Þjóðviljinn - 25.05.1989, Page 6
Kína
ERLENDAR FRETTIR
Herinn
bíður
átekta
Valdabarátta geisar enn. Stúdentar ráða
mestu íPeking. Sumir óttast stórfelld
átök og manndráp
Mótmælaaðgerðir og verkföll
héldu í gær áfram víða út um
land í Kína, en mótmælafólkið í
Peking hafði hinsvegar hægt um
sig. Svo er að sjá að það bíði nú
úrslita valdabaráttu þeirrar, sem
allir gera ráð fyrir að geisi ■ innsta
hring kínversku forustunnar.
Af gangi þess reiptogs eru
margar fréttir en allar óljósar.
Sjálfir hafa æðstu leiðtogar
hvorki látið almenning né frétt-
amiðla sjá sig frá því í lok s.l.
viku, er herlög voru sett í Peking.
Deng gamli Xiaoping, aðalvald-
hafi síðan 1978, hefur ekki sést
opinberlega frá því að hann
kvaddi Gorbatsjov og er sagður
hafa laumast úr borginni suður í
Hubei, fylki í Jangtsedal miðjum.
Öll ólgan og ekki síst sú stað-
reynd, að stjórnvöld hafa í raun
misst öll tök á ástandinu í Peking
Suðurskaut
Astralía
krefst
friðlýsingar
Ástralía beitti á mánudag
neitunarvaldi til að hindra sam-
þykkt sáttmála um námagröft á
Suðurskautslandinu. Sáttmáli
þessi var gerður í Wellington,
höfuðborg Nýja Sjálands, fyrir
ári að undangengnum samninga-
viðræðum, sem stóðu yfir í sex ár.
Sex ríki gera kröfur til yfirráða
á Suðurskautslandi og er Ástralía
eitt þeirra. Hafa Ástralíumenn
því rétt til að beita neitunarvaldi í
þessu samhengi. Tilgangur þeirra
með þessu er að herða á kröfum
um að Suðurskautslandið allt
verði friðlýst fyrir öllum atvinnu-
rekstri, og liggur þar að baki ótti
við mengun, sem náttúran þar er
talin mjög viðkvæm fyrir. Bob
Hawke, forsætisráðherra Ástral-
íu, sagði í þessu sambandi að
þrátt fyrir beitingu neitunarvalds
Ástralíu kynni að reynast erfitt
að fyrirbyggja að hafist yrði
handa um námugröft á Suður-
skautslandinu, en kvað stjórn
sína ætla að beita sér fyrir strang-
ari reglum um umhverfisvernd
þar en eru í nefndum sáttmála.
SvD/-dþ.
er talið hafa valdið honum slíkum
álitshnekki, „andlitsmissi" eins
og það gjarnan er kallað er Kín-
verjar og aðrir Austur-Asíumenn
eiga í hlut, að hann muni ekki
eiga annars kost en að draga sig í
hlé frá stjórnmálum, hvernig sem
þetta fer annars alltsaman.
Herinn
hundsar herlög
Margir fréttaskýrendur, sem
styðjast við kínverska heimilda-
menn, telja að úrslitum muni
ráða hvaða afstöðu herinn tekur.
Hann hefur að mestu óhlýðnast
herlögununm og er samkvæmt
sumum fregnum kominn á leið til
fastastöðva sinna, en samkvæmt
öðrum fréttum hafa úrvalsher-
sveitir umkringt Peking og bíða
átekta. Hershöfðingjarnir eru
flestir að sögn engir stórvinir
Dengs, sem markvisst hefur
dregið úr áhrifum þeirra í
stjórnmálum og síðan 1985 fækk-
að í hernum um miljón í 3,5 milj-
ónir. Þessháttar niðurskurður er
hershöfðingjum sjaldnast að
skapi, og þeim kínversku finnst
trúlega þar að auki að með þessu
hafi sá gamli auðsýnt þeim hróp-
legt vanþakklæti. Herinn efldist
mjög að áhrifum í menningar-
byltingunni og er talinn hafa
ráðið úrslitum um að fjórmenn-
ingaklíkan, fræg á sinni tíð, varð
undir í valdabaráttunni eftir frá-
fall Maós formanns 1976. Þau
umskipti leiddu um síðir til þess
að Deng náði æðstu völdum.
Hvorugur þeirra Lis og Zhaos
hefur mikil ítök í hernum og
austurasískur stjórnarerindreki,
sem þykist vita sínu viti um kín-
versk stjórnmál, telur að herinn
muni snúast á sveif með þeim
valdsmannahópi sem best býður.
Hershöfðingjarnir muni þannig
krefjast þess að Chi Haotian,
Komin er til I’anama sendi-
nefnd frá Bandalagi Amerík-
uríkja (OAS), þeirra erinda er
miðla málum í hörðum pólitísk-
um deilum þarlendis. Kosningar
fóru sem kunnugt er fram í
landinu 7. þ.m. og telur stjórnar-
andstaðan sig hafa unnið í þeim
mikinn sigur. Hún sakar Manuel
Antonio Noriega, herstjóra og í
raun einræðisherra þarlendis,
um kosningasvindl.
Þegar ólga reis í landinu út af
ásökunum þessum, sem flestir
Li Peng - mótmælafólkið hefur hann
öllum öðrum fremur á hornum sér.
herráðsformaður, verði tekinn í
stjórnmálaráð kommúnista-
flokksins og að fjárframlög til
hersins verði hækkuð. Alvarlegt
mál fyrir herinn er að einnig hann
þykir hafa „misst andlitið“ und-
anfarna daga, þar eð margir hafa
skilið aðgerðaleysi hans svo, að
hershöfðingjarnir þori einfald-
lega ekki að leggja til atlögu við
hinn mótmælandi múg. Heiðri
hersins til endurreisnar hefur
komið fram sú tillaga, að stúdent-
ar, sem nú virðast mestu ráða í
Peking, hleypi honum inn í borg-
ina til þess að hann hjálpi þeim til
við stórhreingerningu á Himn-
esksfriðartorgi. Þar hafa tugþús-
undir stúdenta og annars mót-
mælafólks hafst við samfleytt í
nærri tvær vikur og vegna tak-
markaðrar hreinlætisaðstöðu þar
fyrir svo mikinn fjölda hafa marg-
ir neyðst til að gera þarfir sínar á
torginu, auk þess sem mikið af
rusli hefur safnast þar fyrir.
Leggur nú frá torginu illan fnyk.
Eldri flokksleiðtogar
snúast gegn Deng og Li
Sumir telja að ríkjandi lína hjá
stjórnmálaleiðtogum í máli þessu
ætla að séu á rökum reistar, lýsti
Noriega kosningarnar ógildar.
Stjórnarandstaðan krefst þess að
viðurkennt sé að hún hafi sigrað í
kosningunum. í s.l. viku for-
dæmdi OAS Noriega fyrir mis-
ferli í sambandi við kosningarnar
og ákvað að senda til landsins
nefnd, þeirra erinda að leita leiða
til að „valdatilfærsla færi fram í
landinu í samræmi við vilja pan-
ömsku þjóðarinnar". í sendin-
efndinni eru auk Joaos Baena So-
ares, aðalritara bandalagsins,
Zhao Ziyang - vinsæll meðal mót-
mælafólksins, en hvorugur þeirra Lis
hefur veruleg ítök í hernum.
sé að freista þess að þæfa málið
um nokkurt skeið enn, í von um
að mótmælafólk þreytist. Aðrir
þykjast sjá þess merki að margir
eldri ráðamenn, þ.á m. sumir
sem hafa ekki talist í frjálslyndara
lagi, telji núorðið að þeir Deng
og Li hafi haldið illa á spilum með
því að lýsa yfir herlögum og
senda frá sér aðrar ögrandi yfir-
lýsingar. Þessir rosknu og reyndu
menn vilji að látið sé að einhverju
marki undan mótmælafólkinu.
Þeirra á meðal er Deng Yingc-
hao, 86 ára kvenskörungur sem
hefur verið virk í kínverskum
stjórnmálum allt frá því um 1920,
var með í Göngunni löngu og er
enn í miðnefnd kommúnista-
flokksins. Vegna þeirrar fortíðar
og þess að hún er ekkja Zhou
Enlais, fyrrum forsætis- og utan-
ríkisráðherra, nýtur hún stór-
mikillar virðingar. Fóstursonur
þeirra hjóna er enginn annar en
nú sá mikið skammaði Li Peng,
en gamla konan kvað nú engu að
síður kominn í andskotaflokk
hans.
Kína er enn „ríkið í miðið“ í
þeim skilningi orðanna, að það er
fjölmennasta ríki heims, og þegar
slík hreyfing kemst á ríflega milj-
utanríkisráðherrar Ekvadors,
Gúatemala og Trinidad-Tobago.
Um 400 stjórnarandstæðingar
með leiðtoga sína í broddi fylk-
ingar fóru í dag í kröfugöngu til
hótels þess, er sendinefndin hef-
ur til aðsetu. Lögregla lét göngu-
menn afskiptalausa, þrátt fyrir að
Noriegastjórnin hefði bannað all-
ar slíkar aðgerðir meðan nefndin
væri í landinu. Áður hafði Nori-
ega farið að andstæðingum sínum
með engri vægð. 10. þ.m. réðust
Deng Yingchao, liðsmaður kommún-
istaflokksins frá upphafi og fóstur-
móðir Lis. Hún er nú engu að síður
sögð komin í hóp andstæðinga hans.
arð manna fer ekki hjá því að það
veki ugg annarsstaðar. Japanir
eru áhyggjufullir út af viðskiptum
sínum við Kína og fjárfestingum
þar, sem þeir hafa bundið miklar
vonir við. Pólitíska súperstjarnan
Gorbatsjov, sem vonir manna
um betri heim tengjast nú öðrum
fremur og með návist sinni í Pek-
ing einni saman á dögunum átti
sinn þátt í að ólgan varð meiri en
nokkru sinni fyrr, nagar sig nú
kannski í handarbökin út af því
að hafa ekki frestað Kínaförinni.
íhaldsmenn í hans ríki, þegar
allhræddir við að miðstjórnin
missi allt taumhald á öflum, sem
glasnostið hefur leyst úr læðingi,
eru líklegir til að benda á ólguna í
Kína sér til rökstuðnings. Bush
Bandaríkjaforseti og hans menn,
alltaf hægfara, hafa valið þann
kostinn að segja sem fæst um á-
standið í Kína og í þetta sinn eru
landar þeirra sammála um að þeir
geti ekki gert annað skynsam-
legra.
Sumir óttast að úr öllu saman
verði stórfelld átök með miklum
manndrápum. Erlend sendiráð
hafa af því tilefni undirbúið flutn-
ing útlendinga úr landi.
dþ.
stuðningsmenn Noriega þannig
með bareflum á friðsamlega mót-
mælagöngu stjórnarandstæð-
inga, og nærstaddir hermenn og
lögreglumenn létu það afskipta-
laust. GuilIermoFord, frambjóð-
andi til varaforsetaembættis,
hlaut meiðsli við þetta tækifæri
og lífvörður hans var drepinn.
Noriega er nú undir miklum al-
þjóðlegum þrýstingi um að láta af
völdum, en óvíst er enn hvað
kemur út úr því.
Reuter/-dþ.
Sovétþing
Goibatsjov í framboð
Jeltsín ogfleiri vilja fleiri frambjóðendur, sem og mannaskipti ímið-
nefnd og stjórnmálaráði
Miðnefnd sovéska kommúnist-
aflokksins kom saman í Moskvu á
mánudag til að ræða setningu
fulltrúaþingsins, sem kjörið var á
dögunum í Sovétríkjunum í kosn-
ingum, sem eðlilega vöktu gífur-
lega athygli. Að öllum líkindum
ræddi miðnefndin einnig dagskrá
þingsins.
Miðnefndin hefur ákveðið að
mæla með því við fulltrúaþingið,
að það kjósi Míkhaíl Gorbatsjov
forseta Sovétríkjanna, en forset-
akosning er meðal hlutverka
þingsins, samkvæmt nýrri
stjórnarskrá. Þingið kemur sam-
an í dag. Lítill vafi er talinn á því
að Gorbatsjov nái kosningu, en á
hinn bóginn hafa róttækari
breytingasinnar krafist þess að
fleiri frambjóðendur verði í
kjöri. Á fjöldafundi þeirra um
helgina hrópuðu margir að þeir
vildu fá Boris Jeltsín fyrir forseta.
Sjálfur hafði Jeltsín látið í ljós, að
hann vildi fleirframboð til for-
setaembættisins. Jeltsín, fyrrum
æðsti maður kommúnistaflok-
ksins í Moskvu og mikill sigur-
vegari í kosningunum til fulltrúa-
þingsins, krefst þess einnig að
kvatt verði saman aukaþing
kommúnistaflokksins til að taka
ákvarðanir um mannaskipti í
miðnefnd flokksins og
stjórnmálaráði. Miðnefndin hef-
ur nú til athugunar ákærur gegn
honum um að hafa vikið frá
stefnu flokksins í kosningabarátt-
unni.
SvD/-dþ.
Panama
OAS-nefnd á vettvang
Bandalagið hefur fordæmt Noriegafyrir misferli. Stjórnarandstœð-
ingar segjast hafa unnið kosningarnar og krefjast opinberrar staðfest-
ingar á því
6 SÍÐA - ÞJÓÐVIL. NN Fimmtudagur 25. maí 1989