Þjóðviljinn - 30.06.1989, Blaðsíða 9

Merkileg
og tímabær
útgáfa
Ritverk Jónasar Hallgrímssonar gefin út í
heild sinni, breytt og betrumbætt
Þessa dagana er að koma út
heildarútgáfa ritverka Jónasar
Hallgrímssonar. Það er bókafor-
lagið Svart á hvítu sem gefur út,
en ritstjórar eru þrír, Sveinn Yng-
vi Egilsson, Páll Valsson og
Haukur Hannesson. Ritsafnið er
bæði vandað og stórt og er í 4
bindum. Nýtt Helgarblað hitti að
máli einn ritstjórann, Svein Yng-
va Egilsson og spurði hann um
tildrög þessarar útgáfu:
„Vinnan við þessa útgáfu hófst
haustið 1987, en þá var hálf öld
liðin frá fyrstu heildarútgáfu rit-
verka Jónasar, sem Matthías
Þórðarson þjóðminjavörður stóð
að. Sú útgáfa var löngu uppseld
og ófáanleg með öllu, svo okkur
fannst tímabært að gefa Jónas út
á ný.“
Þessi útgáfa er um margt ólík
öðrum útgáfum á ritum Jónasar,
því í þessari er meira stuðst við
frumtexta Jónasar sjálfs, en ekki
við prentanir sem aðrir hafa stað-
ið að. Hvers vegna var það gert?
„Þannig er að kvæði Jónasar
hafa alltaf verið gefin út með
hliðsjón af frumútgáfu Konráðs
Gíslasonar og Brynjólfs Péturs-
sonar sem voru vinir skáldsins.
Sú útgáfa kom út árið 1847,
tveimur árum eftir dauða Jónas-
ar, og gerð kvæðanna þar er að
mörgu leyti frábrugðin því sem er
í frumprentunum frá dögum Jón-
asar og í þeim eiginhandarritum
sem hafa varðveist. Menn hafa
því alltaf haft hliðsjón af útgáfu
Konráðs og Brynjólfs, en við á-
kváðum að fara aðra leið sem
okkur fannst réttari, sem var sú
að taka meira mark á Jónasi sjálf-
um og fara eftir þeim frumprent-
unum sem hann gekk frá þegar
Sveinn Yngvi Egilsson, einn þriggja ritstjóra heildarútgáfu ritverka Jónasar Hallgrímssonar. Mynd: Jim
Smart.
eitthvað bar á milli.“
Vinnan við þessa útgáfu hefur
staðið í tæp tvö ár og verið afar
mikil. Það gefur auga leið að við
ákvörðun ritstjóranna að fara
frekar eftir frumritum Jónasar en
annarra, hafa þeir þurft að kafa
og grúska í handritum og eins og
Sveinn sagði „að leita af sér allan
grun“. En þótt þeir noti frum-
texta og -handrit er ritverkið með
nútíma stafsetningu, en ýmsar
orðmyndir sem Jónasar notaði
eru látnar halda sér.
Sem fyrr segir er ritsafnið í 4
bindum og heitir hið fyrsta „Ljóð
og lausamál", annað „Bréf og
dagbækur", það þriðja „Náttúr-
an og landið“ og fjórða „Skýring-
ar og skrár“. Þrjú fyrstu bindin
eru því með texta Jónasar en hið
síðasta er skýringabindi með
nafnaskrá og skýringum ýmis-
konar.
í fyrsta bindinu eru kvæði Jón-
asar í aldursröð, og síðan kvæði
sem honum hafa verið eignuð. í
því eru líka skáldskaparmál,
ræður og ritgerðir. í öðru bindinu
eru, eins og nafnið ber með sér,
bréf Jónasar og dagbækur. Þar
sjást ýmis bréf sem ekki hafa ver-
ið prentuð áður, til dæmis nokkur
bréf til náttúrufræðikennara
hans, Forchhammer að nafni og
einnig nokkur bréf til skóla-
stjórnarinnar í Kaupmannahöfn
sem varpa ljósi á nám Jónasar.
Svo og bréf sem útgefendum hef-
ur ekki þótt ástæða til að prenta
áður, einhverra hluta vegna.
Dagbækurnar sem þýddar eru af
Hauki Hannessyni og birtast í
þessu bindi eru nú í fyrsta sinn
þýddar í heild sinni, en Jónas
skrifaði þær flestar á dönsku. í
þeim er að finna lýsingar á ís-
landsferðum hans árin 1837 og
1839-42. Þá ferðaðist hann um
landið og vann að hinni miklu ís-
landslýsingu sinni, sem honum
tókst þó aldrei að ljúka.
í þriðja bindinu eru náttúru-
fræðiskrif Jónasar, svo sem eld-
fjallasaga, en íslensk gerð hennar
er nú prentuð í fyrsta sinn hér-
lendis og svo drög að íslandslýs-
ingunni. í bindinu er líka dýra-
fræði ýmiskonar og fyrsta endur-
prentunin af Stjörnufræði Urs-
ins, sem þykir merk fyrir nýyrð-
asmíði Jónasar. í fjórða bindinu
eru svo skýringar, unnar af rit-
stjórum, og ýmis gögn tengd Jón-
asi, til dæmis áður óbirt skóla-
gögn. Einnig er bæði nafna- og
staðaskrá. I bindinu eru líka
greinar eftir ýmsa mæta menn.
Þorgeir Þorgeirsson læknir skrif-
ar um dauða Jónasar, Arnþór
Garðarsson prófessor skrifar um
dýrafræðinginn Jónas og Sigurð-
ur Steinþórsson prófessor skrifar
um jarðfræðinginn Jónas. Svo
eru þýðingar Þorsteins G. Ind-
riðasonar á dönsku lausamáli
Jónasar.
ns.
Föstudagur 30. júní 1989 jNYTT HELGARBLAÐ - StÐA 9