Þjóðviljinn - 21.07.1989, Blaðsíða 6

Menntun aldrei ofmetin
Hvað gerist í þjóðfélögum sem innihalda of mikið af menntuðu fólki? Eða er
kannski ekki hægt að tala um of mikið menntað fólk? Er sú þróun jákvæð eða
neikvæð að sífellt fleiri fara í langskólanám? Skiptir hún kjarabaráttu verka-
lýðsfélaga einhverju máli?
Sumir segja það þjóðfélagslega óhagkvæmt að mennta of marga og það eigi
að setja einhvers konar „numerus klausus" í allar greinar. Aðrir segja það ekki
rétt, því það séu mannréttindi að fá að mennta sig og menntun sé alltaf af hinu
góða. Hver hefur sína skoðun á þessum málum, og Nýtt Helgarblað fékk þrjá
menn sem þessi mál snerta, til að segja sína skoðun. Er offramboð á mennta-
mönnum á íslandi?
aa Páll Halldórsson formaður BHMR:
Ofugmæli að tala um
menntað
Þorvaldur Gylfason, deildarforseti viðskipta- og hagfræðideildar
Háskóla Islands. Mynd: Kristinn.
Viðskiptafræðingar
eiga að kunna
að fara með fé
Þorvaldur Gylfason deildarforseti viðskipta-
og hagfræðideildar Háskóla íslands
„Ég tel það vera alrangt að tala
um offramboð á mennta-
mönnum, því mér finnst það vera
merki um þjóðfélag í framþróun
þegar mikið er af menntuðu
fólki. Það hlýtur að vera kostur
að hafa sem best menntað fólk og
ég sé ekki að menntamenn séu of
margir og þaðan af síður að það
sé nokkurt vandamál nú eða í
framtíðinni. Mér finnst það
hreint öfugmæli að tala um að
fóik sé of mikið menntað.
Hins vegar eru greinar eins og
til dæmis viðskiptafræðin, sem
fyllast vegna þess að þar sjá menn
Það er staðreynd að langskóla-
gengnu fólki fjölgar ört og há-
skólamenntaðir eru tæplega 10%
af vinnandi fóiki. Og eftir því sem
neðar er farið í aldursstiganum,
því hærra verður hlutafallið. Það
er æskileg þróun að efla menntun
í landinu. Það gefur hins vegar
auga leið að hún þarf að nýtast
einstaklingunum og samfélaginu
í heild sinni sem best. í því sam-
hengi þarf að skoða hvort það há-
skólanám sem boðið er upp á nýt-
ist sem skyldi. Það má t.d. spyrja
af hverju verið er að mennta fólk
í fimm ár í lögfræði tii að sinna
rukkunarstörfum, án þess að ég
vilji kasta rýrð á lögfræðinám eða
rukkunarstörf ef því er að skipta,
Páll Halldórsson
það mætti taka dæmi úr öðrum
greinum og sýna fram á að
menntaframboðið er of staðlað.
Skólakerfið þarf reyndar allt.
að verða sveigjanlegra og opn-
ara, ekki bara útskrifa fólk í eitt
skipti fyrir öll. Það þarf að gefa
fólki úr atvinnulífinu kost á að
koma inn í það að nýju og endur-
menntast frekar en nú er, það
yrði einstaklingunum og atvinnu-
lífinu til góðs.
Fólk tengir saman menntun og
kjarakröfur og það er spuming
að hvaða marki það er réttmætt.
Ég veit t.d. ekki hvort það er rétt
að háskólamenntað fólk geri
kröfur um störf og laun „sem hæf-
ir þeirra menntun", eins og það
tekjumöguleika. Það held ég að
sé tímabundið.
Við höfum aftur á móti varað
við þeirri þróun sem nú er hjá
ríkinu, þessari launastefnu sem
veldur því að fólk fer ekki í þær
greinar eða störf sem þarf til að
halda uppi velferðarþjóðfélagi.
Ég nefni til dæmis skólakerfið
sem hefur gengið mjög iila að
manna. Skólakerfið tekur við
mjög miklum fjölda kennara, en
það hefur verið svo að það hefur
ekki gengið vel að fá menntaða
kennara til starfa. Með tilkomu
fjölbrautaskólanna hefur þörf á
kennurum aukist mjög, en okkur
hefur ekki tekist að manna
skólana nægilega vel, sérstaklega
vantar fólk sem stendur undir
þeim kröfum sem gerðar eru til
kennara.
En almenn menntun og vel
upplýst fólk er einungis af hinu
góða og leiðir bara til velfarnað-
ar. Ég hef alls engar áhyggjur af
því að of margir menntamenn
verði í þjóðfélaginu í framtíðinni.
Það mætti hins vegar reyna að
benda fólki á þá möguleika sem
það hefur þegar það velur sér
nám. Benda því á bæði tekju- og
atvinnumöguleika þannig að fólk
renni ekki blint í sjóinn með sínu
námi. Ef ríkið breytti sinni
launastefnu gæti það orðið til
þess að fólk færi í nám og síðar
störf sem þarf til að okkar velf-
erðarkerfi gangi. Það er alvarleg
þróun ef fólk fer einungis í nám
sem kemur til með að gefa því
góð iaun, eins og til dæmis við-
skiptafræðingar í dag. Fólk verð-
ur að geta gengið í störf í opin-
bera geiranum og fengið
mannsæmandi laun. Að öðru
leyti hef ég engar áhyggjur af
menntun í landinu.“
er kallað. Við eigum hins vegar
öll að gera kjarakröfur sem hæfa
okkur sem manneskjum, burt séð
frá allri skólagöngu. Fólk verður
að skoða þá möguleika sem bjóð-
ast að menntun lokinni, þegar
það velur sér nám. Einstaklingar
eiga að hafa frjálst val í þessu
sambandi. Það er sannfæring
mín. Sú þróun sem t.d. hefurorð-
ið í Danmörku að fólk fær at-
vinnuleysisbætur ef það fær ekki
starf í sinni starfsgrein held ég að
sé mjög varasöm. Vegna þess að
það er mjög stutt frá þessu stigi
yfir í það að ríkið segi einstak-
lingnum hvað hann eigi að læra
og það held ég að yrði til ills ekki
bara fyrir viðkomandi einstak-
„Það er ekki sama, um hvaða
menntamenn verið er að ræða,
þegar talað er um hugsanlegt of-
framboð á menntamönnum.
Meðal viðskiptafræðinga og hag-
fræðinga er til dæmis ekkert
atvinnuleysi fyrirsjáanlegt á
næstu árum, þvert á móti. í
sumum öðrum greinum getur þó
verið ástæða til að staldra við og
spyrja þeirrar spurningar, hvort
rétt sé að halda áfram að hvetja
fólk til mennta á kostnað ríkisins í
linga heldur allt samfélagið. Hins
vegar finnst mér augljóst og
nauðsynlegt að taka þarf mið af
íslenskum aðstæðum og hafa
atvinnulífið til hliðsjónar við
mótun menntakerfisins.
í rauninni finnst mér alltaf
rangt að tala um offramboð á
menntun þótt offramboð geti
verið á menntun til að gegna
ákveðnum störfum. En menntun
að mínu viti á að gera tvennt í
senn, þroska einstaklinginn og
gera hann hæfari til starfa í
samfélaginu. Þetta á við fólk í
öllum störfum. Og með þetta í
huga er langt í land, að
menntakerfið á íslandi sé nægi-
lega markvisst.“
sama mæli og áður. En þá þarf
líka að huga að því, að menntun
er ekki bara undirbúningur undir
ævistarf, heldur líka leið til meiri
þroska og betra lífs. Menn mega
þess vegna ekki einblína á at-
vinnuhorfur.
„Mér sýnist að viðskiptafræð-
ingar og hagfræðingar þurfi engu
að kvíða um atvinnuhorfur í
framtíðinni. Það er bjart fram
undan. Til þess liggja tvær höfuð-
ástæður. Önnur er sú, að það hef-
ur aldrei verið vanþörf á við-
skiptafræðingum og hagfræðing-
um hér á landi né heldur í löndun-
um í kringum okkur. Hin ástæð-
an er sú, að menntun, sem Há-
skóli íslands veitir stúdentum í
viðskiptafræðum og hagfræði, er
mjög nytsamleg og nýtist vel.
Þessi menntun er þess eðlis, að
sífellt fleiri fyrirtæki og stofnanir
finna hjá sér þörf fyrir góðan
starfskraft með sérþekkingu á
viðskiptamálum og efna-
hagsmálum. Ég sé ekki fyrir
endann á þeirri þróun.
Hér á landi er víðáttumikill
óplægður akur fyrir viðskipta-
fræðinga og hagfræðinga.
Rekstrarvandi fyrirtækja og at-
vinnuvega er mikill og þrálátur,
eins og allir vita, svo að vinnu-
veitendur hljóta að sækjast áfram
og í auknum mæli eftir starfs-
fólki, sem kann að fara vel með
fé, og það er einmitt það, sem
viðskiptafræðingar og hagfræð-
ingar kunna eða eiga að kunna.
Þörfin fyrir þjónustu þeirra, sem
kunna að fara vel með fé, hverfur
aldrei."
ögmundur Jónasson
Ögmundur Jónasson, formaöur BSRB:
Eigum wið að gera kjarakröfur sem
hæfa okkur sem manneskium?
6 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 21. júlí 1989