Þjóðviljinn - 09.06.1989, Side 23

ELÍSABET
JÖKULSDÓTTIR
Meirihluti „tólfæringa" gaf sér smáhvíld frá uppstillingu mynda í Hafnarborg nú í vikunni, en aðrir félagar
voru rétt ókomnir frá útlöndum. Frá v.Magnús Kjartansson, Kristbergur Pétursson, Valgerður Bergsdóttir,
Sóley Eiríksdóttir, Jón Axel Björnsson, Sigurður Örlygsson og Margrét Jónsdóttir. í stiganum stendur
Steinunn Þórarinsdóttir.
„Á tólfæringi“ í Hafnarborg
Sumarsýning í menningar- og listastofnun Hafnarfjarðar á verkum 12
listamanna
Það hefur verið öflug og
fjölbreytt starfsemi í hinni nýju
menningar- og listamiðstöð
Hafnfirðinga, Hafnarborg,
sem rekin er af miklum
myndarskap af Pétrúnu Pét-
ursdóttur listfræðingi. Á morg-
un verður opnuð í Hafnarborg
glæsileg sumarsýning 12
þekktra listamanna, flestra af
yngri kynslóðinni.
Yfirskrift sumarsýningarinnar
er „Á tólfæringi“, en listamenn-
irnir tólf sem sýna eru þau Björg
Örvar, Borghildur Óskarsdóttir,
Jón Axel Björnsson, Kristbergur
Pétursson, Magnús Kjartansson,
Margrét Jónsdóttir, Sigurður Ör-
lygsson, Sóley Eiríksdóttir,
Steinunn Þórarinsdóttir, Stein-
þór Steingrímsson, Sverrir Ólafs-
son og Valgerður Bergsdóttir.
Aðalsteinn Ingólfsson listfræð-
ingur segir í inngangi í vandaðri
sýningarskrá, að við fyrstu sýn
virðist fátt sameiginlegt með
þessum listamönnum, nema það
eitt að þeir hafa allirTharkað sér
sjálfstæða braut á listasviðinu.
„Ef menn vilja geta þeir litið á
þessa sýningu sem svipmynd af
þeirri fjölbreytni, því umburðar-
lyndi, sem nú setur svip sinn á
íslenska myndlist, sem og er-
lenda. Og vissulega er umburðar-
lyndi í listum af hinu góða.“
Sumarsýningin í Hafnarborg
stendur fram til 7. ágúst en opn-
unartími Hafnarborgar er frá kl.
14-19 alla daga nema þriðjudaga.
Þá er rétt að minna listunnendur
á hina ágætu kaffistofu í Hafnar-
borg sem opin er á sama tíma.
—----------------------------------Ig.
Unglegur öldungur
Skírnir, elsta tímarit á Norður-
löndum, kemur nú orðið út tvisv-
ar á ári, vor og haust. Heftin eru
efnismikil og víða leitað fanga. í
nýju hefti upp á 250 síður er fjall-
að um svo ólík efnisatriði sem
flökkunáttúru íslenskra leiguliða
á 18. öld, bókmenntakenningar
Georgs Brandes, smásögur Hall-
dórs Stefánssonar og ásthneigð-
ina sem skapara lífs og bók-
mennta. Hið síðast talda er í
merkilegum fyrirlestri Guðbergs
Bergssonar sem hér er birtur,
„Um ásthneigð í bókmenntum".
Það er Loftur Guttormsson
sagnfræðingur sem athugar hvort
íslenskir leiguliðar hafi tollað
betur á kotum sínum en starfs-
bræður þeirra í grannlöndunum.
Þá kemur í ljós að eins og „stór-
fjölskyldan“ er „hið kyrrstæða
bændasamfélag" goðsögnin tóm.
Fólk reynist hafa verið á flakki
frá einu býli til annars lungann úr
ævinni. i leiðinni sópar Loftur til
hliðar þeirri trú manna að ætt-
rækni hafi verið meiri fyrr á
öldum en nú er. Á flakkinu urðu
menn viðskila við skyldfólk sitt
og áttu að jafnaði miklu meira
undir nágrönnum sínum en ætt-
ingjum og mátu góðan grannskap
meira en flest annað.
Þetta gilti þó ekki um hina
staðföstu, „hinn tiltölulega fá-
menna hóp íslenskra stóreigna-
og embættismanna," segir Loft-
ur, „þau verðmæti sem þessi hóp-
ur hafði nánast því einokun á
voru einmitt til þess fallin að
styrkja ættarböndin og glæða um-
hyggju fyrir „hagstæðu“ maka-
vali og mágsemdum." Og auðvit-
að erum við mótuð af sögusýn
þeirra.
Siðferði í ást og dauða í Sturl-
ungu er efni greina Úlfars Braga-
sonar og Guðrúnar Nordal.
„Hart er í heimi, hórdómr mikill"
og „Eitt sinn skal hver deyja".
Þær eru báðar helst til stilltar og
skortir heillandi spennu frumrit-
anna. Einkum veldur grein
Úlfars vonbrigðum, hún er upp-
talningakennd eins og höfundi
hafi ekki dottið í hug að krefja
heimildimar svara við áleitnum
spumingum heldur ætli sér bara
að endursegja nokkrar frásagnir
af frillum í Sturlungu.
í ritstjórapistli segir Vilhjálm-
ur Ámason frá því þegar hann
skrifaði í fyrsta skipti ritdóm fyrir
Ólaf Jónsson í Skími um Siðferði
og mannlegt eðli eftir Pál Árdal.
„Eftir að Olafur hafði lesið það
sem ég skilaði honum, hringdi
hann í mig og sagði það ekki vera
ritdóm: „Þú ert að diskútera
fúndamentals við manninn,"
komst hann að orði.“ Þetta hefur
Vilhjálmur hugsað um síðan og í
þessu hefti Skímis em „ritdóm-
ar“ lagðir niður og í staðinn koma
„Greinar um bækur“, sem eiga
að feta milliveginn mili ritdóms
og ritgerðar. Þær eru fjórar að
þessu sinni og standa hygg ég all-
ar undir því að heita „greinar um
bækur“, hvort sem nauðsyn ber
til að setja þær undir nýjan hatt
eða ekki.
Grein Þóris Óskarssonar um
nýjar ljóðabækur Sigfúsar Daða-
sonar og Hannesar Sigfússonar er
glögg og næm lýsing sem aðdá-
endur skáldanna geta vel við
unað nema að einu leyti. Stíll
Þóris er óþægilega teygður, eink-
um með innskotsorðunum og
fölsku skýringartengingunum
„þannig" og „því“ sem mér sýnd-
ist alltaf mega sleppa, og ábend-
ingarfornöfnunum sem era notuð
eins og laus greinir og oftast væri
til bóta að sleppa. Baldur Gunn-
arsson skrifar um Kaldaljós Vig-
dísar Grímsdóttur og er fullyrð-
ingasamur. Þegar hann talar um
að einhver atriði í sögunni ergi
„lesendur“ finnst mér að þar eigi
að standa „lesanda“ í eintölu.
Helgi Þorláksson skrifar gagn-
lega úttekt á nýlegum erlendum
bókum um íslenska þjóðveldið,
Culture and History in Medieval
Iceland eftir Kirsten Hastrap og
Medieval Iceland eftir Jesse L.
Byock.
En mestur fengur þótti mér að
grein Kenevu Kunz, „Segðu það
á íslensku", um bók Höskuldar
Þráinssonar og Heimis Pálssonar
Um þýðingar. Auk þess sem hún
segir nákvæmlega frá bókinni og
margvíslegu gagni sem af henni
má hafa, notar hún tækifærið og
„diskúterar fúndamentals" við
höfundana með svo skýram og
skemmtilegum dæmum, úr bók-
inni og frá sjálfri sér, að lesandi á
auðvelt með að taka þátt í um-
ræðunum með þeim. Það verður
erfitt fyrir talsmenn bókstafsþýð-
inga að halda fram skoðunum
sínum þegar þeir hafa lesið dæm-
ið sem Keneva tekur um þá iðn-
grein í kaflanum „Sköpun eða
skopstæling“. Sennilega er ekki
hægt að gera nokkram höfundi
verri grikk, en að þýða hann frá
orði til orðs. SA
Föstudagur 9. júní 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 23
BAR
Bar. Gott orð. Eiginlega hafði
ég hugsað mér að skrifa pistil um
eiturlyf. Það gæti að vísu haft þá
hættu í för með sér, að ég yrði
álitin eiturlyfjaneytandi. Af-
hverju er alltaf litið á þá sem nota
eða ofnota eiturlyf, sem sjúklinga
eða glæpamenn. Dæmisaga.
Fjórir unglingar fóru uppí fjall (í
Norðfirði) og tíndu sér sveppi
sem þeir átu. Þeir komust til
byggða en fundust í túnfætinum í
annarlegu ástandi, skríktu og
flissuðu og röfluðu tóma þvælu.
Þeir komust undir hendur yfir-
valda, sem minnir mig á það, að á
Hólmavík fyrir mörgum áram
voru alltaf verstu fyllibytturnar á
staðnum dubbaðar uppí lögreglu-
búning og settar í dyravörslu á
sveitaböllunum, tilað koma í veg
fyrir að þeir drykkju. Nema
hvað. Að sveppaætunum var
stungið í steininn og sagan borin í
blöðin fyrir sunnan. Blaðamaður
náði gullkorni útúr einu sveppa-
fórnarlambanna og var slegið
upp í risafyrirsögn: „Fflaði stað-
inn sem ég bjó á, á allt annan
hátt, innan í höfðinu á mér“...
Ekki er að orðlengja það, en
þessir áhugasömu náttúrudýrk-
endur fengu tilhlýðilega sekt. En
ég bara spyr: Afhverju má fólk
ekki ffla eitthvað á annan hátt
innaní höfðinu á sér...?
Ég er að vísu orðin svo
heilbrigð að ég þurfti ekki annað í
gær en að setjast niður á Austur-
velli (þar sat enginn annar) og þá
allíeinu fflaði ég staðinn sem ég
bjó á, á allt annan hátt, kannski
bara innaní höfðinu á mér. Mað-
ur veit ekki alltaf hvað er fyrir
utan og hvað er fyrir innan. Og
vísa til Helga Þorgils, sem heldur
því fram að manneskjur séu álfa-
bústaðir. En ástæðan fyrir því að
ég fflaði staðinn svona á allt ann-
an hátt, voru þessir yndislegu
jazztónar sem bárust frá Hótel
Borg. Fyrir utan húsið stóðu
nokkrir menn með hljóðfæri og
breyttu heilli borg. Með tónlist.
Forvitnir áhorfendur mjökuð-
ust nær og nær... og nær.
Nú vil ég rétt sisona minna á
„mjólkurstríðið“, og loksins virð-
ist þjóðinni (púff!) vera nóg boð-
ið. Og minnir mig á það að í vet-
ur, þegar færðin var þyngst, þá
urðu allir svo tillitssamir og hjálp-
legir í umferðinni. Að vísu fengu
synir mínir pönnukökuæði um
svipað leyti og mjólkurstríðið
hófst, og var þannig tími til kom-
inn að þeir fengju að kynnast
smápólitík. Svo ganga páfa-
brandarar núna ljósum logum um
bæinn. Því kynntist ég í gærkvöldi
þegar ég brá mér á barinn að dfla
ljóðum í lokuðu leikhúsi. (Þetta
var dulmál.)
En bar?
Nú hefur barmenningin verið
að breytast hægt og bítandi síðan
fyrstu bjórlíkhúsin risu á fætur.
Fólk fer ekki lengur á heimsenda-
fyllirí um helgar, en drekkur jafnt
og þétt alla vikuna. Og það er
hægt að skreppa á barinn, sisona,
tilað hitta fólk og TALA við það.
Það er bara á börunum sem
mikilvæg mál era rædd. Ég hef
nefnilega tekið eftir því, að ann-
aðhvort situr fólk niðursokkið í
samræður, einsog það sé að leysa
alheimsvandamál, eða etv. sex
persónur sitja við eitt borð og
hver starir í sína áttina. Svo
alltíeinu snúa þær sér hver að
annarri og ræða ákaft saman. Síð-
an einsog ýtt sé á takka, horfa
allir útí bláinn aftur.
Ég fór sumsé á barinn tilað fá
einhverja sögu, tilað leggja útaf í
pistlinum. Til að vita hvaða mál
væru í gangi. Ég fékk að heyra af
nokkrum krassandi sjálfsmorðs-
tilraunum, skilnuðum, hvað fólk
hefði breytt lífi sínu, hvað fólk
hefði orðið hrifið af páfanum og
hvað Karmelsysturnar skrifuðu
utaná rútubfl páfans, og allar
þessar sögur endurspegluðu nátt-
úrulega þjóðfélagsástandið.
En allsstaðar var sama við-
kvæðið: Þessu máttu ekki segja
frá...
Nú hef ég það frá bróður mín-
um sem býr alveg í miðbænum,
að þar sé í meira lagi ónæðissamt
og sumar nætur verði honum
svefns vant. Það er þegar angist-
arveinin berast upp götuna og
hríslast á milli húsanna. Það er
alvöru þjáning í þessum viti firrtu
öskrum. En hér eru ekki geð-
sjúklingar á ferð. Bara fólk sem
hefur drukkið of mikið. Eða get-
ur það hugsast að það sé eina
ástæðan? Að vísu segir systir
mín, sem býr líka í miðbænum,
en hinummegin, að þessi angist-
arvein séu ekki jafnskerandi
lengur. Núna séu allskonar on
the road-söngvar mjög vinsælir.
„Það var kátt hérna...lalala...“
(síðan bjórinn kom).
Ég er ekki að móralíséra, þeg-
ar ég segi að tíminn standi kyrr á
börum og vísa þá til hollenska
listamannsins (man aldrei nöfn)
sem innréttaði heilan bar í Am-
sterdam og við barinn og bar-
borðin stóðu og sátu manneskj-
ur, í fullri stærð. Það eina, sem
var öðruvísi við þær en okkur
hin(!), var að þær voru með kyrra
klukku í stað höfuðs.
Semsagt, tíminn stendur kyrr
og að vissu leyti er barinn einsog
tívolí, hringekja sem snýst sama
hringinn, ár eftir ár. Manstu eftir
gömlu hringekjunni á eyði-
ströndinni? Það var eftir að allir
túristarnir voru farnir. Hún sner-
ist af sjálfu sér og það söng í litrík-
um og ryðguðum rugguhestun-
um.
En tíminn verður stundum að
fá að standa kyrr. Og svo eram
við líka fædd með sirkusgenið í
okkur og verðum að dekra við
það endrum og sinnum.
Þetta er öraggur hringur sem
fer sína leið.
Og þarna er maður að leita að
konunni sinni og finnur hana í
fanginu á öðram, og þarna er
kona sem hrópar upp yfir sig:
Gwuð, hvað þetta er djúp pæl-
ing, og hjálparvana maður með
tómt glas sem veifar ávísanaheft-
inu sínu, og tvær stelpur að pælí
hvort sæti barþjónninn sé hommi
og annar sem talar bara tælensku
og segist ætla að hætta öllu tilað
byrja nýtt líf, og annar að velta
því fyrir sér hvort hann eigi að
vinna á bar eða með vangefnum,
fjórir blaðamenn að leita að
partý, og vinur minn læknisfræði-
neminn heldur fyrirlestur um
súmötranashyminginn og dódó-
fuglinn, þama er sjómaður sem
hefur dreymt fyrir ljóðum um
borð og félagsfræðiprófessor,
sem segist hafa fylgst með stelpu
á rauðri hondu í allan vetur og
dönsk sálfræðidúkka sem kveður
uppúr skræum rómi „Ðe sósæití
ríh' meiks jú as a person“ og allt
þetta á einu kvöldi eða var þetta í
gær eða í dag eða á morgun.
Það skiptir ekki máli og þama
er ein sem stendur uppi við bar-
inn og segir við barþjóninn: „Það
hlýtur að vera inní mér hús...“ og
barþjónninn hristir klakaboxið,
þurrkar af borðinu fyrir framan
hana, fyllir könnuna af köldu
vatni og segir:
Það er búið að loka.