Þjóðviljinn - 06.07.1989, Blaðsíða 4

Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Atvinnu-
leysi
Þegar menn hafa verið að skamma verðbólguna og út-
skýra hana, hafa þeir einatt nefnt það sem einn þátt í að
magna hana að hér hefur verið „umframefíirspurn eftir
vinnuafli" eins og það ei; orðað. Þessi fræga „þensla á
vinnumarkaði" hefur leitt til þess að ráðstafanir til að frysta
kaup hafa ekki náð fram að ganga, launaskrið svonefnt
hefur tosað upp tekjur manna hér og þar, hvað sem form-
legum kjarasamningum leið. Þetta launaskrið á sér fyrst og
fremst stað í einkageiranum en smitar út frá sér þegar
starfsmenn ríkis og bæja komast að raun um að þeir hafi
dregist aftur úr hinum eins og það heitir - þeir fara í hart,
gera verkfall. Og svo koll af kolli.
[ þessum lýsingum hefur manni stundum fundist að hinir
hagfróðu og stjórnsömu hefðu reyndar ekkert á móti því, að
hér væri eitthvert atvinnuleysi, ekki mikið kannski en nóg til
þess að auðveldara væri að setjast á verðbólguna. En slíkt
viðurkenna menn vitanlega ekki opinberlega.
Nú liggur það í augum uppi að þegar menn eru að því
spurðir, hvort þeir vilji heldur verðbólgu eða atvinnuleysi þá
segja þeir: hvorugt. En ef áfram væri haldið með spurningar
þá er eins víst að menn skiptust í fylkingar eftir stétt og
pólitískri hugsun um það hvorn kostinn þeir teldu illskárri.
Þeir sem til hægri standa, þeir sem fyrirtæki eiga og stjórna,
þeir sýna atvinnuleysi miklu meira umburðarlyndi en verð-
bólgunni. Hagsmunir þeirra og hugsunarháttur vísa þeim þá
leið.
Um helgina var í Morgunblaðinu samantekt um atvinnu-
leysi, sem í maímánuði náði til um 1,4 % vinnandi manna.
Það þykir ekki stórt hlutfall í nálægum samfélögum og í
samantektinni kom það reyndar fram, að menn væru ekki
vissir um það, hvort atvinnuleysi væri umtalsvert. Aftur á
móti kom vel fram í máli ýmissa viðmælenda blaðamanns-
ins, að fátt óttast fólk meira en atvinnuleysi til langframa. Og
að fátt er eins lamandi og niðurbrjótandi og að vera dæmdur
úr leik í þjóðfélaginu með þeim niðurlægjandi hætti sem
atvinnuleysi er.
í þessari samantekt - og víðar að sjálfsögðu - hefur það
svo komið fram að menn óttast mjög vaxandi atvinnuleysi
með haustinu. Þó ekki væri nema vegna þess hve langt
menn eru nú komnir með að fullnýta sinn fiskveiðikvóta. í
þeim efnum gerist þá hið sjaldgæfa, að menn geta ekki
beinlínis kennt um þeirri ríkisstjórn sem nú situr. Reyndar
kemur það mjög sjaldan fram í umræðum um ríkisstjórnina,
að þær margskömmuðu millifærsluleiðir sem hún hefur farið
til að halda hjólum atvinnulífs gangandi sem víðast um
landið - þær hafa þó þýtt það, að atvinnuleysi er í landinu
jafnlítið og raun ber vitni. Og svo er annað feimnismál: hver
hefur tekið að sér að reikna það út, hvað það þýddi í auknu
atvinnuleysi ef tillögur Sjálfstæðisflokksins um að leggja
niður „millifærslu- og uppbótasjóði" næðu fram að ganga?
Morgunblaðið hefur hamast nokkuð gegn forystu-
mönnum verklýðshreyfingarinnarfyrir það, að þeir séu alltof
prúðir í samskiptum sínum við ríkisstjórnina, gott ef þeir taki
ekki þátt í „blekkingaleik11 hennar eins og það heitir. Að hinu
hefur enginn spurt, hvort sæmilega kurteisleg samskipti
verklýðshreyfingar og ríkisstjórnar tengist ekki einmitt
þessu hér: að það sem ríkisstjórnin hefur helst verið að
bauka stefnirgegn atvinnuleysi? íöðrum löndum hefurlang-
varandi fjöldaatvinnuleysi leitt til þess að gróin verklýðs-
hreyfing má þola harðar klofningsraunir, sem ekki eru
tengdar flokkspólitík heldur ágreiningi milli „launasinna“ og
„atvinnusinna". Með öðrum orðum: milli (Deirra sem eru í
sterkastri aðstöðu til að krefjast hærri launa, hvað sem
öðrum líður, og þeirra sem vilja láta það hafa forgang að
tryggja fólki atvinnu, kveða niður atvinuleysisvofuna. Von-
andi ber íslensk verklýðshreyfing gæfu til að taka stefnu
„atvinnusinna" fram yfir aðra kosti í bráð og lengd.
KLIPPT OG SKORIÐ
Það kólnar
í samfélaginu
í forystugrein hér við hliðina er
um það skrafað, að atvinnuleysi
er að þoka sér upp á við á ís-
lenskri umræðuskrá og hefðu
flestir kosið að sjá aðra gesti á
palli en óféti það.
í fréttum um atvinnuleysi kem-
ur það að sönnu í Ijós, að í maí-
mánuði voru ekki „nema“ 1800
manns atvinnulausir eða innan
við hálft annað prósent af vinn-
andi fólki. Það þykir víst ekki
mikið í samfélögum okkur
skyldum - því fer sem betur fer
mjög fjarri að við stöndum jafn
illa í atvinnumálum og til að
mynda lönd Evrópubandalags-
ins, sem líkast til gera ráð fyrir
5-10 prósent atvinnuleysi sem
föstum hryggjarlið í sinni tilveru.
En þó atvinnuleysi sé ekki
mikið hefur það strax mikil áhrif
á allt andrúmsloft í þjóðfélaginu.
Atvinnuleysi hefur líka - í okkar
dæmi að minnsta kosti - meiri
áhrif en sem svarar fjölda þeirra
sem á skrá komast. Við vitum að
mjög víða er um samdrátt að
ræða, möguleikar á ýmislegum
yfirvinnutekjum skreppa mjög
saman (sem er vitanlega hábölv-
að fyrir alla þá sem skulda í hús-
næði), sögur fara og af „öfugu
launaskriði" sem er fólgið í því,
að fólki er sagt upp og það síðan
endurráðið án fyrri yfirborgana.
Allt í einu ber svo við að öryggi
ríkisstarfsmanna verður betri
kostur en markaðsáhættur í
einkageiranum: voru ekki fréttir
að skýra frá því að aldrei hefðu
fleiri sótt um kennarastörf en ein-
mitt nú?
Uppsagnir
sem vopn
atvinnurekenda
Um leið og þetta allt gerist
versnar andrúmsloft á vinnustöð-
um - að minnsta kosti þar sem
atvinnurekendur láta undan
þeirri freistingu að sýna nú mann-
skapnum hver hefur völd og ráð
manna í hendi sér. Frá slíkri
reynslu segir meðal annars í við-
tali sem tengist skrifum um
atvinnuleysi í síðasta sunnu-
dagsblaði Morgunblaðsins. Þar
hefur trésmiður orðið og segir
sínar farir ekki sléttar. Honum
varð sundurorða við verkstjóra
og var sagt upp „vegna sam-
skiptaörðugleika" eins og það
hét. Síðan rekur hann hvernig
slík uppsögn virkar:
„Það er ekki hægt að fá vinnu
þegar manni hefur verið sagt upp
vegna samskiptaörðugleika. Mér
er umsvifalaust ýtt til hliðar. Og
þegar ég ætlaði að fá atvinnuleys-
isbætur kom í ljós að vegna þess
hvernig uppsögnina bar að, væri
álitamál hvort ég hefði rétt á bót-
unum. Það kemur ekki í ljós fyrr
en fundað hefur verið um mín
mál....
Ástandið á vinnumarkaðnum
er orðið þannig að ef eitthvað ber
á milli vinnuveitenda og starfs-
manns er honum sagt upp. Ég
veit nokkur dæmi þessa.“
Stétt gegn stétt
Það segir sig sjálft, að þegar
uppsagnir verða með þessum
hætti vopn í höndum atvinnurek-
enda og menn eiga það kannski
undir persónulegum kostum eða
duttlungum hvers og eins, hvort
þeim er beitt eða ekki, þá eru
menn á hraðri leið frá þeirri sælu
mynd af íslensku þjóðfélagi, þar
sem „stétt er með stétt,“ sem
Sjálfstæðisflokkurinn þreytist
seint á að reyna að halda til
streitu. Slík þróun minnir
reyndar á að hagsmunaandstæð-
ur eru meiri í samfélaginu en
menn vilja kannasí við og að ýms-
ar forsendur stéttabaráttu er við
lýði, þótt það sé með öðrum hætti
en áður var.
Atvinnurekendur
sameinist!
Það heyrist líka öðru hvoru í
atvinnurekendum sem eru
eitthvað að byrsta sig og blása í
lúðra í sinni stéttarbaráttu. Til
dæmis skrifaði Halldór Jónsson
forstjóri Steypustöðvarinnar eld-
heita baráttugrein fyrir sína stétt í
Morgunblaðið fyrir skömmu og
fór í smiðju til sjálfs Karls Marx
þegar hann setti saman fyrirsögn-
ina: „Atvinnurekendur allra
landa: Sameinist!“. Þar eggjar
hann sína stéttarbræður lög-
eggjan, hvetur þá að rísa upp
gegn feiknarlegu ofnki verklýðs-
hreyfingarinnar, sem hann segir
vera á góðri leið með að sölsa
undir sig auð landsins með því að
sópa fé í sína lífeyrissjóði. Hall-
dór dæsir þunglega og segir um
þetta og önnur ósköp:
„í þessu umhverfi eiga okkar
atvinnufyrirtæki að starfa, skatt-
pínd og hremmd af hugsjónalega
fjandsamlegu ríkisvaldi sósíal-
ista“.
(Merkilegt annars þetta: í ver-
klýðshreyfingunni hafa menn til-
hneigingu til að líta svo á, að
ríkisvaldið sé jafnan fjandsam-
legt launafólki - og nú er það lýst
alveg sérstakur fj.andmaður at-
vinnurekenda: Mun hér ekki
fundinn loksins sá hafur Biblíu-
ættar sem allri synd heimsins er á
komið?).
Nema hvað. Halldór Jónsson
heldur áfram að spenna sinn boga
og það svo hátt að öll viðmiðun
ruglast gjörsamlega: hann er allt í
einu búinn að gera atvinnurek-
endur að gyðingum á leið í gask-
lefa - sem þýðir náttúrlega ekki
annað en það, að þeir hjá ASÍ eru
einskonar SS-sveitir, kaldrifjaðir
fjöldamorðingjar. Gjafir eru
yður gefnar! I grein forstjórans
segir:
„Raddir heyrðust mér um það
við áðurnefnt tækifæri, að nú sé
kominn tími til þess að atvinnu-
rekendur hætti að láta leiða sig
eins og gyðinga í gasklefana. Fyr-
irtækin verði að rísa upp meðan
þau eiga snefil eftir af sjálfum sér
og snefil af sjálfsvirðingu. Beita
sömu aðferðum og fjárplógar
verkalýðsfélaganna, lokunum og
rekstrarbönnum til þess að ná
fram rekstrarskilyrðum fyrir at-
vinnuvegina".
Var einhver að halda því fram
að menn hefðu ekki um neitt að
rífast lengur? Hver var það? Var
það kannski sá sem hélt því fram
að eðlilegast væri að vísa þeim
smádeilum sem upp koma öllum
til Sjálfstæðisflokksins, sem væri
hinn „eðlilegi" samnefnari þjóð-
félagsins?
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 -108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritstjóri: Árni Bergmann.
Fréttastjóri: Lúövík Geirsson.
Aörir blaöamenn: Dagur Þorieifsson, Elías Mar (pr.), Guðmundur
Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim Smart (Ijósm.),
KristóferSvavarsson, ólafur Gíslason. SigurðurÁ. Friðþjófsson
(umsjm. Nýs Helgarblaðs), Þorf innur Ómarsson (íþr.), ÞrösturHar-
aldsson.
Framkvæmdastjóri: HallurPáll Jónsson.
Skrlf8tofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglý8lnga8tjóri: Olga Clausen.
Auglýslngar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavar8la: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóöir: Erla Lárusdóttir
Útbreiöslu-og afgreiöslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiösla: Halla Pálsdóttir, HrefnaMagnúsdóttir.
Innheimtumaöur: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritatjórn:
Síöumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Veröílau8a8Ólu:90kr.
Nýtt Helgarblað: 140 kr.
Áskrlftarverö ó mánuöi: 1000 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN1 Fimmtudagur 6. júlí 1989