Þjóðviljinn - 02.08.1989, Blaðsíða 6
ERLENDAR FRETTIR
„Við höfnum þér!“ Czeslaw Kiszczak augliti til auglitis við Lech Walesa.
Pólland
Bændaf lokkur söðlar um
Jarúzelskí vandi á höndum eftir að 60þingmenn Bœndaflokksins
gerðu uppreisn gegn skipunfélaga hans í embœttiforsœtisráðherra og
buðust til að mynda ríkisstjórn með Samstöðu
Kúrdar
Mannrétt-
indasamtök
í deiglunni
Nokkrir foringja Kúrda hafa í
hyggju að setja á stofn
mannréttindasamtök sem stuðla
eiga að því að þjóðin öðiist ein-
hverja hlutdeild í stjórn Kúrda-
héraða. Kúrdar eru 20 miljónir
talsins og búsettir í fimm ríkjum í
Vestur-Asíu: íran, írak, Tyrk-
landi, Sýrlandi og Sovétríkjun-
um.
Kúrdar eru annálaðir fyrir
þjóðrækni og hafa barist fyrir
sjálfstæði sínu um árabil í írak,
íran og Tyrklandi. Þeir hafa oft
þurft að sæta grimmilegum of-
sóknum vegna þessa og er
skemmst að minnast eiturhern-
aðar fraka á hendur þeim í fyrra
og herleiðingar hluta þjóðarinnar
úr fjallahéruðum í norðri suður á
hrjóstrugar sléttur fjarri átthög-
unum.
Helsta fylking Kúrda í frak er •
Lýðræðisflokkur Kúrda undir
forystu Masouds Barzanís. Hann
er nú staddur í Lundúnaborg og
tjáði fréttamanni Reuters í gær
að hann gerði sér vonir um að
foringjar Kúrda stofnuðu
mannréttindasamtök á fundi sín-
um í Vestur-Evrópu síðar í þess-
um mánuði.
Barzaní kvaðst hafa átt fundi
með fulltrúum ríkisstjórna í Evr-
ópu og hefðu þeir látið í ljós sam-
úð með málstað Kúrda. Hinsveg-
ar væru þeir hvorki reiðubúnir til
þess að styðja vopnaða baráttu
þeirra né draga úr skiptum sínum
við fraka vegna þessa. Því hefði
hann komist að þeirri niðurstöðu
að skynsamlegast væri að stofna
mannréttindasamtök til þess að
vekja athygli á órétti sem Kúrdar
væru beittir og stuðla að því að
þeir fengju að hafa hönd í bagga
við stjórn átthaganna. Lýðræðis-
flokkur Kúrda legði til að sett
yrðu á laggirnar sjálfstjórnar-
umdæmi í Kúrdahéruðum ríkj-
anna fimm og landamæri þeirra
opnuð á vissum svæðum svo
menn gætu ferðast á milli þeirra
óhindrað. Þannig gætu Kúrdar
eflt menningu sína og aukið ætt-
rækni.
Hann kvað Kúrda eiga undir
högg að sækja í öllum ríkjunum
fimm þótt mikill munur væri á
mannréttindabrotum frá einu
landi til annars. Reuter/ks
Pólskir þingmenn gerðu upp-
reisn í gær og kollvörpuðu
áformum Wojciechs Jarúzelskís
forseta um að gera skjólstæðing
sinn og kollega úr hernum, Czesl-
aw Kiszczak innanríkisráðherra,
að forsætisráðherra Póllands.
Meðan þessu fór fram virti pólsk-
ur almenningur fyrir sér nýja
verðmiða á helstu nauðsynjavör-
um í verslunum: verðlag á mat-
vælum hækkaði um allt að 500 af
hundraði í gær.
Það var forysta Kommúnista-
flokksins sem tefldi Kiszczak
fram til starfans og var strax ljóst
að hann myndi ekki hreppa at-
kvæði Samstöðuþingmanna.
Lech Walesa sagðist ekki vilja að
hann leysti Mieczyslaw Rakow-
skí af hólmi heldur Bronislaw
Geremek, formaður þingflokks
Samstöðu. Hinsvegar kom það á
óvart þegar spurðist að 13 þing-
menn Kommúnistaflokksins og
60 kollegar þeirra úr Bænda-
flokknum, gömlum meðreiðar-
sveini kommúnista, myndu
svíkja lit við atkvæðagreiðsluna.
Var þá skipun forsætisráðherra
skyndilega slegið á frest. Þetta er
í fyrsta skipti frá 1944 að uppreisn
er gerð á þingi gegn manni sem
útvalinn hefur verið af æðri mátt-
arvöldum til þess að gegna emb-
ætti forsætisráðherra. Þingmenn
Bændaflokksins báru því við að
ómögulegt væri að tveir hers-
höfðingjar gegndu tveimur æðstu
embættum ríkisins. Nóg væri að
hafa forsetahershöfðingja yfir sér
þótt þjóðin yrði ekki líka að sitja
uppi með forsætishershöfðingja
um ókomna tíð.
En sjaldan er ein báran stök. í
sömu mund og ljóst var að Kiszc-
zak ætti undir högg að sækja á
löggjafarsamkomunni bárust þær
fregnir til þingmanna að Rakow-
skí hefði veikst og verið lagður
inná sjúkrahús og gæti því ekki
varið hendur sínar og fráfarandi
stjórnar sinnar. Fyrr í gær hafði
þingið fallist á afsagnarbeiðni
Rakowskís en farið þess á leit við
hann að hann gegndi embætti uns
arftaki fyndist. Hann féllst á það.
En Bændaflokkurinn hélt
áfram að ganga fram af mönnum í
gær og lét ekki staðar numið við
það eitt að hafna Kiszczak. Fé-
lagar hans sögðust reiðubúnir til
þess að segja skilið við kommún-
ista og mynda samsteypustjórn
með Samstöðu. Einn af þing-
mönnum Samstöðu, Jan Lityn-
skí, greindi frá þessu og kvað
hugmyndirnar ganga útá það að
Geremek yrði forsætisráðherra
slíkrar ríkisstjórnar.
„Slík stjórn hefði meirihluta
þingmanna að baki sér þannig að
helstu rökin gegn Samstöðu-
stjórn, minnihluti á þingi, yrðu
að engu,“ sagði Litynskí.
Reuter/ks
Danmörk
Gátan
ráðin
52 árum eftir hvarf dansks
kommúnista og þingmanns í
Moskvu viðurkennasovésk
stjórnvöld að hann léstí
dýflissu Stalíns
Ekkja dansks kommúnista sem
lést í sovésku fangelsi fyrir tæpum
50 árum hefur krafist þess að
stjórnvöld í Moskvu fordæmi
meðferðina á honum og biðjist
afsökunar.
Arne Munch-Petersen var
framámaður í danska Kommún-
istaflokknum um miðbik fjórða
áratugarins og átti sæti á dönsku
löggjafarsamkomunni þegar
hann hélt til Moskvu á þing Kom-
interns, Þriðja alþjóðasambands
kommúnista, sumarið 1937.
Þetta var á „ógnarárum Jezovs"
(kennd við þáverandi yfirmann
öryggislögreglu Stalíns) þegar
Jósef Stalín lét handtaka og líf-
láta hundruð þúsunda manna.
Skemmst er frá því að segja að
Arne Munch-Petersen hvarf
sporlaust í Moskvu og höfðu ör-
lög hans verið mönnum ráðgáta
allar götur þangað til í fyrri viku
að sendinefnd danska Kommún-
istaflokksins var sagt allt af létta
um afdrif hans.
Það hefur sem sé komið á dag-
inn að Munch-Petersen var tek-
inn höndum skömmu eftir komu
sína til Moskvu og honum borið á
brýn að vera félagi í „gagnbylt-
ingarsamtökum". Hann lést í
fangelsi í Moskvu þann 12. nóv-
ember 1940 af völdum lungna-
sýkingar.
Ekkja Munch-Petersen, Elna
Hjort-Lorenzen, er enn á lífi, 87
ára gömul. Hún sagði frétta-
manni Reuters í gær að upplýs-
ingarnar hefðu fengist eftir að
starfsfólk sovésku fréttastofunn-
ar Novostí í Kaupmannahöfn lét
málið til sín taka og hóf eftir-
grennslan.
Hún sagði að í 52 ár hefðu so-
véskir ráðamenn þvertekið fyrir
að maður hennar hefði horfið í
Sovétríkjunum og ekki þóst hafa
hugmynd um aðsetur hans. Frú
Hjort-Lorenzen og aðrir vanda-
menn Munch-Petersens hafa
krafist þess að sovésk stjórnvöld
fordæmi meðferðina á honum og
biðjist afsökunar. Reuter/ks
Vestur-Þýskaland
Ottast nýtt
vígbúnaðariopphlaup
Helsti sérfrœðingur vesturþýskra jafnaðarmanna í afvopnunarmálum
segir leiðtogafund Nató í maí hafa boðað afturhvarf til þenkimáta
kaldastríðsáranna
Ható hyggst endurnýja kjarn-
orkuvopnabúr sitt og það get-
ur hæglega orðið til þess að
magna upp nýtt vígbúnaðarkapp-
hlaup í Evrópu á tíunda áratugn-
um, hermir höfuðsérfræðingur
vesturþýskra jafnaðarmanna í af-
vopnunarmálum, Hermann
Scheer. Hann segir að á leiðtoga-
fundi bandalagsins í maímánuði
síðastliðnum hafi ákvarðanir ver-
ið teknar um að leggja á ný meg-
ináherslu á „kjarnorkufælingu“ í
hernaðarstefnunni en það væri
afturhvarf frá fyrri ákvörðunum
um hægfara kjarnorkuafvopnun.
„Þrátt fyrir afvopnunarsamn-
ing um eyðileggingu ailra meðal-
drægra kjarnorkuflauga og góðar
horfur á samkomulagi um fækk-
un hefðbundinna vopna er svo
komið málum að fleiri ástæður
eru til þess að hryggjast en gleðj-
ast,“ sagði Scheer á fréttamanna-
fundi í Bonn í gærdag.
Hann sagði að endurnýjun á
kjarnorkufallbyssum og öðrum
stórskotaliðsbúnaði Nató, þróun
nýrra þotna og flugvéla auk lág-
fleygra eldflauga gerðu að engu
áhrif samningsins um meðal-
drægu flaugarnar og gott betur.
„Það væri algjör tímaskekkja
og pólitískt glapræði að vekja
upp vígbúnaðarkapphlaup á tí-
unda áratugnum með því að
Gálgafrestur í 48 tíma
Byltingarsinnuðu réttlætissamtökin í Líbanon, hópur sítamúslíma
og íransvina, gáfu ísraelsmönnum tveggja sólarhringa frest í gær til
þess að leysa trúarleiðtogann Abdel Kaarem Obeid úr haldi. Að
öðrum kosti myndu þeir myrða einn gísla sinna, Bandaríkjamanninn
Joseph Cicippio.
Samtökin höfðu hótað því að myrða Cicippio í gær en slógu aftök-
unni á frest. ísraelsmenn vilja skipta á Obeid og þremur ísraelskum
hermönnum auk allra gísla sítasamtaka í Líbanon. Reuter/ks
*Or
Baráttan fyrir endurnýjun skammdrægu kjarnflauganna einsog hún
kemur skopteiknara „Der Spiegel" fyrir sjónir. Hin herskáu Thatcher
og Bush reyra lykilmenn sambandsstjórnarinnar í Bonn, Kohl kansl-
ara, Genscher utanríkisráðherra og Stoltenberg varnarmálaráðherra
við Lance-flaug.
stuðla að nýju ójafnvægi í kjarn-
orkuvígbúnaði í Evrópu.“
Scheer kvað Nató hafa ákveðið
árið 1983 að fækka kjarnoddum
sínum úr 6000 í 4.600 en betr-
umbæta ýms tól og tæki svo sem
flaugar og skotpalla svo þeir
kjarnoddar sem ekki yrði komið
fyrir kattarnef ýrðu „árang-
ursríkari en ella“.
En yfirlýsingar Natóleiðtog-
anna eftir maífundinn í Brússel
þess efnis að 'nauðsynlegt væri
fyrir bandalagið að búa yfir
kjarnorkuvopnum héreftir sem
hingaðtil í því augnamiði að letja
Varsjárbandalagið stórræðanna
boðuðu í raun og veru ekkert
annað en afturhvarf til þenki-
máta kaldastríðsáranna. „Nató
hyggst eyða öllum grillum manna
um að framhald verði á kjamork-
uafvopnun í Evrópu,“ sagði
Scheer að lokum. Reuter/ks
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJiNN Miðvikudagur 2. ágúst 1989