Þjóðviljinn - 14.06.1989, Blaðsíða 6
ERLENDAR FRETTIR
Gorbatsjov í Bonn
Gleði skín af vonarhýrri bráerþeirGorbatsjov og Kohl ræðast við-alls
ekki meiningin að útiloka Bandaríkjamenn frá „okkar sameiginlega
evrópska heimili."
SMAFRETTIR I
Kjarnorkuveri lokað
Kjarnorkuverinu Rancho Seco í Norður-Kaliforníu var lokað á sunn-
udaginn eftir að meirihluti íbúa í borginni Sacramento þar í grennd
hafði í almennri atkvæðagreiðslu frábeðið sér kjarnorkuverið. Þetta er
í fyrsta sinn sem það gerist í Bandaríkjunum að starfrækslu kjarnorku-
vers er hætt að kröfu almennings. Búist er við að þetta skapi fordæmi
og að mörgum öðrum kjarnorkuverum þarlendis verði innan skamms
lokað af sömu ástæðu.
Múslímar reknir frá Búlgaríu
Tyrknesk yfirvöld halda því fram, að yfir 6000 múslímar hafi síðan
26. maí verið reknir frá Búlgaríu til Tyrklands, vegna þess að þeir hafi
neitað af afleggja átrúnað sinn og aðlagast Búlgörum. Af um níu
miljónum íbúa Búlgaríu er að sögn um hálf önnur miljón íslamskrar
trúar. Þeir kváðu sjálfir líta á sig sem Tyrki, en þeir munu margir vera
afkomendur Búlgara, sem turnuðust til íslams fyrir nokkrum öldum, er
Búlgaría var hluti Tyrkjaveldis Ósmansættar. Hefur Búlgaríustjórn
undanfarið stefnt að því að gera fólk þetta að venjulegum Búlgörum á
ný, neytt það til að taka upp slavnesk nöfn og verið næsta harðhent á
þeim, sem ekki hafa viljað sætta sig við þetta. Hefur þetta valdið úlfúð
nokkurri milli Búlgaríu og Tyrklands, en grunnt hefur jafnan verið á því
góða milli þessara ríkja og á það rætur að rekja til margra alda
tyrkneskra yfirráða í Búlgaríu.
Bismarck fundinn
Bandarískir hafrannsóknamenn hafa fundið þýska orrustuskipið
Bismarck, sem Bretar sökktu í maí 1941 og fórust með því nærri 2300
manns. Liggur vígdrekinn mikli á sjávarbotni um 1000 km vestur af
Brest í Frakklandi og hefur haldið sér furðanlega. Sá sem stjórnaði
rannsóknarhópi þessum var dr. Robert Ballard, en hópur undir hans
stjórn fann einnig farþegaskipið Titanic 1986. Fimm dögum áður en
Bismarck, sem á sinni tíð var öflugasta orrustuskip heims, hvarf í
djúpið, hafði það sökkt Hood, stærsta orrustuskipi breska flotans, í
sjóorrustu vestur af íslandi.
Friðar- og mannrétt-
indaskjal undimtað
Kveðið á um sameiginleg markmið í afvopnunarmálum, fullan
sjálfsákvörðunarrétt ríkja og nána samvinnu samstæðrar Evrópu við
Norður-Ameríku
h eir Míkhaíl Gorbatsjov Sovét-
wr ríkjaforseti, sem nú er í opin-
berri heimsókn í Vestur-Þýska-
landi, og Helmut Kohl, sam-
bandskanslari Vestur-Þýska-
lands, birtu í gær sameiginlega yf-
irlýsingu, er Hans-Dietrich
Genscher, utanríkisráðherra
Vestur-Þýskalands, kallaði tíma-
mótamarkandi og er að sögn ætl-
að að vera stefnumarkandi um
samskipti ríkjanna fram á næstu
öld. Hafa fréttaskýrendur fyrir
satt að þetta sé í fyrsta sinn, sem
sovéska stjórnin undirriti slíkt
skjal með vestrænu rfld.
Á skjalinu stendur meðal ann-
ars að hér eftir verði öryggismál
og hermálaáætlanir að miðast við
það eitt að draga úr hættunni á
stríði og helst útiloka hana með
öllu, sem og að tryggja frið með
fækkun vopna. Lögð er áhersla á
sjálfsákvörðunarrétt allra
Evrópuríkja og að hverju ríki
skuli vera fullkomlega í sjálfsvald
sett að ákveða hvaða kerfi það
hafi í stjórn- og félagsmálum.
Virðist í þessu felast opinber af-
neitun Sovétríkjanna á Brez-
hnevkenningunni, en Gorbatsjov
hafði raunar áður afneitað henni í
viðræðum við ungverska ráða-
menn.
Á skjalinu skuldbinda Sovét-
ríkin og Vestur-Þýskaland sig til
að virða mannréttindi, auka sam-
vinnu sína á sviði efnahagsmála,
hafa samstarf í baráttu gegn nátt-
úruspjöllum og auka samskipti á
vettvöngum skólamála, íþrótta
og menningarmála. í afvopnun-
armálum lýsa ríkin yfir samstöðu
um eftirfarandi atriði: 1. Að
langdrægum kjarnavopnum
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna
verði fækkað um helming. 2. Að
fækkað verði í herjum í Evrópu,
væddum hefðbundnum vopnum
svokölluðum, og að í þeim víg-
búnaði sé tryggt jafnvægi milli
austur- og vesturblakkar. 3. Að
efnavopn verði bönnuð um allan
heim og tryggt að því banni verði
hlýtt. 4. Áð allar tilraunir með
kjarnavopn verði bannaðar eins
fljótt og mögulegt reynist og
tryggt verði að því banni verði
framfylgt.
Hrollvekjandi fólksfjölgunarspá
Mannkynið yfir 14 miljarðar um 2100
Fólksfjölgunarvandinn er enn
meiri en hingað til hefur verið
álitið og voru hrakspárnar um
það efni þó ærnar fyrir. Svo getur
farið að eftir rúm hundrað ár
verði mannkynið orðið næstum
þrefalt (jölmennara en það er nú.
Þetta er að minnsta kosti álit
stofnunar á vegum Sameinuðu
þjóðanna, sem hefur rannsóknir
á fólksfjölgun á sinni könnu og
þekktust er undir skammstöfun-
inni UNFPA. í nýútkominni
skýrslu sinni er stofnunin all-
miklu svartsýnni en hún var í ann-
arri skýrslu hliðstæðri, er út kom
fyrir tíu árum, og þótti sú skýrsla
þó ekki beinlínis geisla frá sér
bjartsýni. Við hana hefur síðan
mjög verið stuðst í sambandi við
fyrirætlanir um framleiðslu á
matvælum, eldsneyti og öðrum
lífsnauðsynjum.
í þeirri skýrslu, sem gefin var
út 1979, spáði UNFPA því að
mannkyninu myndi halda áfram
að fjölga fram til aldamótanna
2100 og yrði það þá orðið um 10
miljarðar að tölu. Þá myndi því
hætta að fjölga. Um þessar
mundir eru jarðarbúar af
manntegundinni um 5,2 miljarð-
ar talsins.
En svo vel verður það nú ekki,
samkvæmt nýjustu skýrslunni frá
sömu stofnun. Nú telur UNFPA
að þegar árið 2025, eftir liðlega
þriðjung aldar, verði mennirnir
orðnir 10 miljarðar talsins og um
75 árum seinna - um næstnæstu
aldamót - um 14,2 miljarðar.
Þessi ógnvekjandi spá kann að
koma á óvart þegar haft er í huga
að ráðstafanir til fækkunar fæð-
inga síðustu ár hafa borið veru-
legan árangur, og munar þar
mest um Kína. Fyrir 20 árum áttu
fullorðnar konur yfir heiminn all-
an að meðaltali sex börn, en nú er
meðaltala barna á konu komin
niður í 3,6 börn.
En á móti þessu kemur að með-
alævin lengist stöðugt og einnig
eykst fjöldi kvenna á barneignar-
aldri. Til þess að stöðva óheilla-
þróunina á þessum vettvangi þarf
meiri peninga, segir UNFPA.
Ennfremur þarf menningar-
byltingar við í mörgum þeim
þriðjaheimslöndum, þar sem
fólki fjölgar mest, segir UNFPA.
Foreldrar verða að láta mennta
dætur sínar ekki síður en syni, lög
og siðir sem stuðla að því að kon-
ur sæta misrétti í samfélagi og á
vinnustöðum verða að hverfa.
Sannað þykir að batnandi
atvinnumöguleikum kvenna fylgi
fækkandi fæðingar.
Margir sérfræðingar á ýmsum
sviðum efast, svo að ekki sé
meira sagt, um að lífríki
heimsins, sem er nógu hart leikið
þegar, standist fjölgun mann-
kindarinnar upp í 14 miljarða,
hvað þá að nokkrir möguleikar
verði á að fóðra alla þá mergð.
dþ.
Báðir aðilar lýsa því ennfremur
yfir, að þeir muni vinna að því að
bundinn verði endi á þá tvískipt-
ingu Evrópu, sem verið hefur frá
því í lok heimsstyrjaldarinnar
síðari, án þess þó að valda-
jafnvægisé raskað. Markmiðið sé
að tryggja framtíð Evrópu í friði
og samvinnu, „Evrópu sem sé
sameiginlegt heimili okkar allra
og þar sem Bandaríkin og Kan-
ada verði með,“ segir í yfirlýsing-
unni. Virðist með henni áhersla
lögð á, að enda þótt tvískipting
Evrópu hverfi, þá eigi það ekki
að verða til þess að sundur dragi
með Evrópu og Norður-
Ameríku.
Áður en yfirlýsingin var undir-
rituð, iét Gorbatsjov almenning
sjá sig á aðaltorginu í Bonn.
Torgið var fullt af fólki og var
Gorbatsjov hylltur ákaflega,
enda benda niðurstöður skoðan-
akannana þarlendis til að hann sé
þar nú vinsælastur allra
stjórnmálamanna, innlendra sem
erlendra. Reuter/-dþ.
Suðaustur-Asía
Ótti við Kína
Smœrri grannríki Kína óttast að ástandið þar
kunni að leiða til ágengni afþess hálfu út á við.
En einnig gera þau sér vonir um að grœða á
þvíástandi
Astandið í Kína vekur víða ugg,
en eins og eðlilegt má kalla
hvergi fremur en í smærri ríkjum
Austur- og Suðaustur-Asíu. Þar
óttast margir að herinn taki völd-
in í Kína eða að áhrif hans í
stjórnmálum aukist að minnsta
kosti að miklum mun. Það gæti
leitt af sér aukinn þjösnaskap af
hálfu Kína í deilum við grannríki.
Vissir stjórnmálafræðingar í
Suðaustur-Ásíu hafa gagnrýnt
Bush Bandaríkjaforseta fyrir það
að hann á mánudag í s.l. viku
ámælti kínverskum ráðamönnum
fyrir að siga hernum á mótmæla-
fólk, auk þess sem hann stöðvaði
í bráðina vopnaútflutning Banda-
ríkjanna til Kína og samskipti um
hermálefni við Kínverja. T.d.
segir malasískur sérfræðingur um
stjórn- og hermál að kínverskir
ráðamenn líti án vafa á þessi við-
brögð Bush sem grófa íhlutun í
kínversk innanríkismál. Þetta
gæti leitt til þess að Kína gerðist
Bandaríkjunum fráhverft á ný og
legði þeim mun meiri áherslu á
vinsemd við Sovétríkin. í utan-
ríkismálum yrði þar með um að
ræða visst afturhvarf af Kína
hálfu til ástandsins eins og það
var á sjötta áratugnum. Aðrir
sérfræðingar suðausturasískir
óttast að fordæmingar vestur-
landamanna á manndrápunum í
Peking muni endurvekja í kfn-
versku forustunni þjóðrembu og
útlendingahatur yfirleitt.
Þetta er raunar ekki í fyrsta
sinn, sem ríki þar um slóðir hlið-
holl Vesturlöndum hafa látið í
ljós áhyggjur ij,t af stefnu Banda-
ríkjanna gagnvart Kína. Ráða-
mönnum á Taívan sárnaði að
sjálfsögðu mjög, þegar Banda-
ríkin á s.l. áratug vinguðust við
Kína, en einnig að mati annarra
var kúvending Bandaríkjanna í
afstöðunni til Kína of alger. Síð-
ustu árin hafa t.d. Indónesía og
Malasía hvað eftir annað lagt fast
að Bandaríkjunum að láta Kína
ekki í té hátæknivarning til hern-
aðar, nema því aðeins að fullvíst
væri, að Kína hygðist hér eftir
leysa deilumál sín við önnur ríki
með friðsamlegu móti.
Það hafa Kínverjar ekki alltaf
gert, ekki heldur síðan kommún-
istar komust þar til valda. Þeir
hernámu og innlimuðu Tíbet
1950-51, slógust upp á Indverja
1962 og herjuðu á Víetnama
1979. Þar að auki hafa þeir af
verulegri aðgangshörku helgað
sér eyjar ýmsar í Kínahafi syðra
sem Víetnam, Taívan og jafnvel
Malasía og Filippseyjar gera til-
kall til. Ástralskir hersérfræðing-
ar telja að þessi útþensla sé í sam-
bandi við áform Kínverja um að
stórefla sjóher sinn. Hafi þeim
þegar miðað nokkuð áfram í
þessu, ekki síst vegna tækniað-
stoðar frá Bandaríkjunum, sem á
sínum tíma vildu allt til vinna að
hafa Kína sín megin gegn Sovét-
ríkjunum.
Álkunna er að valdhöfum í
vandræðum er gjarnt að reyna að
sefa óánægju innanlands með því
að beina athygli þegnanna að
meintum erlendum óvini, og
margir óttast nú að slíkra til-
hneiginga taki að gæta á ný af
hálfu kínverskra ráðamanna. Ta-
ívansstjórn skipaði í ofboði
nokkru her sínum í viðbragðs-
stöðu, er fréttist af fjöldamorð-
unum á Himinsfriðartorgi, af ótta
við hugsanlegar árásir frá megin-
landinu. Og Taílendingar, sem
fyrir hvern mun vilja binda enda
á deilurnar í Kambódíu, kvíða
því að Kínverjar hætti við að
hætta við að sjá Rauðum kmer-
um fyrir vopnum.
Aðrir sérfræðingar um Kína í
smærri grannríkjum þess telja
sennilegra að ástandið þarlendis
muni fremur leiða til lömunar
miðstjórnar og borgarastríðs en
ágengni út á við. Þeim þykir lík-
legt að smærri ríki þar um slóðir
muni græða á vandræðum grann-
ans mikla. Fyrirtæki í Japan, ný-
iðnvæddum ríkjum Austur-Asíu
og á Vesturlöndum, sem undan-
farið hafa sótt mjög til fjárfest-
inga í Kína, muni nú flýja þaðan
og leita sér staðar í löndum eins
og Indónesíu, Malasíu, Filipps-
eyjum og Taílandi. dþ.
J
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 14. júní 1989