Þjóðviljinn - 22.06.1989, Blaðsíða 7

ERLENDAR FRETTIR
Júgóslavía
Harðar deilur
Serba
og Slóvena
Slóvenar að taka sér rétt til skilnaðar viðJúg-
óslavíu. Óttastað aukaþing Kommúnista-
bandalags í des. verði notað til samþykktar
þvingunarráðstafana gegn þeim
Stjórnmálaráð kommúnista-
flokksins í Slóveníu lýsti því
yfir i gær, að til greina kæmi að
flokkurinn gengi úr Kommún-
istabandaiaginu, sem allir júgósl-
avneskir kommúnistaflokkar eru
sameinaðir í. Hefur þetta vakið
hörð viðbrögð i fréttamiðlum í
Serbíu, en lengi hefur verið
grunnt á því góða milli þessara
tveggja júgóslavnesku sambands-
lýðvelda.
Slóvenía er best á sig komin í
efnahagsmálum allra júgóslav-
nesku sambandslýðveldanna og
stjórnmál þar frjálslegust, enda
eru vestræn áhrif þar meiri en i
nokkrum öðrum hluta landsins.
Er sagt að almælt sé í Slóveníu,
að landsmönnum væri fyrir bestu
að gerast sjálfstæðir með öllu og
koma sér í náin sambönd við
Vestur-Evrópu. Ákveðið hefur
verið að Kommúnistabandalagið
kveðji saman aukaþing í des.
n.k., og nú hefur slóvenska
stjórnmálaráðið krafist þess að
engar mikilvægar ráðstafanir
verði gildar á því þingi nema með
samþykki allra lýðveldanna sex
og sjálfstjórnarsvæðanna
tveggja. Ráðamenn Serbíu, sem
er langfjölmennust lýðveldanna
og verður því liðsterkust á þing-
inu, vilja hinsvegar að meirihluti
atkvæða ráði. Slóvenar eru á
móti þessu vegna þess að þeir ótt-
ast að serbneska forustan muni
neyta atkvæðaafls síns á þinginu
til að knýja fram þvingunarráð-
Rúmenskt járntjald
Að sögn ungversku fréttastofunnar MTI eru Rúmenar teknir til við að
koma upp gaddavírsgirðingu á landamærunum milli sín og Ungverja-
lands. Er þetta að öllum líkindum gert til þess að stöðva flóttamanna-
strauminn frá Rúmeníu til Ungverjalands. Flóttamennirnir eru flestir af
ungverska þjóðernisminnihlutanum íTranssylvaníu, sem er um tvær
miljónir að tölu. Sá minnihluti telur menningarlegri sérstöðu sinni
ógnað með fyrirætlunum rúmensku forustunnar um endurskipulagn-
ingu landsbyggðarinnar þar, en í þeirri nýskipan felst m.a. að sveita-
þorp verða lögð í rústir í þúsundatali.
Bush nær Reagan í vinsældum
Fimm mánuðum eftir að George Bush Bandaríkjaforseti tók við
stjórn er hann orðinn eins vinsæll meðal landa sinna og Reagan
fyrirrennari hans var þegar best lét, og hafa þó sumir fyrir satt að
Reagan sé vinsælasti forseti Bandaríkjasögunnar. Er þetta sam-
kvæmt niðurstöðum skoðanakönnunar gerðrar af ABC-
sjónvarpskeðjunni og blaðinu Washington Post. Vinsældir Bush eru
öllu meiri meðal hvítra Bandaríkjamanna en blakkra, en þó er sam-
kvæmt niðurstöðunum rúmlega helmingur blökkumanna þarlendis
nokkuð ánægður með hann.
Paníslamskur áróður orsök ofsókna
Eduard Dídorenko, aðstoðarinnanríkisráðherra Úsbekistans, hefur
haldið því fram í viðtali við sovéskt blað að áróður aðila, er sameina vilji
alla múslíma í Úsbekistan í „heilögu stríði" í þeim tilgangi að reka alla
þá, er annan átrúnað hafa eða engan, burt úr því landi, hafi komið af
stað ofsóknunum gegn Mesketum fyrir skömmu. Hafi ofsóknirnar
brotist út vegna þess að Mesketar hafi ekki viljað vera með í því
samsæri. ( ofsóknunum voru nærri 100 manns drepnir, flestir þeirra
Mesketar, konur af því þjóðerni sættu hópnauðgunum og margskonar
önnur hryðjuverk voru framin. Gorbatsjov Sovétríkjaforseti hafði áður
kennt íslömskum bókstafstrúarmönnum um ofsóknirnar og sovéskir
fróttamiðlar skýrðu svo frá, að úsbeskir óeirðaseggir hefðu veifað
grænum íslamsfánum og hyllt Khomeini heitinn (ransleiðtoga.
stafanir gegn Slóveníu.
Serbneska forustan hefur
margt við þá slóvensku að at-
huga, ekki síst það að slóvenska
þingið hefur nú til meðferðar
stjórnarskrárbreytingu, er veitir
lýðveldinu rétt til að segja sig úr
júgóslavneska ríkinu. Búist er við
að sú breyting verði að lögum í
ágúst eða sept. Slóvenar fullyrða
að þetta þýði ekki að þeir fyrir-
hugi úrsögn, en illa treysta Serbar
því. Þá hefur slóvenska forustan
leyft starfsemi stjórnmálasam-
taka óháðra kommúnistaflokkn-
um.
í slóvenskum blöðum hefur
undanfarið verið mikið um harða
gagnrýni gegn serbnesku forust-
unni og sérstaklega Slobodan
Milosevic, leiðtoga serbneska
kommúnistaflokksins, sem er
geysivinsæll með Serbum, en er
af mörgum öðrum landsmönnum
sakaður um að vilja efla miðst-
jórnarvald á kostnað sjálfstjórn-
ar minni lýðvelda og sjálfstjórn-
arsvæðanna. Margra mál er að
deilur þessar ógni einingu lands-
ins. Skerðing sjálfstjórnar Ko-
sovo, þar sem þorri íbúa er alb-
anskrar ættar, leiddi til harðra
átaka þar fyrr á árinu og voru þá
25 menn drepnir. Einnig eru deil-
ur milli Serbíu og Króatíu, næst-
stærsta lýðveldis ríkisins.
íbúar Júgóslavíu eru alls um 23
miljónir, en af þeim eru Slóvenar
tvær miljónir.
Reuter/-dþ.
Fagnandi stuðningsmenn Samstöðu - en 40 af hundraði sátu heima.
Pólland
Kommúnistaflokkurínn
dæmdur til að stjóma
Samstaða hefði eftil vill getað náð völdum hefði hún viljað, en henni
hrýs hugur við að takast á hendur ráðstafanir í efnahagsmálum, sem
hljóta að verða óvinsœlar
I
Isögu Póilands hefur
stjórnmálaástandið stundum,
ef ekki oft, einkennst af einskonar
óstöðugu jafnvægi milli ótryggrar
þjóðarsáttar og algers stjórn-
leysis. Frá því að kommúnista-
flokkurinn, uppgeflnn á andstöðu
mikils meirihluta þjóðarinnar,
gafst upp á því að halda Samstöðu
niðri, hefur stjórnmálaástandið
þarlendis verið einhvernveginn á
þann veg.
Það er þannig áfram eftir kosn-
ingarnar um daginn, en í þeim
vann Samstaða þrumusigur og
kommúnistaflokkurinn fór þeim
mun meir auðmýkjandi hrakfar-
ir. Samstaða sópaði til sín lang-
flestum þingsætum nýstofnaðrar
öldungadeildar og flestum þeim
sætum neðri deildar, sem kosið
var frjálst um. 33 háttsettum
kommúnistum og embættis-
mönnum, sem ekki var leyft að
bjóða fram gegn, mistókst engu
að síður að ná kosningu. Komm-
únistaflokkurinn hefur að vísu
áfram meirihluta í neðri deild, en
það er ekki í krafti atkvæðafylgis,
heldur samkomulagsins við Sam-
stöðu, sem gert var í hringborðs-
viðræðum þeim, sem urðu und-
anfari þessara söguiegu kosn-
inga.
Efnahagsvandi
sniðgenginn
Skæðar tungur meðal grann-
þjóða, jafnt þýskar, rússneskar,
sænskar og tékkneskar, hafa
jafnan hermt að Pólverjum sé
flest annað betur gefið en stjórna
efnahagsmálum af skynsemd. Og
eftirtektarvert er það óneitanlega
að í hringborðsviðræðunum, sem
þó stóðu lengi yfir, var furðulítið
vikið að efnahagsmálum, og er
vandi Póllands á þeim vettvangi
þó ekkert smáræði. Mikill
skortur er á neysluvörum og
verðbólga er næstum 100%.
í Póllandi segja sumir að Sam-
staða hefði í hringborðsviðræð-
unum getað knúið kommúnista-
flokkinn til að sleppa með öllu
sérréttindaaðstöðu sinni í stjórn-
málum, ef fulltrúar hennar hefðu
sótt það fast. Flokkurinn treystir
sér ekki lengur til að stjórna með
herlögum og ótti við sovéska
hernaðaríhlutun er að mestu lið-
inn hjá. Sumir leiðtoga kommún-
ista hafa þegar gefið í skyn, að
fýrr eða síðar verði þeir að sætta
sig við að fara í stjórnarandstöðu.
Meginástæðan til þess að Sam-
staða var ekki harðari í kröfum
hafi verið sú, að leiðtogum henn-
ar hafi ekkert litist á að taka við
stjórn þess þrotabús, sem Pól-
land nú er.
Lítil kjörsókn
Mikilvæg staðreynd viðvíkj-
andi kosningunum, sem vakið
hefur hvergi nærri eins mikla at-
hygli erlendis og sigur Samstöðu,
er að kjörsókn var furðu lítil; 40
af hundraði kjósenda sáu ekki
ástæðu til að ómaka sig á kjör-
stað. Þetta þykir benda til víð-
tækrar óánægju meðal almenn-
ings og vonleysis um úrbætur.
Sérfræðingar um efnahagsmál
líta almennt svo á, að viðreisn í
efnahagsmálum sé illframkvæm-
anleg án umfangsmikilla sparn-
aðaraðgerða. Hætt er til dæmis
við að Vesturlönd verði ófús á að
lána Pólverjum nema því aðeins
að til slíkra aðgerða verði gripið.
Hætt er við að þesskonar aðgerð-
ir myndu framan af að minnsta
kosti leiða til rýrnandi lífskjara,
er aftur myndu hafa í för með sér
kröfur um launahækkanir. Væri
látið undan þeim kröfum, gæti
reynst erfitt að hafa hemil á verð-
bólgunni.
Ef Samstaða tæki afstöðu með
þessháttar óvinsælum efnahags-
aðgerðum, eru líkur á að drægi úr
vinsældum hennar. 40 prósentin,
sem sátu heima í kosningunum,
gætu undir þeim kringumstæðum
orðið að reiðum meirihluta, er
andsnúinn yrði jafnt Samstöðu
og kommúnistaflokknum. Rót-
tækir stjórnmálahópar eru þegar
farnir að saka Samstöðu um að
hafa „selt sig rauðliðum.“
Niðurstaðan af öllu þessu varð
sú, að kommúnistaflokkurinn,
svo fylgislítill og óvinsæll sem
hann er, var í raun dæmdur til að
stjórna með hikandi samþykki
Samstöðu. Ekki er það stjórnar-
fyrirkomulag sérlega traustvekj-
andi.
Kaþólska kirkjan
færist í aukana
Kaþólska kirkjan hefur undan-
farið gerst fyrirferðarmeiri og op-
inskárri en hún hefur lengi verið
og veldur það áhyggjum nokkr-
um, þar á meðal meðal sumra
þeirra, sem síst eru hallir undir
kommúnistaflokkinn. Hún er nú
opinskátt farin að beita sér fyrir
því að hlýtt sé kennisetningum
ýmsum, sem hún hafði ekki ýkja
hátt um áður. T.d. hefur hún
krafist lögbanns við fóstur-
eyðingum og að konur, sem létu
eyða fóstri ef slíkt bann yrði lög-
leitt, yrðu látnar sæta allþungum
refsingum. Ekki þarf á óvart að
koma að kaþólska kirkjan láti við
umræddar nýjar kringumstæður
til sín taka í auknum mæli í landi,
þar sem tök hennar á hugarfari
almennings eru svo sterk, sem
raun ber vitni um í Póllandi, og
þar sem hún hefur eflst frekar en
hitt við tilraunir kommúnískra
valdhafa til að klekkja á henni.
Enn má minna á að kaþólsk
kirkja Póllands ber enn svip
þeirrar mótunar, er hún hlaut á
tímum gagnsiðbótarinnar, en sú
gagnsókn kaþólsku kirkjunnar
gegn mótmælendum á 16. og 17.
öld var síst af öllu í anda umburð-
arlyndis. Meðal sumra
menntamanna hafa þessi auknu
umsvif kaþólsku kirkjunnar vak-
ið slíkan ugg, að rithöfundur einn
komst nýlega svo að orði í tíma-
ritsgrein, að endurnýjuð barátta
kirkjunnar gegn fóstureyðingum
fæli í sér að „í nafni kærleika væri
prédikað kvenhatur“, og ef lög
gegn fóstureyðingum yrðu sam-
þykkt, væri það „merki þess að
við værum að hverfa frá einni ein-
ræðisstjórn undir aðra.“ dþ.
Fimmtudagur 22. júní 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
Þrír líflátnir í Sjanghaí
Þrír menn, dæmdir til dauða fyrir að leggja eld að járnbrautarlest, er
ekið hafði yfir fólk I mótmælasetu á brautarteinum, hafa verið líflátnir í
Sjanghaí. Eru þetta fyrstu aftökurnar á mótmælafólki, sem tilkynntar
hafa verið frá því að lýðræðishreyfingin kínverska var bæld niður.
Vitað er að átta aðrir hafa verið dæmdir til dauða. Algengasta aftöku-
aðferðin í Kína er að skjóta menn í hnakkann.