Þjóðviljinn - 13.06.1989, Side 8

ERLENDAR FRETTIR
Kína
Mótmælahreyfingin barin
,Öldungaklíka“ stjórnar í bandalagi við hluta hersins
Fréttir frá Kína benda til þess,
að mótmælahreyfingin þar
hafi verið barin niður í bráðina.
Um manntjón af völdum aðfara
hersins við mótmælafólk er enn
allt í óvissu, en líklegt er að her-
menn hafi drepið fólk í hundraða-
eða jafnvel þúsundataii í Peking.
Einnig er vitað um veruleg
manndráp sumsstaðar úti um
land, þannig munu yfir 300
manns hafa verið drepnir fyrstu
daga s.l. viku í Chengdu, einni
helstu borga í Sichuan, fylki því
sem er kjarnasvæði Vestur-Kína.
í svo að segja öllum stærri
borgum, Peking, Sjanghaí, Xian,
Chengdu, Kanton, Wuhan o.fl.
hafa stjómvöld lagt blátt bann
við starfsemi samtaka náms-
-manna og verkamanna, sem
valdstjórnendur skilgreina sem
„gagnbyltingarklíkur". Her og
lögregla hafa þegar unnið mikið
starf við handtökur á andófs-
mönnum og haft er eftir kínver-
skum heimildamönnum að fólk
muni verða handtekið þúsundum
saman næstu vikurnar. Leynilög-
regla hefur sig nú mjög í frammi,
með þeim afleiðingum að fólk er
orðið hrætt við að tala við erlenda
fréttamenn. í ýmsu er nú snúið
aftur til siða Maótímans, til dæm-
is eru handteknir andófsmenn
þvingaðir til að „gera sjálfs-
gagnrýni" í sjónvarpið eða ann-
arsstaðar á opinberum vettvangi
og játa á sig ýmiskonar vammir
og skammir. Þétta var mikill
siður í menningarbyltingunni
svokölluðu og apað upp af maó-
istagrúppunum, sem þá voru í
tísku á Vesturlöndum.
Deng Xiaoping hefur nú aftur
komið fram í sjónvarpi, eftir að
ekkert hafði sést eða heyrst af
honum í fleiri daga, og er nú helst
svo að sjá, að yfirtökin í landinu
hafi „öidungaklíkan", sem farið
er að nefna svo, þ.e.a.s. menn á
níræðisaldri, Ieifar elstu kynslóð-
ar kommúnistaflokksins, sem eru
í bandalagi við að minnsta kosti
drjúgan hluta hersins. Ekki eru
þó enn öll kurl komin til grafar
viðvíkjandi mótmælahreyfing-
unni, sem hefur verið í gangi í tvo
mánuði, og er sumra ætlan að
hún muni snúast upp í neðanjarð-
arhreyfingu.
Reuter/-dþ.
Úsbekistan - austast er hóraðið Fergana, þar sem ofsóknirnar hófust Bómullarhreinsun í Fergana einhliða áhersla á bómullarrækt leiddi til
" * Knoo oonrnr nrrvinor lonHKi inoAnr i irAi i ■ di mHnn
og hafa orðið mestar.
þess að aðrar greinar landbúnaðar urðu útundan.
Úsbekistan
Ofsóknir gegn Mesketum
Afturkippur er kominn í efnahagslífsovésku Mið-Asíu vegna einhliða
áherslu á bómullarrœkt og náttúruspjalla. Ymislegt bendir tilþess að
óánægður almenningur hafi Mesketa, smáan og um sumtframand-
legan þjóðflokk, að blóraböggli
Ein nýjasta þjóðin til að komast
í heimsfrlttirnar varð Me-
sketar, og hefur ekki mikið farið
fyrir þeim þar áður. Og tiiefnið til
þess að þeir í fyrsta sinn náðu
heimsathygli var allt annað en
ánægjulegt fyrir þá sjálfa.
Pjóðflokkur þessi, sem telur í
flesta lagi fáein hundruð þúsund
manns, bjó áður í Georgíu sunn-.
anverðri en talar tyrkneskt mál
og játar íslam. 1944 brá Stalín
Mesketum um skort á hollustu
við Sovétríkin og lét herleiða þá
svo að segja alla með tölu austur í
Mið-Asíu. Grunur um einhvern
vináttuvott af Mesketa hálfu við
Þjóðverja, sem komust suður að
Kákasusfjöllum í sumarsókn
sinni 1942, mun hafa legið hér að
baki. Síðan hafa Mesketar lifað
lífi sínu innan um annað fólk í
Úsbekistan og þar í grennd og
fátt af þeim frést, fyrr en Úsbekar
sambýlingar þeirra fóru að drepa
þá niður fyrir rúmri viku. Um s.l.
helgi hafði enn ekki tekist að
koma á að fullu kyrrð á óeirða-
svæðinu enda þótt sovéska innan-
rikisráðuneytið hefði sent á vett-
vang 9000 manna sérþjálfað lið.
Að sögn sovéska blaðsins Ísvestí-
ja fyrir helgina höfðu þá um 80
manns verið drepnir í illindunum
og um 800 særðir og meiddir.
Út af
jarðarberjum
Ofsóknimar gegn Mesketum
hófust í Ferganadal, frjósömu og
sögufrægu héraði í austurhluta
Úsbekistans, og breiddust síðan
út til Kokand, fornfrægrar borgar
sem lengi var höfuðstaður sam-
nefnds furstadæmis er Rússar
lögðu undir sig á síðari hluta 19.
aldar. Óaldarlýðurinn er fyrst og
fremst úsbeskir unglingar, þetta
16-20 ára, margir dmkknir eða í
fíkniefnavímu, að sögn sovéskra
fjölmiðla. Þeir hafa hundelt Me-
sketa, barið á þeim með kylfum
og járnstöngum og einnig beitt
skotvopnum. Hús hafa verið
brennd í hundraðatali, sem og
bílar. Meðal þeirra slösuðu em
sagðir vera margir lögreglumenn,
sem reyndu að verja Mesketa. í
Kokand braust múgur manns inn
í aðallögreglustöð borgarinnar,
leysti úr haldi tólf fanga og rændi
lögregluna skotvopnum.
Allt á að hafa byrjað með rifr-
ildi á markaðstorgi í Fergana út af
verðlagi á jarðarberjum. Úsbesk
kona var þar með þau til sölu,
segir sagan, ungur Mesketi kom
og spurði hvað þau kostuðu.
Konan nefndi verðið, honum'
þótti það of hátt, tók lúkufylli af
berjunum og henti í sölukonuna.
Hún brást við reið, nærstaddir
landar hennar og Tadsjíkar tóku
svari hennar og áður en varði var
allt komið í hörkuslagsmál.
Fylgikvillar
framfara
Heldur virðist tilefnið nú lítið;
prútt og rifrildi í framhaldi af því
eru hversdagslegastir allra við-
burða á sölutorgum íslamslanda,
þar sem ekkert fast verðlag er til.
Og Úsbekar eru tyrkneskrar ætt-
ar eins og Mesketar, sem og mús-
límar. Hinsvegar er trúlegt að
Mesketar, ættaðir úr Kákasus,
séu ljósari og evrópskari útlits en
innfæddir. Kynþáttarígur kann
því að koma hér við sögu.
En fleira er það áreiðanlega.
Rússneska Mið-Asía var miðald-
asvæði um flest er bolsévíkar
tóku völd, en undir sovéskri
stjórn færðist hún inn í nútímann.
Heilbrigðis- og skólakerfí var
komið upp að evrópskri fyrir-
mynd, í atvinnulífi urðu stórstíg-
ar framfarir og á sjöunda og átt-
unda áratug var svo komið, að
þorri fólks þar bjó við tiltölulega
góðan hag, a.m.k. á asískan mæl-
ikvarða. Þetta leiddi til þess að
uppreisn Afgana gegn sinni
kommúnistastjóm og barátta
þeirra gegn sovéska hemum
vakti ekki nema takmarkaða
hrifningu í sovésku Mið-
Asíulýðveldunum. En framfar-
irnar urðu ekki án alvarlega fylg-
ikvilla. í Úsbekistan var þannig
höfuðáhersla lögð á bómullarr-
ækt með þeim afleiðingum að
aðrar greinar landbúnaðar urðu
homrekur. Stórfelldar áveitufr-
amkvæmdir áttu sér stað til að fá
meira land undir bómullarrækt,
og hafði það í för með sér að
margar ár og stöðuvötn þessa
svæðis, þar sem vatn er af
skornum skammti, þomuðu upp.
Aralvatn hefur af þessum ástæð-
um minnkað vemlega. Þetta hef-
ur leitt til þess að margar sveitir
hafa að meira eða minna leyti
lagst í eyði.
Atvinnuleysi
og spilling
Niðurstaða alls þessa hefur
orðið mikið atvinnuieysi, og sam-
kvæmt einni heimild er um þriðj-
ungur vinnufærra manna í
sumum hémðum sovésku Mið-
Asíu atvinnulaus. Fólksfjölgun
er þama miklu meiri en annars-
staðar í Sovétríkjunum og ár-
gangar á unglingsaldri tiltölulega
fjölmennir. Að fomum sið þar-
lendis er spilling gífurleg. Á
Brezhnevstímanum fengu flokks-
broddar þar að auðga sig, ætt-
ingja sína og gæðinga hömlulítið
gegn því að þeir væm stjóminni í
Moskvu tryggir og trúir. Gorbat-
sjovsstjómin hefur eitthvað reynt
að hreinsa þar til, en að mati
kunnugra rista þær tilraunir
grunnt enn sem komið er.
Flokksbroddarnir og frænd- og
gæðingalið þeirra hafa það gott,
en þeir sem ekki em innan þess
hrings miður, ekki síst nú þegar
afleiðinga einhliða áherslu á
bómullarrækt og tillitsleysis
gagnvart náttúrunni er farið að
gæta af fullum þunga. Þar að auki
er þama, eins og með öðmm
minnihlutaþjóðemum Sovétríkj-
anna, farið að brydda á þjóðern-
issinnuðum hræringum. Af öllu
þessu er tilkomin talsverð ólga,
sem nú má vera að fengið hafi
útrás gagnvart Mesketum, þjóð-
flokki sem er fámennur og vam-
arlítill og því upplagður blóra-
böggull.
dþ.
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þrlðjudagur 13. júní 1989
niður
■■■ SMÁFRÉTTIR
Barsmíðar
og ástir
Stjórnin í Zimbabwe hefur lagt
fram frumvarp um að hýðingar,
sem hingað til hafa verið lögleg
refsing þar í landi, verði bannað-
ar. Þegar Emmerson Mnang-
agwa, dómsmálaráðherra, flutti
frumvarpið í öldungadeild þings-
ins, sagði hann að í því fælist
ásamt öðru að hægt yrði að lög-
sækja eiginmenn, sem hýddu
eða berðu konur sínar.
Þetta atriði frumvarpsins
gagnrýndi öldungadeildarþing-
maður að nafni Marwodzi, kvað
heyra til menningu landsins að
berja konur sínar og væri slíkt
merki ástar. Mótmælti dóms-
málaráðherra því harðlega og
sagði við þingmanninn að ef
hann hefði haft fyrir reglu að
berja konu sína hingað til, skyldi
hann láta af því athæfi.
Vaxandi þykkja
Vaxandi þykkju gætir nú í sam-
skiptum Bandaríkjanna og Kfna
út af gagnrýni Bush Bandaríkja-
forseta á hendur kínverskum
ráðamönnum vegna fjöldamorða
hers þeirra á andófsmönnum,
vegna stöðvunar Bandaríkja-
stjómar á hermálasamskiptum
við Kína af því tilefni og þó eink-
um út af Fang Lizhi, þekktasta
oddvita kínverskra stjórnarand-
stæðinga, sem fengið hefur hæli í
bandaríska sendiráðinu í Peking.
Kínversk stjórnvöld hafa heimtað
hann framseldan. Úfar hafa einn-
ig risið milli Bretlands og Kína út
af Vao Yongzhan, stúdenti frá
Hongkong er hafði verið við nám í
Kína og var á sunnudag handtek-
inn á Sjanghaíflugvelli, sakaður
um forustu í stúdentasamtökum.
Sex miljónir
forfallinna
Talið er að um sex miljónir
Bandaríkjamanna séu nú for-
fallnir kókaínneytendur. Þar-
lendis voru fleiri lagðir inn á
sjúkrahús vegna ofneyslu kóka-
íns s.l. ár en nokkurt ár áður, og
var aukningin frá árinu á undan
30 af hundraði. Á götunni selst nú
kókaín þarlendis á lægra verði en
nokkru sinni fyrr, og stafar það af
auknu framboði, sem bendir til
þess að tilraunir yfirvalda til að
stöðva kókaínflóðið inn f landiö
hafi mistekist.
Afkomandi Trotskíjs
handtekinn
David Axelrod, 28 ára gamall
trúaður Sovét-gyðingur sem fyrir
skömmu settist að í Hebron í
Vesturbakkahéruðum, var í gær
handtekinn af ísraelskri lögreglu,
sakaður um að hafa valdið tjóni á
arabískum eignum og að hafa
móðgað ísraelskan herforingja.
Langafi Axelrods var enginn ann-
ar en Leon Trotskfl, sá af leið-
togum bolsévíka sem gekk Lenín
næstur að völdum f byltingunni í
Petrógrad haustið 1917.
Axelrod er einn af oddvitum
gyðverskra landnema í Vestur-
bakkahéruðum, sem undanfarið
hafa gerst athafnasamir í viður-
eigninni við araba og bera ísra-
elsher þungum sökum um að
veita landnemum ekki næga
vemd gegn þeim. Axelrod kallaði
ísraelskan hermann í Hebron
fyrirskömmu „kapo“, en svo voru
nefndir gyðingar þeir í fangabúð-
um nasista, sem gerðust sam-
verkamenn nasista gegn öðrum
föngum gyðingaættar.
I