Þjóðviljinn - 12.07.1989, Blaðsíða 6

ERLENDAR FRETTIR
Rush í Pnllandi
Vonbrigði með efnahagshjálp
Bushfagnað í Gdansk. Walesa kœrirsig ekki um ný lán
heldur vestrœnar fjárfestingar að upphœð 10 miljarðar dollara
gyj úgur og margmenni tók
höfðinglega á móti George
Bush Bandaríkjaforseta þegar
hann kom til hafnarborgarinnar
Gdansk, vöggu Samstöðu, í gær.
Þar hét hann á Pólverja að láta
drauma sína um lýðræði og efna-
lega velmegun rætast.
Á að giska 20 þúsund manns
voru saman komin á Samstöðu-
torgi við Lenínskipasmiðjuna í
gær til þess að heyra og sjá Bush.
Fólkið söng og hrópaði slagorð
þegar Bandaríkjaforseti eggjaði
Pólverja lögeggjan að bæta lífs-
kjör sín og sór að Bandaríkja-
menn myndu ekki snúa við þeim
baki. Síðla í gærdag hélt Bush síð-
an frá Póllandi og sem leið lá til
Ungverjalands.
Þótt samkoman á Samstöðu-
torgi hafi tekist með ágætum er
engum vafa undirorpið að heim-
sókn Bush olli ýmsum, einkum
forystumönnum Samstöðu,
nokkrum vonbrigðum. í gær gaf
hann til dæmis ekki með nokkru
móti í skyn að hann hefði séð sig
um hönd frá því í fyrradag þegar
hann hét Pólverjum rúmum 100
miljónum dollara í efnahagsað-
stoð auk annarrar fyrirgreiðslu.
Sú upphæð þykir t.a.m. Lech
Walesa allt of lág. Bush ítrekaði
að stjórn sín myndi hjálpa Pól-
verjum til þess að standa á eigin
fótum, meira gæti hún ekki gert.
Áður en samkoman hófst við
Lenínskipasmiðjuna snæddi
Bandaríkjaforseti hádegisverð
með Walesa. Þar vakti Sam-
stöðuleiðtoginn máls á þeirri ósk
sinni að vestrænir aðiljar fjár-
festu í Póllandi fyrir 10 miljarða
dollara á næstu árum.
„Við kærum okkur kollótt um
frekari lán. Við óskum hinsvegar
eftir náinni efnahagssamvinnu
sem aðiijar verðu 10 miijörðum
bandaríkjadollara til,“ sagði Wa-
lesa að loknum fundi þeirra
Bush. „Hann er áfram um fjár-
festingar og að grundvöllur verði
lagður að öflugu einkafram-
taki...mér fannst mál hans at-
hyglisvert", sagði Bush.
Isömu mund og Bush sté upp í
flugvélina sem flutti hann til Ung-
verjalands kvaddi sovéskur vara-
utanríkisráðherra, ívan Abómov
að nafni, sér hljóðs í Moskvu og
lýsti yfir ánægju sinni með ferða-
lag Bandaríkjaforseta.
Reuter/ks
George Bush, frá einu landi til ann-
ars.
Sovétríkin
Glæpum fjölgar ört
Sovétmenn hyggjast ganga íAlþjóðalögregluna
Götuglæpum fjölgar svo ört í
Sovétrikjunum að þeirra
vegna hefur glæpum fjölgað um
þriðjung á fyrri helmingi þessa
árs miðað við fyrstu 6 mánuði
ársins sem leið. Herma stjórnvöld
þar eystra.
Innanríkisráðherra Sovétríkj-
anna, Vadím Bakatín, efndi til
fréttamannafundar og skýrði frá
þessum válegu staðreyndum í
gær. Hann sagði gjörvallt Iög-
reglulið ríkisins skipað 700.000
mönnum og kostaði 3,3 miljarða
rúblna (307,4 miljarða króna) að
haida því úti ár hvert. Engu að
síður dygði það ekki til þess að
stemma stigu við glæpafaraldrin-
um.
Bakatín sagði nauðir reka til
þess að Sovétmenn gengju til liðs
við Alþjóðalögregluna, Interpol,
því skipulögð glæpastarfsemi í
Sovétríkjunum tengdist æ meir
samskonar starfsemi erlendis.
„Við höfum enga ástæðu til
þess að gleðjast því árangurinn af
baráttu okkar gegn glæpastarf-
semi er rýr,“ sagði Bakatín. „Frá
ársbyrjun og fram í júnflok var
1,1 miljón glæpa framin í Sovét-
ríkjunum sem er 32% aukning frá
fyrri hluta ársins sem leið.“
Bakatín hafði enga skýringu á
reiðum höndum þegar frétta-
menn inntu hann eftir orsökum
þessarar óheillaþróunar en gat
þess að þyngst vægi fjölgun götu-
glæpa eða um 84 af hundraði. Þar
af hefði vopnuðum ránum fjölg-
að um hvorki meira né minna en
109 af hundraði. Reuter/ks
Fjalla-Karabakh
Tveir
vegnir
Enn slœr í brýnu með
Armenum ogAzerum
Tveir menn hafa fallið og tutt-
ugu særst hið minnsta í átökum
Armena og Azera að undanförnu
I héraðinu Fjalla-Karabakh,
landeyjunni í lýðveldinu Azer-
bajdsjan i Sovétríkjunum sem að
mestu er byggð Armenum. Þetta
kom fram f frétt frá Tass í gær.
Fréttastofan hermir að her-
sveitir innanríkisráðuneytisins og
varaliðar fastahersins hafi verið
sendir á vettvang til þess að bera
klæði á vopnin. Þeir muni verða
um kyrrt á átakasvæðunum, gráir
fyrir járnum og albúnir þess að
stilla til friðar skerist í ödda á ný.
Tass sagðist svo frá að hópur
Armena hefði setið fyrir tveim
Azerum í úthverfi þorpsins Kirki-
dzhan árla í gær og skotið þá til
bana jafnskjótt og þeir komu í
augsýn. Félagi þeirra særðist al-
varlega. Ennfremur særðust 19
hermenn þegar heimatilbúinni
sprengju var varpað að þeim þar
sem þeir voru í óða önn að dreifa
hópi grjótkastara.
Að minnsta kosti 90 manns
féllu á árinu sem leið í átökum
Armena og Azera. Bitbeinið var
þá sem nú héraðið Fjalla-
Karabakh.
Reuter/ks
England
Laurence Olivier látinn (1907
Hann birtist á sjónvarpsskjám íslendinga sem Hamlet, Lér,
RíkarðurlII, HinrikV, Sjœlokk, og ótal margir aðrir, hugar-
fóstur Shakespeares og annarra helstu skáldmœringa
heimsbókmenntanna
Leiðir þeirra lágu saman á ný þrátt fyrir allt sem á undan var gengið. Lér svikinn og sturlaður leggur hendur um háls
jarlinum af Glostri sem ekki sneri baki við honum og galt fyrir trúnaðinn með missi augna sinna. Sir Laurence Olivier og
Leo McKern.
Laurence Olivier, eða Lord Oli-
vier, einhver rómaðasti leikari
sem uppi hefur verið, lést í gær,
82 ára að aldri. Olivier hafði átt
við vanheilsu að striða um nokk-
urt skeið og var hættur að leika á
sviði og í kvikmyndum. Síðustu
mánuðina helgaði hann barátt-
unni fyrir varðveislu menja um
Rósarleikhúsið í Lundúnum en
það er trú manna að þar hafi
sjálfur William Shakespeare
leikið listir sínar forðum daga.
Olivier var hinn mesti vinnu-
þjarkur enda var afrekaskráin
orðin næsta löng áður en hinsta
vinnudegi lauk: 121 aðalhlutverk
á sviði, 58 í kvikmyndum og 15 í
sjónvarpsleikritum. Hann
hreppti Óskarsverðlaun í tvígang
og var aðlaður 1947. Honum lét
jafnvel að leika Óþello (og þótti
einhver besti túlkandi hans á vor-
um dögum) og þýskan lækni og
nasista sem haldinn var kvala-
iosta (Maraþonmaðurinn). Hann
var yngstur þrímenninganna sem
lögðu enskt leikhús að fótum sér
og voru aðlaðir fyrir list sína, hin-
ir voru Sir Ralph Richardson
(sem er látinn) og Sir John Gielg-
ud.
Laurence Kerr Olivier átti
ættir að rekja til húgenotta,
franskra mótmælenda, sem
hrökkluðust til Englands undan
ofsóknum kaþólskra yfirdrottna.
Hann var í heiminn borinn þann
22. maí 1907, í smábænum Dork-
ing rétt sunnan Lundúna.
Olivierhóf leiklistarnám 17 ára
gamall og tveimur árum síðar var
hann orðinn fastráðinn leikari í
höfuðborginni. Enn liðu tvö ár
uns hann sló í gegn, það var í
leikritinu „Haraldi“ eftir Tenny-
son lávarð.
Hann kvæntist í fyrsta skipti (af
þremur) árið 1930, leikkonunni
Jill Esmond. Hjónabandið var
misheppnað og fór skjótt í vask-
inn þegar Olivier kynntist og féll
fyrir bresku leikkonunni Vivien
Leigh fimm árum síðar.
Astarsamband þeirra fór ekki
hátt en olli reginhneyksli þegar
þau gerðu það uppskátt. Þau gift-
ust svo árið 1940 þegar Leigh stóð
á hátindi ferils síns, ári eftir frum-
sýningu kvikmyndarinnar „Á
hverfanda hveli“.
Hjónabandiðstóð í 21 áren var
ekki farsælt því lengst af þeim
tíma átti Leigh við gc ðræn vanda- ■
mál að stríða. Þau skildu árið
1961. Sama ár gekk íann að eiga
enn eina Ieikkonu, Joan PIow-
right, sem lifir mann sinn. Olivier
varð fjögurra barna auðið. Fyrsta
eiginkonan ól honum son og sú
þriðja son og tvær dætur.
Olivier gaf út endurminningar
sínar 1982, „Játningar leikara",
og játar þar sitthvað sem
mönnum kom í opna skjöldu. Á
einum stað kemst hann svo að
orði um kynlíf sitt að það sé næsta
dauflegt á almennan mælikvarða
sem stafi af því að hann virki kyn-
orkuna í þágu Iistar sinnar. Það
ráðslag hafi verið einn af horn-
steinum velgengni sinnar. Á öðr-
um stað viðurkennir hann að sér
hafi aldrei þótt gaman að leika en
hinsvegar ekki getað afborið lífið
án þess.
Óf langt mál yrði að telja upp
öll þau hlutverk sem báru hróður
Oliviers um heimsbyggðina í
hálfa öld. Kvikmyndirnar Ham-
let (fjögur Óskarsverðlaun, þ.á
m. fyrir besta leik í aðalhlutverki)
og Ríkarður III (kroppinbakur-
inn ógeðfelldi), Sjælokk í „Kaup-
manni í Feneyjum", James Tyr-
one í „Dagleiðinni löngu inní
nótt“ eftir bandaríska sk„.dmær-
inginn Eugene O'Neill og saka-
málasagnahöfundurinn Andrew
-1989)
Wyke í „Sleuth“ eða „Spæjaran-
um“ þar sem þeir Michael Caine
fóru á kostum. Og Olivier er ó-
gleymanlegur í hlutverki Lés
konungs en þann glæsta Ieiksigur
vann hann þrátt fyrir og í hat-
rammri glímu við alvarleg
veikindi árið 1983. Þær kvik-
myndir og leikrit sem hér eru tal-
in upp eru aðeins Iítið sýnishorn
en eiga það sammerkt að hafa
verið sýnd í íslenska sjónvarpinu í
gegnum árin.
En þótt Olivier væri jafn af-
kastamikill leikari og raun ber
vitni lagði hann gjörva hönd á
sitthvað fleira sem viðvék
leikhúsinu. Skömmu eftir lok
heimsstyrjaldarinnar síðari tók
hann við rekstri Old Vic leikfé-
lagsins við fjórða mann. Félag-
arnir fimm lögðu grunninn að því
sem seinna varð Breska þjóðleik-
húsið.
Árið 1963 varð Olivier fyrsti
þjóðleikhússtjóri Breta og á
næstu 10 árum var hann jöfnum
höndum framkvæmdastjóri, leik-
stjóri og leikari þrátt fyrir heilsu-
brest. Öft var af honum dregið
enda þjáðist hann sárlega af ýms-
um sjúkdómum, svo sem krabba-
meini og krónísku þrekleysi.
Hann vann bug á krabbameininu
en árið 1974 fékk hann vöðva-
rýmunarsjúkdóm.
Þegar Ólivier varð áttræður í
hittiðfyrra lét umboðsmaður
hans það boð út ganga að hann
væri hættur að leika en myndi ó-
trauður halda áfram að flytja ljóð
í útvarp og sjónvarp. íslending-
um er í fersku minni þátturinn
„Það sem lifir dauðann af er ást-
in“, ljóðastund með Laurence
Olivier sem flutt var í sjónvarpi
sunnudaginn 12. febrúar síð-
astliðinn. Þetta var svo rammefl-
dur þáttur að honum var rétt ól-
okið þegar rafmagn fór af um
gjörvallt ísland.
ks