslu eiturlyfja og fíkniefna sem
ekki eru tekin inn með sprautum.
Neysla eiturs af því tagi meðal
ungmenna hefur aukist um helm-
Afganistan
Kabúlstjómin hefur eflst
Samningar eina leiðin til að tryggja frið
Finnskur herforingi, Rauli
Helminen generalmajór, sem
undanfarið hefur dvalist í Afgan-
istan á vegum Sameinuðu þjóð-
anna, segir þarlenda skæruliða,
mujahideen, hvorki nógu vel
vopnaða né agaða til að sigra her
stjórnar Najibullah forseta í Ka-
búl. Að sögn Helminens eru styrj-
aldarhorfur þar nú á þá leið, að
hvorugur virðist geta á öðrum
sigrast.
Rúmir þrír mánuðir eru nú síð-
an síðustu sovésku hersveitirnar
fóru frá Afganistan og að sögn
Helminens hefur baráttukjarkur
hers Kabúlstjómar mjög aukist
síðan. Hann segir skæruliða
standa sig illa í hefðbundnum víg-
vallahernaði, enda sé þeim illa
stjórnað, samráð sé lítið með hin-
um ýmsu hópum þeirra og agi lít-
ill. Einnig vanti skæruiiða vopn
og beiti vopnum þeim, sem þeir
hafi, af lítilli herkænsku. Fái þeir
eldflaugar, skjóti þeir þeim þegar
í stað án nokkurrar fyrirhyggju.
Helminen telur, að samninga-
leiðin sé sú eina færa til að binda
endi í stríðið. Hann stjórnaði
hópi 50 herforingja á vegum S.þ.,
sem fylgdust með brottför Sovét-
manna, höfðu með höndum eftir-
lit á landamærum Afganistans og
Pakistans og litu eftir afgönskum
flóttamönnum, sem kosið hafa að
snúa heim frá Pakistan.
Reuter/-dþ.
ing á s.l. 18 mánuðum. Raun-
veruleg útbreiðsla eiturlyfjaplág-
unnar getur þó verið meiri, því að
jafnaði hafa eiturlyfja- og fíkni-
efnaneytendur verið forfallnir í
tvö og hálft ár, áður en yfirvöld
komast að því.
Heróínneysla hefur aukist
hratt meðal ungra sænskra eitur-
lyfjaneytenda upp á síðkastið,
enda virðist ljóst að glæpahring-
ar, er stunda smygl á þessu eitur-
lyfi, sem er hættulegast allra, hafi
undanfarið lagt kapp á að koma
sér upp markaði í Svíþjóð. Sér-
staklega niðurstöður rannsókn-
anna í Lule benda til þess, að
eiturneysluaukningin sé mest
meðal unglingsstúlkna. Tala forf-
allinna í þeirra hópi fjórfaldaðist
á tímabilinu frá 1984 til 1988. Al-
gengast er að stúlkumar leiðist út
í þetta vegna áhrifa frá karlkyns
kunningjum, sem forfallnir em
fyrir. Um einn 25 ára gamlan
karlkyns eiturlyfjaneytanda er til
dæmis vitað að hann hefur komið
10 til 15 stúlkum út í þetta með
sér. Algengast er að stúlkurnar
venji sig á amfetamín.
SvD/-dþ.
Þriðjudagur 23. maí 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 11