Þjóðviljinn - 25.07.1989, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Stólamálið og íslenskur iðnaður
„Það verður að segjast eins og
er að íslenskur iðnvarningur þyk-
ir of dýr miðað við það sem hægt
er að fá erlendis“ segir Friðbert
Pálsson (þegar hann fjallar um
þann möguleika að Háskólabíó
kaupi nýja stóla af erlendu fyrir-
tæki). Það er ótrúleg kok-
hreysti hjá starfsmanni Háskóla
íslands að láta þessi orð út úr sér.
Fyrir nú utan það að maðurinn
veit auðvitað ekkert um íslensk-
an iðnað eða samkeppnisstöðu
hans.
Sannleikurinn er sá, að hér tal-
ar maður sem starfar við stofnun
sem nýtur fádæma velvilja þjóð-
arinnar. f>að er alls ekki sjálfgefið
að 250 þúsund manna samfélag
reki háskóla á borð við H.í. Sér-
hver starfsmaður skólans verður
að gera sér grein fyrir því að
stofnunin yrði ekki rekin nema
vegna þess að þjóðin lítur á
skólann sem tákn um sjálfstæði
þjóðarinnar og er tilbúin að kosta
miklu til þess að halda uppi ís-
lenskum háskóla. Það skal einnig
tekið fram, að skólinn hefur oft
sýnt getu sína og staðið undir
þeim væntingum sem gerðar eru
til hans. En þetta viðhorf getur
breyst á augabragði.
Þjóðin hefur ákveðið að veita
HÍ einkarétt á því að reka pen-
ingahappdrætti, nánast allar fjöl-
skyldur á Fróni hafa styrkt
skólann og stofnanir hans með
miklum peningum gegnum Hásk-
ólahappdrættið. Stéttarfélag
okkar í húsgagnaiðnaðinum hef-
ur í áratugi keypt miða í þessu
happdrætti.
Ég er á þeirri skoðun að það
skili sér bæði menningarlega og
peningalega að kosta miklu til að
halda úti góðum og metnaðarfull-
um háskóla og er þannig sam-
mála þorra þjóðarinnar. En þessi
velvild þjóðarinnar til HÍ veitir
ekki starfsmönnum hans leyfi til
að sýna hroka.
Sjálfstæðið er dýrt
Þessi starfsmaður HÍ verður að
gæta að því, að það er mjög
Kristbiörn Árnason skrifar
auðvelt að fá lausnir erlendis frá
og vafalaust miklu ódýrara en að
búa að sínu. Það er einnig ljóst að
það er ekki sjálfgefið að reka
sjálfstætt og fullvalda ríki hér úti í
ballarhafi - ódýrara væri það
sjálfsagt að fela öðrum að taka að
sér stjórn þessa hólma. Og þá
mundi auðvitað ekkert vit vera í
því að halda uppi íslenskum há-
eins þótt talsmenn HÍ sýndu fram
á að það væri miklu ódýrara. Því
íslenskur fiskur er sennilega dýr-
asti fiskur á markaði, sú stað-
reynd er einn helsti veikleiki ís-
lensks efnahagslífs. Okkur er
sagt að þetta sé vegna þess að
íslenski fiskurinn sé sá besti og
þessu viljum við trúa - en vitum
að þetta er að miklu leyti smekks-
um um gerð og búnað, kröfur
sem væntanlega hafa tekið mið af
ákveðinni útlenskri gerð stóla.
Fram er tekið að tilboðin skuli
opnuð með formlegum hætti á
ákveðnum stað og stund og að
aðrir geti ekki gengið í verkið
sem ekki skili tilboði á réttum
tíma.
En eftir á var ekkert að marka,
Alvara málsins er sú að sífellt er verið að
stinga verkefnum undan íslenskum iðnaði og
svo virðistsem íslenskir embœttismenn taki
fullan þátt í leiknum
skóla, slíkt væri talin sóun. Hvað
þá að láta slíkan skóla standa í
bíórekstri.
Sama á auðvitað við um ís-
lenskt atvinnulíf. Það er ekkert
sjálfgefið í þeim efnum - hvað þá
að þegnar þjóðfélagsins hafi fulla
atvinnu. Við íslendingar færum
ýmsar fórnir til þess að geta búið í
þessu sjálfstæða ríki, helst til fáir
skattgreiðendur bera tiltölulega
gott velferðarkerfi á herðum sín-
um. Landsmenn sem starfa við
íslenska atvinnuvegi gera þær
réttmætu kröfur til opinberra
stofnana sem reknar eru fyrir
vinnuframlag þeirra, að þær
kaupi allar þær vörur sem þær
þurfa að nota af íslenskum fyrir-
tækjum sé þess kostur. Og í því
tilfelli sem hér um ræðir er það
góður kostur.
Það yrði eitthvað sagt ef það
spyrðist út að Háskólinn flytti inn
í landið erlendan fisk til að selja
starfsfólki sínu á kostnaðarverði í
mötuneytum stofnunarinnar -
atriði. Og því spyr ég: er ástæða
til þess að kaupa dýrasta fisk í
heimi til að gefa starfsfólki HÍ að
éta? Áfram mætti spyrja um kjöt-
ið í mötuneytinu. Eða snúa
spurningunum við: er þjónusta
opinberra starfsmanna og eink-
um háskólamenntaðara okkur
landsmönnum ekki alltof dýr? Er
þjónusta Háskóla íslands sam-
keppnisfær við það sem fæst er-
lendis? Værum við ekki betur
staddir peningalega ef við værum
enn í Danaveldi? Hefur nokkur
gert könnun á því? Ekki svo ég
viti - enda væri slík könnun sjálf-
sagt óframkvæmileg og niður-
stöðum ekki að treysta.
Útboðsraunir
Forstöðumaður Háskólabíós
sagði um „stólamálið“ að um al-
menna verðkönnun hefði verið
að ræða. Ég hefi í mínum fórum
gögn um að um formlegt útboð
var að ræða með ströngum kröf-
allt í plati eins og krakkarnir
segja.
Við sem vinnum í iðnaði
þekkjum þessi vinnubrögð í ýms-
um myndum. Oft eru kröfur nán-
ast eftirprentun úr bæklingum frá
fyrirfram völdum erlendum
framleiðanda. Algengt er að sett-
ar eru fram ákveðnar gerviþarfir,
sem í raun byggja á auglýsinga-
skrumi framleiðanda. Stundum
er afgreiðslutími hafður svo
naumur að enginn innlendur
framleiðandi getur framleitt
vöruna á réttum tíma en út-
lendingurinn á hana á lager. Al-
gengt er líka - eins og í þessu
tilfelli - að brjóta allt upp þegar
tilboð hafa borist ef leikar fara
eitthvað öðruvísi en útboðsaðili
ætlast til.
Það hefur oft verið bent á það
bæði af mér og öðrum að það er
löngu tímabært að setja opinber-
ar reglur um útboð og tilboðs-
gerð. Reynslan sýnir að það virð-
ist nauðsynlegt að opna tilboð
undir opinberu eftirliti (líkt og
þegar dregið er í happdrætti!).
Það hlýtur að vera eðlileg
krafa, að þetta mál komist á
hreint og að til þeirrar hreinsunar
verði fengnir trúverðugir aðilar.
Þetta er stórmál
Alvara málsins er sú, að það er
sífellt verið er að stinga undan
íslenskum iðnaði verkefnum og
svo virðist sem íslenskir embætt-
ismenn taki fullan þátt í leiknum.
Þetta er ekki síst alvarlegt vegna
þess að eins og við vitum getur
sjávarafli og vinnsla hans ekki
lengur staðið undir þjóðfélags-
gerðinni - fleiri atvinnugreinar
þarf til. Og nærtækast er að reyna
að takmarka innflutning á vörum
sem við getum sjálfir framleitt.
Um leið vitum við að ströng boð
og bönn passa ekki inn í nútí-
mann - því verðum við að fara
ýmsar millileiðir eins og nágrann-
aþjóðir okkar gera.
Það skiptir t.d. miklu að opin-
berir aðilar taki ekki erlenda
vöru fram yfir innlenda. Þetta
hefur lengi verið viðurkennt
sjónarmið hjá hinu opinbera, en
menn eru mjög farnir að horfa
fram hjá því seinni misserin. Það
sem ekki fer síst fyrir brjóstið á
manni er það, hve embættismenn
láta auðveldlega blekkjast af
skrumi erlendra sölumanna sem
borið er fram í litfögrum bókum.
Einnig það að sendinefndir fara í
skoðunarferðir í boði hins er-
lenda framleiðenda til að kynnast
framleiðslunni “í réttu umhverfi"
eins og sagt er.
Væri ekki ráð fyrir heiðarlega
embættismenn að leita til sam-
taka framleiðenda um samstarf
um útboð fyrir íslenskan iðnað,
þar sem samtökum framleiðenda
yrði einnig boðið að fylgjast með
úrvinnslu gagna? Okkur er þjóð-
arnauðsyn að breyta vinnu-
brögðum í þessum málum.
Kristbjörn Árnason er formaður
Samtaka starfsfólks í húsgagnaiðn-
aði.
Hrókerað í
utanríkisþjónustunni
Jón Baldvin Hannibalsson utan-
ríkisráðherra hefur tilkynnt til-
færslur í utanríkisþjónustunni
sem í garð ganga 1. september
nk. Páll Ásgeir Tryggvason,
sendiherra í Bonn, verður kallað-
ur heim og verður úthlutað starf í
utanríkisráðuneytinu og Hjálmar
W. Hannesson sendiherra tekur
við stöðu Páls Ásgeirs í Bonn.
Elsa Lund sökk
á Breiðafirði
Elsa Lund, 10 lesta vélbátur,
sökk um 10 sjómílur norðaustur
af Grundarfirði á laugardags-
kvöld. Tveir menn voru í áhöfn
bátsins og tókst þeim báðum að
komast í björgunarbát. Þeim var
fljótlega bjargað yfir í Hafstein
frá Grundarfirði. Ekki er vitað
hvað olli skipstapanum.
Þar fá þjáðir
líkn
Á sunnudag, var vígt líkneski af
heilagri Maríu við Lífslind
Hellnamanna. Séra Rögnvaldur
Finnbogason á Staðastað vígði
líkneskið, en athöfnin var að
frumkvæði eigenda og ábúenda
Hellnapláss sem jafnframt gáfu
líkneskið. Lífslindin sem styttan
stendur við sprettur upp undan
Hellnahrauni að vestanverðu í
nánd við Laugabrekku, fornt
grasbýli. Hellnamenn og fleiri
hafa löngum lagt átrúnað á mátt
lindarvatnsins. Til forna var sótt
vatn í lindina til að líkna sjúkum
og þótti gefast vel. Lindin hlaut
guðsblessan frá hendi Guðmund-
ar góða Hólabiskups sem vígði
hana árið 1230.
Fyrírmyndafaðir
í Álafoss-peysu
Háðfuglinn og leikarinn Bill Cos-
by sem kunnastur er íslenskum
sjónvarpsáhorfendum sem fyrir-
myndarfaðir, birtist væntanlega á
skjánum í haust að afloknu
sumarfríi íklæddur Álafoss-peysu
í stað Benetton og slíkra heims-
merkja sem hann hefur klæðst
undanfarna sjónvarpsvetur. í
fréttabréfi Álafoss „Á prjónun-
um“ segir frá því að ekki alls fyrir
löngu hafi búningameistari Cos-
bys karlsins heimsótt herbúðir
Álafoss of Iceland í New York.
Og viti menn, erindið var ekki
annað en að fá lánaðar peysur til
að klæða karlinn í.
Hreyfing á ráðuneyti
umhverfismála
Forsætisráðherra hefur skipað
nefnd til að semja frumvarp til
laga um stofnun sjálfstæðs um-
hverfismálaráðuneytis. Ráðgert
er að ráðuneyti umhverfismála
geti tekið til starfa 1. janúar n.k.
Formaður nefndarinnar er Jón
Sveinsson, aðstoðarmaður for-
sætisráðherra. Aðrir nefndar-
menn eru þau Björn Friðfinnsson
ráðuneytisstjóri, Bjarni Guð-
leifsson náttúrufræðingur, Óli Þ.
Guðbjartsson alþingismaður,
Bryndís Bragadóttir jarðeðlis-
fræðingur og Arnmundur Back-
man lögfræðingur.
Átak í náms- og
starfsráðgjöf
Menntamálaráðuneytið hefur
látið þau boð út ganga að sérstakt
átak verði gert til eflingar náms-
og starfsráðgjöf og fræðslu á
öllum skólastigum. Til þessa hef-
ur slíkt nám og ráðgjöf einkum
farið fram í framhaldsskólum og
á háskólastigi. Samfara auknum
námstækifærum og sífellt fjöl-
breyttari starfstækifærum, telur
ráðuneytið brýnt að efla slíka
fræðslu á lægri skólastigum til
þess að aðstoða nemendur við að
átta sig á því hvaða námsleiðir
henta þeim best svo námið verði
sem markvissast. Til þess að
stjórna fyrirhuguðu átaki hefur
ráðuneytið ráðið Harald Finns-
son skólastjóra. Hann hefur störf
1. ágúst nk.
Þriðjudagur 25. júlí 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5