Þjóðviljinn - 13.06.1989, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Þegar kveðjuræða sú, sem
fyrverandi hershöfðingi banda-
ríska herliðsins hér á landi, Eirík-
ur McVadon, flutti daginn sem
hann lét af störfum og hvarf af
landi brott, er lesin í heild vaknar
með manni mörg spurnin. Þar er
blandað saman smjaðri og illa
dulbúnum hótunum, móðgunum
í garð íslensku þjóðarinnar og
sífri yfir dugleysi innlendra þjóna
hemámsliðsins, yfírborðslegu
friðarhjali og yfirlýsingum um að
herinn fari héðan aldrei. Undar-
legast við alla þessa uppákomu er
að fulltrúar íslands, sem á
hlýddu, skyldu sitja hljóðir undir
móðgununum en ekki vinda sér
hið snarasta í rútuna og snúa til
þarlegri starfa í Reykjavík.
Fyrst þeir íslensku skriffinnar,
sem viðstaddir voru kveðjuat-
höfnina, gerðu það ekki. stæði
þeim líklega næst að endurskoða
Landnámu því ekki verður annað
skilið en hershöfðingi þessi telji
dáta sína til landsmanna þegar
hann segir: „Em íslendingar
ánægðir með þann stuðning, þá
gestrisni og það samstarf sem
þróast hefur á nærri fimm ára-
tugum sem þessir aðilar hafa ver-
ið félagar í sama bandalagi og
íbúar á sömu eyju? (inhabitants
of the same island)“. Skömmu
síðar bætti hann um betur: „Til
eru hlutir sem kosta lítið en
mundu gera varnarliðið starfhæf-
ara nú eða í ófriði, og einfaldlega
gera starfslið herstöðvarinnar,
karla, konur og böm, ánægðari
þegna Islands þá hríð sem það
dvelur hér (happier temporary
citizens of Iceland).“
Ekki þótti Eiríki hershöfðingja
þetta nóg því hann bollalagði um
væntanlega ríkisstjórn á islandi
sem „stendur nær miðju eða er til
hægri (closer to the centre or
right).“ En hlutverk slíkrar
stjórnar á með orðum hershöfð-
ingjans að vera að endurskoða
varnarsáttmálann með það í huga
„hvort afstaða íslands sé við hæfi
og fullnægjandi hvað varðar
stuðning við varnarliðið (review
the adequacy and appropriaten-
ess of Icelands attitude toward,
and support for, the defense for-
ce).“
Ræða hershöfðingjans
Jón Torfason skrifar
Hershöfðinginn flutti einnig
þjónum sínum innlendum all-
snarpa ádrepu og hvatti þá til að
svara kröftuglega útúrsnúningum
og langræðum vinstri manna (di-
atribe or lengthy leftist mono-
logue). Annar þáttur í ræðunni
as. Ætli þeir séu allir á sömu
laununum? Raunar er svo sem
skiljanlegt að maðurinn kvarti
undan leiðindum ef hann á ekki
völ á vinum af öðru sauðahúsi en
þeir Magnús Þórðarson (Nató-
Mangi) og Jón Baldvin eru.
hafi ekki verið sú að hann hafi
viljandi mælt upphátt það sem
hann var vanur að prédika yfir
vinum sínum hérlendum lágum
rómi og í fámenni. Líkast til hefur
ætlunin verið sú að kanna við-
brögð landsmanna við frekjunni
„Einhvern tíma varsagtað enginn umgengist
herinn nema skœkjur og stjórnmálamenn.
Pað er því kannski skiljanlegt að bandarísku
dátunum leiðisthér, enda kvartaði hershöfð-
inginn yfir kaldranalegu viðmóti landans í
garð „drengjanna sinna “ “
snerist um samskipti íslenskra
hermangara við herinn, og benti
hershöfðinginn á að þau viðskipti
mættu ekki meiða samvisku
neinna og yrðu að geta staðist
gegnumlýsingu rannsóknar-
nefnda bandaríska þingsins
(must be able to withstand the
future scrutiny of parliamentary
or congressional review or even
investigative committees). Hefur
þessum orðum vísast verið beint
til níumilljón króna mannsins og
annarra tilbera, betur að þeir
vinni fyrir kaupinu sínu.
Einhvern tíma var sagt að eng-
inn umgengist herinn nema
skækjurogstjómmálamenn. Það
er því kannski skiljanlegt að
bandarísku dátunum leiðist hér
enda kvartaði hershöfðinginn
yfir kaldranalegu viðmóti
landans í garð „drengjanna
sinna". M.a. bar hann saman að-
stæður bandarískra hermanna á
íslandi annars vegar og í Banda-
ríkjunum, Englandi, Þýskalandi
og Japan hins vegar og taldi alla
aðra betur setta en þá sem hímdu
hér. Kynlegt hann skyldi ekki
minnast á hermennina sem bækl-
uðust í Viet-Nam, íran, Líbanon
eða á Grenada og þá sem aðstoða
„andkommúnískar" ríkisstjómir
í E1 Salvador, Chile og Hondur-
Fyrst minnst er á Magnús kem-
ur í hugann veikburða málsvöm
hans í sjómvarpsþætti fyrir
nokkm þar sem hann bar blak af
þessum húsbónda sínum. Þar
sagði hann eitthvað á þá leið að
hershöfðinginn væri opinn per-
sónuleiki og virkaði jafnvel ein-
faldur í augum Evrópubúa eins
og Bandaríkjamenn yfirleitt.
Látum hershöfðingjann svara
þessu sjálfan í margnefndri ræðu
þegar hann lagði dátunum á vell-
inum heilræði: „Þið skuluð ekki
umgangast íslensku ríkisstjórn-
ina af léttúð. Þið emð oft í raun
talsmenn stjómar ykkar (You are
often acting as a spokesman for
your government). Sýnið ábyrgð
og gætið þess að gerðir ykkar séu
úthugsaðar, samræmdar og að
þið aðhafist ekkert sem yfirmenn
ykkar, sendiherrann eða yfir-
hershöfðinginn geta ekki sam-
þykkt (act responsibly and ens-
ure your efforts are well researc-
hed and thought out, fully coor-
dinated, and something your
commander, ambassador, or
even commander-in-chief can
stand behind).“
Nei, hershöfðinginn vissi
fullvel hvað hann sagði því varla
færi hann að brjóta sín eigin boð-
orð við slíkt tækifæri. Ætli raunin
eða að ýta undir illindi í ríkis-
stjórninni.
Hershöföinginn gat þess ná-
lægt lokum ræðu sinnar að bágt
væri ef allar fjárfestingar Banda-
ríkjanna hér á landi fæm í sUginn,
sem væntanlega yrði ef herinn
hyrfi á braut, og er það skiljan-
legt frá hans bæjardymm séð.
Síðustu ár hefur verið eytt tug-
milljónum króna til að endur-
bæta hemaðarmannvirki hér á
landi og benti hershöfðinginn á
að bandarísku herstöðvarnar hér
hefðu aldrei verið jafn vel búnar
og ábyrgð starfsmanna því meiri
en nokkm sinni áður. Nú yrðu
allir að standa sig. Hann bætti því
við að eftir hugsanlegan samdrátt
í herafla Bandaríkjamanna í Evr-
ópu yrði ísland ennþá mikilvæg-
ara en áður til að verja liðsflutn-
inga þeirra til Evrópu á hættu-
stund fyrir helvítis Rússunum.
Hann gat hins vegar ekki um þá
breytingu á áætlunum Bandaríkj-
ahers á Reganstímanum, að gera
ísland að stökkpalli fyrir árás á
Sovétríkin úr norðri. Ætlunin er
sum sé að safna hér saman mikl-
uin her, skipum, flugvélum og
birgðum og senda ósigrandi flota
norður fyrir Noreg að ströndum
Rússlands eins og Björn Bjama-
son lýsti í hjartnæmri grein í
Morgunblaðinu fyrir nokkmm
ámm.
Hershöfðinginn ávarpaði einn-
ig evrópska fulltrúa, sem við-
staddir voru athöfnina, og hvatti
þá til að styðja sitt mál. Tilmæli
hans rættust skömmu síðar á há-
tíðarfundi Nató þegar fulltrúar
íslands, utanríkisráðherrann og
forsætisráðherrann (sem við það
tækifærí verða að teljast nokkurs
konar sporgöngumenn Jóns Sig-
urðssonar í sjálfstæðismálum
þjóðarinnar) mæltust til þess að
eitthvað yrði hugað að samdrætti
vopna í höfunum. Viðbrögð stór-
veldafulltrúanna á fundinum
mótuðust af almennu heyrnar-
leysi og lét enginn sem hann vissi
hvað þeir mæltu.
Uggvænlegasti kaflinn í marg-
nefndri ræðu snerist þó um þá
fyrirætlan hersins að auka virkt
samstarf við íslenskar stofanir.
Að vísu má einu gilda þótt svo-
nefndar almannavamir taki þátt í
einhverjum stríðsleikjum með
hernum, meðan menn hafa ekki
annað þarfara að gera á þeim bæ
en reikna út hve lengi
Siglfirðingar væm að forða sér
inn í Strákagöngin ef svo færi að
Rússar vörpuðu kjarnorku-
sprengju á fiskeldisstöðvar og
súrheystuma í Fljótunum. Hitt er
öllu verra ef á að gera lögregluna
og landhelgisgælsuna að vara-
sveitum bandaríska hersins.
Menn skulu athuga það að
Bandaríkjamenn hafa ætíð leikið
það að fá innlenda aðila til snún-
inga og til að vinna ýmis skítverk
fyrir sig.
í kjamorkustyrjöld er engin
vörn til nema ef til vill sú ein að
hafa sem fæst skotmörk í landinu.
Besta vörnin fyrir íslendinga er
því sú að losa sig við herinn, gera
landið og miðin að hluta af kjarn-
orkuvopnalausu svæði á Norður-
Atlantshafi og taka upp hlutleys-
isstefnu. Þegar herinn fer losnum
við lika við hermangið og alla þá
spillingu sem því fylgir og síðast
en ekki síst það að þurfa að hlusta
á aðra eins leiðindamenn og Eirík
McVadon.
Jón er íslenskufræðingur og félagi í
Samtökum herstöðvaandstæðinga.
NÝJAR BÆKUR
Ástir samlyndra
hjóna
í endurútgáfu
Bókaútgáfan Forlagið hefur
sent frá sér bókina Astir sam-
lyndra hjóna eftir Guðberg
Bergsson. Hér er um að ræða
endurútgáfu í kilju en bókin kom
upphaflega út haustið 1967 og
hefur verið ófáan'.eg um árabil.
Guðbergur hefur af þessu tilefni
endurskoðað bókina með tilliti til
stíls og frásagnar og ritar einnig
eftirmála þar sem hann gerir
grein fyrir tilurð hennar.
Astir samlyndra hjóna vakti
mikla athygli og deilur er hún
kom út fyrir tuttugu og tveimur
árum. Menn skiptust í flokka
með og á móti bókinni. Sumir
töluðu í því sambandi um sóða-
skap og blygðunarlausa lágkúru,
aðrir skipuðu henni í hillu með
Tómasi Jónssyni metsölubók og
töldu að með sögum Guðbergs
hefðu íslendingar sannarlega
eignast samtímaheimsbókmennt-
ir sem stæðu undir nafni. Þessar
deilur náðu hámarki er Ástir
samlyndra hjóna var kjörin besta
skáldverk ársins 1967 og Guð-
bergi veitt verðlaun gagnrýn-
enda, Silfurhestinn.
Orðabók um
fjarskiptatækni
Út er komin á vegum Menn-
ingarsjóðs orðabókin Ritsími og
talsími. Þessi bók er annað bindi
nýs orðasafns, Raftækniorða-
safns, og fjallar um íðorð úr
ritsíma- og talsímatækni. Hér er
að finna gömul orð, sem almenn-
ingur þekkir og hefur notað í ára-
tugi, og ný orð um tækni, sem er
að ryðja sér til rúms á íslandi um
þessar mundir.
Ritsími og talsími er 55. kafli í
orðasafni Alþjóða raftækni-
nefndarinnar sem gefinn var út í
Genf 1970. í bókinni eru íðorð á 8
tungumálum, frönsku, ensku,
þýsku, spænsku, ítölsku, hol-
lensku, pólsku og sænsku, auk ís-
lensku, yfir hugtök úr ritsíma- og
talsímatækni. Þau eru skilgreind
á ensku og frönsku, svo að bókin
hefur svip alfræðiorðabókar, auk
þess að vera orðasafn. Þetta er
því kjörin handbók öllum, sem
starfa á sviði fjarskiptatækni,
nemendum og kennurum í iðn-
skólum og æðri skólum, þýðend-
um og fjölmörgum öðrum, sem
þurfa að hafa tiltæk íslensk orð á
sviði ritsíma- og talsímatækni eða
vilja vita skil á því sem í íðorðun-
um felst. Orðanefnd rafmagns-
verkfræðinga og aðrir sérfræð-
ingar hafa unnið að íslenska hluta
bókarinnar, safnað þýðingum,
búið til nýyrði og valið úr til-
lögum.
Bókin um
bakverki
Iðunn hefur gefið út aðra bók-
ina í hinum nýja bókaflokki sín-
um um Heilsuvernd heimilanna.
Nefnist hún Bókin um bakverki
og er eftir breska lækninn John
Tanner. íslenska þýðingu annað-
ist Sigurður Thorlacius læknir og
ritar hann einnig formála.
Bókin um bakverki er skrifuð
af sérfræðingi eftir kröfum nú-
tímans og fjallar um eitt út-
breiddasta vandamál vestrænna
iðnríkja, en bakverkir og bak-
sjúkdómar eru meðal algengustu
ástæðna til að fólk leiti læknis.
JohnTanner
HEILSUVERND
HEIMIIANNA
BAKVERKI
Hagnýt leiðsögn utn forvamir
og meðferö
ItXJNN
Sagt er frá hefðbundinni meðferð
lækna og sjúkraþjálfara og einnig
frá umdeildari formum meðferð-
ar, svo sem nálarstunguaðferð-
inni, hnykkingum og dáleiðslu.
Síðast en ekki síst er lögð áhersla
á til hvaða ráða fólk geti gripið
sjálft, svo sem með líkamsæfing-
um og slökun og með því að
breyta lifnaðarháttum sínum og
aðlaga umhverfi sitt bakinu.
í bókinni er janframt mikill
fjöldi skýringarmynda.
Prjár nýjar
kiljur
Bókaforlagið Birtingur hefur
sent frá sér þrjár nýjar Regn-
bogabækur.
Fyrsta kiljan er skáldsagan Uns
sekt er sönnuð eftir bandaríska
rithöfundinn Scott Turow í ís-
lenskri þýðingu Gísla Ragnars-
sonar. Scott Turow er á ör-
skömmum tíma orðinn einn
kunnasti rithöfundur Bandaríkj-
anna eftir útkomu þessarar bókar
sem notið hefur mikilla vinsælda
bæði í Evrópu og Bandaríkjunum
frá því hún kom fyrst út um mitt
ár 1987.
önnur kiljan er Kínversku
naglamorðin eftir Robert van
Gulik. Sagan er hin fyrsta í flokki
höfundar er segir af kínversku
þjóðsagnapersónunni Dee dóm-
ara. í sögunum vefur höfundur-
inn saman fjölda brota aldagam-
alla frásagna af sakamálum er
upplýst voru af Dee dómara sem
uppi var á sjöundu öld fyrir Krist
og úr verða litríkar og spennandi
sakamálasögur.
Þriðja kiljan er Samneyti eftir
Whitley Strieber. Höfundurinn
lýsir reynslu sem hann telur sig
hafa orðið fyrir í raun og veru.
Fyrirbæri sem hann telur vera
geimverur nema hann á brott
með sér um stundarsakir. í fyrstu
man hann lítið sem ekkert en
fyrir tilstilli dáleiðslu koma í ljós
undarlegar minningar af sam-
neyti hans við geimverur allt frá
unga aldri.
Utsöluverð bókanna er kr.
590.
Þri&Judagur 13. Júnf 1989 >JÖÐVILJINN - SÍÐA 5