Þjóðviljinn - 21.06.1989, Blaðsíða 9

Chile
Stjómarskrá breytt
Augusto Pinochet Chileforseti
lýsti því yfir fyrir helgina að
þjóðaratkvæðagreiðsla færi fram
þarlendis 30. júlí n.k. um
breytingar á stjórnarskrá lands-
ins, sem hann og leiðtogar leyfðra
stjórnarandstöðuflokka hafa orð-
ið sammála um. Alls eru
breytingarnar 54.
í þeim felst m.a. að kjörtímabil
forseta verður stytt úr átta árum í
fjögur og marxískum stjórnmála-
flokkum leyft að starfa á ný.
Hinsvegar fengu stjórnarand-
stæðingar ekki framgengt þeirri
kröfu sinni, að Pinochet léti af
yfirstjórn hersins um leið og hann
lætur af forsetaembætti. Fyrir-
hugað er að Pinochet láti af for-
setaembætti í mars næsta ár og við
taki þá forseti, kjörinn í lýðræðis-
legum kosningum.
Patricio Aylwin, leiðtogi
stjórnarandstöðunnar, sagði að
stjórnarskrárbreytingarnar væru
skref í þá átt að draga úr pólitísk-
um andstæðum í þjóðfélaginu, en
nægðu þó ekki til tryggingar því
að lýðræði yrði fullkomlega kom-
ið á. Reuter/-dþ.
ERLENDAR FRETTIR
Evrópukosningar
Græningjar
aðalsigurvegarar
Delors: Ósigur nýfrjálshyggju. Mesti ósigur breskra íhaldsmanna
síðan 1975. Áhyggjur út af mengun og afturför velferðarríkis
Eftir kosningarnar til Evrópu-
þingsins, þings Evrópubanda-
lagsins, í Strassbúrg, er líklegt að
vinstriflokkar og græningjar geti
myndað þar meirihluta í stað
miðju- og hægriflokka, sem
höfðu meirihluta á fráfarandi
þingi. En einnig er hugsanlegt, að
flokkar jafnaðarmanna og ki isti-
legra demókrata komi sér saman
Gorbatsjov í Bonn
Keppni risavelda um hylli
, ,af Istöðvar Evrópu“
Á grundvelli mikils efnahagsmáttar og með lokum kalda stríðsins er mikilvægi Vestur-Pýska-
landsíalþjóðamálumívextiogþaðhafabœði Sovétríkin og Bandaríkin viðurkennt
Af heimsstjórnmálamönnum
þeim sem nú eru á sviðinu er
Míkhafl Gorbatsjov Sovétríkja-
forseti áreiðanlega sá, sem
auðveldast á með að hrífa al-
menning, og það ásamt með
frumkvæðum í afvopnunarmál-
um og innleiðslu frjálslegri
stjórnarhátta heimafyrir hefur
leitt til þess að varla kemst nokk-
ur annar stjórnmálamaður með
tærnar þangað sem hann hefur
hælana, hvað vinsældum viðvík-
ur. Það kom enn einu sinni í Ijós í
nýafstaðinni opinberri heimsókn
hans til Vestur-Þýskalands.
Þar í landi er hann ástsælastur
allra stjórnmálamanna frá því að
heimsstyrjöldinni síðari lauk, ef
marka má niðurstöður skoðana-
kannana. Og eftir því voru við-
tökur þær, sem hann hafði af
vesturþýskum aimenningi. Alls-
staðar þar sem hann sýndi sig op-
inberlega var honum ákaft fagn-
að af múgi manns. Fólk klifraði
upp á þök og upp í ljósastaura til
að koma auga á hann og þeir for-
sjálustu höfðu orðið sér úti um
stultur að standa á. Þetta er
eitthvað annað en afstaða
Vestur-Þjóðverja til fyrri Kreml-
arbænda, sem þeim stóð meiri
eða minni stuggur af.
Frá Beringssundi
til Beringssunds
Gorbatsjov gekk í ummælum,
sem hann viðhafði meðan á
heimsókninni stóð, lengra til
móts við Vestur-Þjóðverja í viss-
um viðkvæmum málum en
nokkru sinni fyrr. Þannig gaf
hann í skyn, að ekki væri útilokað
að sá dagur kæmi, að Berlínar-
múrinn - alræmdasta tákn kalda
stríðsins - yrði rifinn niður og
Þýskaland sameinað á ný. Er það
raunar ekki nema í fullu samræmi
við sameiginlega yfirlýsingu
þeirra Kohls sambandskanslara,
sem kölluð er tímamótamark-
andi, um að bundinn verði endir
á tvískiptingu Evrópu.
f yfirlýsingunni var tekið fram,
að „okkar sameiginlega evrópska
heimili“ ætti einnig að ná yfir
Norður-Amenku. Sú framtíðar-
sýn, sem hér er brugðið upp, fel-
ur sem sé í sér bróðerni og samfé-
lag allra rikja norðurheims, frá
Beringssundi til Beringssunds.
Þungamiðja
Evrópu
Eðlilegt er að túlka yfirlýsing-
Gorbatsjov og Raísa í Bonn - jafnvel Kennedy var ekki hylltur þar svo
ákaft af almenningi á sínum tíma.
una sem jákvætt svar við afvopn-
unartillögum Bush Bandaríkja-
forseta á leiðtogafundi Atlants-
hafsbandalagsins fyrir skömmu.
Þær tillögur þýddu í raun að
Bandaríkin gengu mun lengra til
móts við Vestur-Þjóðverja en bú-
ist hafði verið við, og drógu þar
með úr líkum á klofningi innan
Atlantshafsbandalagsins. í þessu
felst viðurkenning Bandaríkj-
anna á Vestur-Þýskalandi sem
mikilvægasta bandamanni sínum
í Atlantshafsbandalaginu og þar
með því, að ekki sé lengur hægt
að ganga út frá því sem gefnu að
Vestur-Þýskaland hlýti forustu
Bandaríkjanna og Bretlands í
hermálum í sama mæli og verið
hefur.
Vinsældir Gorbatsjovs með
Vestur-Þjóðverjum eru ekki
hvað síst tilkomnar af því, að í
þeirra augum er hann maðurinn,
sem batt langþráðan endi á kalda
stríðið. Endalok þess hafa opnað
Vestur-Þýskalandi nýja mögu-
leika, sem varla nokkurn óraði
fyrir til skamms tíma. f áratugi
hafa meginatriðin í utanríkis-
málastefnu Vestur-Þýskalands
verið hollusta við Atlantshafs-
bandalagið í hermálum og Evr-
ópubandalagið í efnahagsmálum.
Nú eru vesturþýskir stjórnmála-
menn í flestum flokkum farnir að
leggja áherslu á hefðbundna
stöðu lands síns sem þungamiðju
Evrópu allrar. Efnahagslegur
máttur hefur lagt grundvöllinn að
því endurfundna sjálfstrausti
Þjóðverja, sem í þessu birtist, og
risaveldin viðurkenna mikilvægi
Vestur-Þýskalands með því að
keppast um að stíga í vænginn við
það. Og það eykur enn þýska
sjálfstraustið.
Ótæmandi
möguleikar
„Heimsveldin bæði gera hosur
sínar grænar fyrir okkur, og pólit-
íski dvergurinn Vestur-
Þýskaland er að vakna og tekinn
að vaxa til eðlilegrar stærðar sem
miðjuveldi Evrópu,“ stóð nýlega
í frjálslyndisblaðinu Suddeutsche
Zeitung.
Vestur-Þýskaland hefur þegar
meiri viðskipti við Sovétríkin en
nokkurt annað vesturlandaríki
og búist er við að þau viðskipti
stóraukist í framtíðinni, sem og
vesturþýskar fjárfestingar í Sov-
étríkjunum og samvinna á svið-
um tækni og vísinda. Til þess var
leikurinn auðvitað ekki hvað síst
gerður með heimsókn Gorbat-
sjovs, sem gerir sér vonir um
drjúga aðstoð frá Vestur-
Þýskalandi, „aflstöð evrópsks
efnahagslífs," eins og það hefur
verið kallað, til að lappa upp á
fremur báglega statt efnahagslíf
Sovétríkjanna. Vestur-Þjóðverj-
ar fyrir sitt leyti sjá fyrir sér nán-
ast ótæmandi möguleika, þar sem
er hinn gríðarmikli sovéski mark-
aður og auðlindir risaveldisins
eystra.
Thatcher og
Honecker uggandi
Ýmsir hafa látið í ljós áhyggjur
út af þeirri nýju stefnu, sem ver-
aldarsagan virðist hafa tekið með
þessu. Varla þarf að taka fram að
sumir minna á fortíð Þýskalands
sem stórveldis. Hjá ýmsum ríkj-
um gætir meira eða minna dulins
kvíða um að draga muni úr þeirra
eigin mikilvægi við hinar nýju að-
stæður. Á leiðtogafundi Atlants-
hafsbandalagsins vakti athygli
hve mjög Margaret Thatcher hin
breska tregðaðist við að koma til
móts við Vestur- Þjóðverja. Má
vera að járnfrúin óttist að svo-
kallað „sérstakt samband"
Bandaríkjanna og Bretlands,
sem hefur verið í gildi frá því í
heimsstyrjöldinni síðari og Reag-
an lagði mikla áherslu á, muni nú
hverfa í skuggann jafnframt því
að Bushstjórnin leggi meginá-
herslu á gott samband við Vestur-
Þýskaland. Mikilvægi Bretlands í
Evrópu byggist að verulegu leyti
á því „sérstaka sambandi.“ f
þessu minnir afstaða Thatchers á
afstöðu Churchills gamla í lok
heimsstyrjaldarinnar síðari.
Honum fannst að Bretland hefði
unnið til þess að verða forusturíki
Vestur-Evrópu að stríði loknu en
vissi að það hafði ekki möguleika
á því nema með fullum stuðningi
Bandaríkjanna. Þessi afstaða
Breta leiddi til þess að þeir voru á
upphafsskeiði kalda stríðsins
harðari gegn Rússum en Banda-
ríkjamenn.
Frakkar eru varla heldur lausir
við ugg í þessu sambandi og það á
enn frekar við um ráðamenn í
Austur-Berlín, ef að líkum lætur.
Vesturþýskir embættismenn telja
að Honecker og hans menn, sem
hingað til hafa vísað glasnosti
ákveðið á bug, muni um síðir,
samfara nánari samskiptum
stjórnanna í Bonn og Moskvu,
sjá sig tilneydda að draga úr
hömlum á samskiptum þegna
sinna við Vestur-Þýskaland.
dþ.
um að mynda meirihluta á hinu
nýkjörna þingi.
Sammæli fréttaskýrenda er að
úrslitin endurspegli ótta kjós-
enda í hinum 12 aðildarríkjum
Evrópubandalagsins við að aukin
viðskipti innan þess, eftir að innri
markaðurinn svokallaði kemur
til, leiði og til aukinnar mengunar
og náttúruspjalla. Ennfremur
megi ráða af úrslitunum áhyggjur
margra kjósenda um að innri
markaðurinn muni hafa í för með
sér að félagslega öryggisnetið,
aðalsmerki Vestur-Evrópuríkja
sem velferðarríkja, gerist gisn-
ara, þannig að ekki verði jafnvel
og áður séð ráð fyrir öldruðum,
sjúkum og atvinnulausum. Jacq-
ues Delors, forseti stjórnar-
nefndar Evrópubandalagsins,
virðist telja að kosningarnar
marki tímamót í
stjórnmálaviðhorfum vesturevr-
ópskra kjósenda. „í upphafi átt-
unda áratugsins, eftir 20 ára nán-
ast samfellda sigurför jafnaðar-
manna, kom upp nýfrjálshyggjan
í efnahagsmálum ... Nú er kom-
inn afturkippur í hana og
jafnvægi er að komast á aftur,“
sagði Delors eftir að kosning-
aúrslit urðu kunn.
Græningjar eða umhverfis-
verndarsinnar eru öðrum fremur
sigurvegarar kosninganna. Þeir
unnu svo að segj a allsstaðar á eða
héldu velli þar sem þeir buðu
fram. Mest fylgi fengu þeir í Bret-
landi, nærri 15 af hundraði at-
kvæða, en marggagnrýnt kjör-
dæmakerfi þess lands sá til þess
að þeir fengu samt sem áður ekk-
ert þingsæti. í Frakklandi unnu
græningjar og stórsigur, fengu
tæplega 11 af hundraði atkvæða
og 9 þingmenn kjörna (höfðu
enga áður) og unnu einnig á í
Belgíu, Ítalíu, frlandi og Lúx-
embúrg og héldu velli í Hollandi
og Vestur-Þýskalandi. Alls munu
græningjar hafa tvöfaldað þing-
sætatölu sína í kosningunum.
í Vestur-Þýskalandi vakti
mesta athygli sigur hins hægri-
öfgasinnaða Lýðveldisflokks,
sem fékk rúmlega sjö af hundraði
atkvæða og sex þingsæti. Þjóð-
fylkingin, hliðstæður flokkur í
Frakklandi, fékk tæplega 12 af
hundraði atkvæða og 10 þing-
menn kjöma, eða jafnmarga og í
síðustu kosningum til sama þings.
í Bretlandi beið íhaldsflokkurinn
mesta kosningaósigur í allri sögu
sinni frá því að Margaret Thatc-
her varð formaður flokksins 1975
og tapaði 13 þingsætum til Verka-
mannaflokksins.
Það dregur að vísu úr þýðingu
kosninganna að kjörsókn var
lítil, eða aðeins 56 af hundraði,
og mun aðalástæðan til þess vera
sú að Evrópuþing hefur enn
fremur lítil vöid.
Reuter/-dþ.
Morð á
verkalýðsleiðtogum
Um 650 forustu- og starfsmenn
verkalýðssamtaka voru myrtir í
heiminum s.l. ár, samkvæmt
skýrslu frá Alþjóðasambandi
frjálsra verkalýðsfélaga. Er um
að ræða mikla fjölgun slíkra
morða frá því árið áður. Morð
þessi hafa komið harðast niður á
rómanskamerískum verkalýðs-
samtökum, en ástandið í þessum
efnum er einnig slæmt í Afríku.
Miðvikudagur 21. júní 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9