Þjóðviljinn - 02.08.1989, Blaðsíða 9
FRÉTTIR
Orkustofnun
Orsakir Skaftárhlaupa
Nú er nýlokið hlaupi í Skaftá.
Hlaup þessi vekja yfirleitt mikla
athygli og er það engin furða, því
flóð þessi eru mjög frábrugðin
venjulegum vatnavöxtum. Auk
þess fylgir þeim megn jöklafýla,
sem fundist getur hvar sem er á
landinu, allt eftir veðri.
Vatnshæðarmælingar í Skaftá
við Skaftárdal hófust árið 1951 á
vegum Vatnamælinga Raforku-
málastjóra. Megin tilgangur mæl-
inganna þar sem annars staðar
var að afla almennra upplýsinga
um vatnafar svæðisins vegna
vir kj anarannsókna.
Árið 1967 var byggður síritandi
vatnshæðarmælir við Skaftárdal
og fimm árum síðar var reistur
vatnshæðarmælir hjá Skaftá við
Sveinstind, aðeins um 20 km neð-
an útfalls hennar í Skaftárjökli.
Þar var einnig reistur mannbær
kláfur til rennslismælinga.
Rekstur þessarar stöðvar varð
ekki samfelldur fyrr en árið 1986,
en síðan þá hafa fengist vatns-
hæðarlínurit yfir þrjú Skaftár-
hlaup, árin 1986, 1988 og 1989.
Einnig tókst að mæla rennsli ár-
innar í hlaupinu 1988, svo og í
nýafstöðnu hlaupi, en áður hafði
ekki verið mælt meira en venju-
legt sumarrennsli.
Hér skal nefnt til skýringar að
af vatnshæðarlínuriti má ætla
hvað rennslið hafi verið á hverju
augnabliki þess tímbils, sem það
nær yfir. Þetta gildir þó aðeins að
því tilskildu að búið sé að mæla
rennsli beint við það margar mis-
munandi vatnshæðir, að sam-
band þess við vatnshæðina sé
þekkt.
Skaftárhlaup, eins og nú
þekkjast, hófust árið 1955, en
heimildir eru af hlaupum í Skaftá
fyrr á öldinni. Fljótlega kom í ljós
að tvennskonar hlaup komu í
Skaftá og voru þau frábrugðin
hvort öðru bæði hvað varðaði
hámarksrennsli og heildarvatns-
magn. Orsök hiaupanna varð
einnig fljótlega ljós, því ketilsig
mynduðust í Vatnsjökli norð-
vestan Grímsvatna eftir hlaupin.
Katlar þessir eru misstórir og er
sá vestri mun minni. Jarðhiti þar
undir bræðir jökulinn og vatn
safnast saman þar til farg jöku-
lsins megnar ekki lengur að halda
aftur af því. Vatnið hleypur síðan
þangað sem fyrirstaða er minnst
og er það til Skaftár, þó að katl-
arnir séu á ísasvæði Tungnaár og
Sylgju.
Til fróðleiks eru sýnd vatnsrit
hlaupanna 1986 (28/11-3/12) og
1988 (22/8-31/8), en það fyrr-
nefnda kemur úr eystri katlinum,
en það síðarnefnda úr þeim vest-
ari. Hámarksrennsli hlaupsins
1986 er um 1300 rúmmetrar á
sekúndu og heildar vatnsmagn
þess um 250 gígalítrar. Hámarks-
rennsli hlaupsins 1988 er um 430
rúmmetrar á sekúndu og heildar-
vatnsmagn um 200 gígalítrar. Ef
áætlað grunnrennsli árinnar er
dregið frá mældu rennsli fæst
skýrari samanburður á heildar-
hlaupvatninu, því annað hlaupið
á sér stað um vetur en hitt um
hásumar. Það verður þá um 230
gígalítrar fyrir hlaupið 1986, en
aðeins um 120 gígalítrar fyrir
hlaupið 1988.
Nýafstaðið hlaup var mjög
svipað hlaupinu 1986. Hámark
rennslis var ívið minna, en
heildarvatnsmagn ívið meira og
er skýringar líklega að leita í því,
að nú hleypur eftir að leysing er
hafin á jökli, en hlaupið 1986 var í
nóvember og því að sumar-
leysingu lokinni. Stærsta hlaup í
Skaftá eftir að mælingar hófust
var sumarið 1984, þegar jökla-
leysing hafði verið óvenjumikil.
Hámarksrennsli þá virðist hafa
verið nokkru meira en nú, en þá
stóð hlaupið um tveim sólar-
hringum lengur og heildarvatns-
magn því talsvert meira.
Tímabil milli hlaupa er svipað
fyrir báða katla, oft tæplega tvö
og hálft ár. Hlaupin verða því á
ýmsum tímum árs, þó hefur ekki
hlaupið á tímabilinu apríl-júní.
Ekki hefur það gerst enn að
hlaup hafi orðið úr báðum
kötlum samtímis, en ekkert virð-
ist því til fyrirstöðu að svo geti
farið. Ef það gerist mætti búast
við allmiklu meira rennsli en í
liðnum hlaupum og er því rétt að
fylgjast vel með Skaftá í framtíð-
inni.
0 m*/a 0 ■ */*
ALÞÝÐUBANDALAGIÐ
Vesturland
Sumarferð í Flatey
Sumarferð kjördæmisráðs Alþýðubandalagsins á Vesturlandi verður far-
in helgina 12. til 13. ágúst. Farið verður út í Flatey á Breiðafirði kl. 13 á
laugardag frá Stykkishólmi og tjaldað þar. Möguleiki á svefnpokaplássi.
Þátttaka tilkynnist fyrir 26. júlí til eftirtaldra aðila:
Akranesi: Þorbjörg s. 11608, Borgamesi: Birna s. 71544, Grundarfirði:
Ingi Hans s. 86811, Hellissandi: Skúli s. 66619.
Stjórni kjördæmlsróös
Allir eiga að vera í beltum,
hvar sem þeir sitja
í bílnurn!
yUMFERÐAR
RÁÐ
Hafnarfjarðarbær -
lóðaúthlutun
Hafnarfjarðarbær mun á næstunni úthluta lóð-
um fyrir íbúðarhús:
a) á Hvaleyrarholti fyrir fjölbýlishús og þétta,
lága byggð (klasahús)
b) í Setbergi fyrir parhús og raðhús.
Lóðirnar verða til afhendingar frá n.k. hausti til
vors 1990.
Skipulag er samþykkt af bæjarstjórn og endan-
leg staðfesting mun liggja fyrir er úthlutað verð-
ur.
Umsóknarfrestur er til 16. ágúst n.k. Eldri um-
sóknir þarf að endurnýja.
Nánari upplýsingar verða gefnar á skrifstofu
bæjarverkfræðings, Strandgötu 6.
Fj Slökkvilið
Hafnarfjarðar
Staða brunavarðar er laus til umsóknar. Laun
eru samkvæmt kjarasamningi við Starfs-
mannafélag Hafnarfjarðar.
Umsækjendur skili umsóknum sínum á eyðu-
blöðum sem liggja frammi í varðstofu slökkvi-
stöðvar.
Umsóknir berist undirrituðum fyrir 24. ágúst nk.
Slökkviliðsstjórinn
í Hafnarfirði
Laust starf
Starfsmann vantar nú þegar við setningu í
Prentsmiðju Þjóðviljans.
Þarf að geta hafið störf sem fyrst. Reynsla við
textainnslátt nauðsynleg.
Upplýsingar ekki veittar í síma.
Umsækjendur hafi samband við prentsmiðju-
stjóra, Olaf Björnsson
þJÓÐVILllNN
Mlðvikudagur 2. ágúst 1989 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9