Þjóðviljinn - 03.08.1989, Blaðsíða 7
Allt frá því (slendingar gerð-
ust aðilar að Fríverslunar-
bandalagi Evrópu, EFTA hef-
ur hallað undan fæti hjá inn-
lendum húsgagnaiðnaði sem
og í öðrum iðngreinum. Þá var
því lofað af íslenskum
stjórnvöldum að búa þannig í
haginn fyrir innlendan iðnað
að hann yrði samkeppnisfærir
við þann erlenda en við það
hefur ekki verið staðið.
Taumlaus innflutningur á er-
lendum húsgögnum samhliða al-
mennum samdrætti í efnahagslífi
íslendinga hefur leitt til þess að
sífellt þrengist hagur innlendra
húsgagnaframleiðenda. Þá virð-
ist sem skilningur forráðamanna
opinberra fyrirtækja og stofnana
sem og þeirra sem eru í einka-
eign, sé minni en þeir vilja vera
láta. Það sanna hin gegndarlausu
innkaup á erlendum húsgögnum í
nýbyggingar og við eðlilega end-
urnýjun á eldri húsgögnum.
Til að forvitnast um stöðu hús-
gagnaiðnaðarins og þau vanda-
mál sem iðnaðurinn á við að
stríða í nútíð og framtíð tók Þjóð-
viljinn Kristbjöm Árnason for-
mann Félags starfsfólks í hús-
gagnaiðnaði tali og var hann fyrst
spurður um atvinnuástandið í
greininni.
Aldrei
meiri samdráttur
- Ég tel að aldrei hafi orðið
meiri samdráttur í húsgagnaiðn-
aði og verið hefur undanfarin ár
það er að segja í jafn langan tíma
og hefur verið. Það hefur reyndar
komið fyrir snöggur samdráttur
og þá dýpri eða meiri en þá yfir-
leitt í örstuttan tíma. Ég hef fylgst
með þessari iðngrein allt frá 1962
og ég held að það hafi aldrei verið
meira en núna. Ég hef áætlað að
starfsfólki í greininni hafi fækkað
1988 um 12-15% og svo aftur síð-
an í desember hafa all margir ver-
ið á atvinnuleysisskrá allar götur
til dagsins í dag og ekkert sem
bendir til þess að það muni
breytast til betri vegar. í okkar
félagi þýðir þetta um 50-60
manns af um 430 félagsmönnum
þegar þeir voru flestir um ára-
mótin 1987-1988. Það hafa verið
þetta frá 10-15 manns á atvinnu-
Ieysisskrá sem eru um 5% af þeim
sem vinna hjá framleiðendum í
dag og það má segja að það hafi
enginn komið á skrána fyrr en |
samdráttarins fór að gæta í versl-
uninni. Það fólk fór auðvitað að
vinna við önnur störf og fór þar af
leiðandi á atvinnuleysisbætur.
Það var ekki fyrr en í desember
að það var orðinn almennur sam-
dráttur í verslun að fólk fór að
fara á atvinnuleysisskrá.
Frá áramótum er ég búinn að
greiða út atvinnuleysisbætur að
upphæð um 2,5-2,6 miljónir
króna sem er það mesta sem
nokkurn tíma hefur verið hjá
okkar félagi. Það segir meira en
mörg orð um ástandið í atvinnu-
greininni og hjá okkar félags-
mönnum.
- Það má segja að þessi sam-
dráttur hafi byrjað á seinni hluta
árs 1986 og fyrri hluta árs 1987.
Þá var þessi iðnaður búinn að
missa mörg hefðbundin verk sem
hann hafði haft mörg undanfarin
ár. Sem dæmi má nefna heimilis-
húsgögn að mestu, innréttingar
ss. eldhús og baðinnréttingar,
faraskápar og jafnvel innihurðir.
í þessu munar að mestu um
þennnan sænska auðhring Ikea,
sem lætur vinna sína framleiðslu
meira og minna í austantjalds-
löndum, Asíu og á vernduðum
vinnustöðum ss. í fangelsum og
fleiri álíka stöðum. Og það má
segja að þeir hafi leikið okkur
gratt hér á íslandi sem og reyndar
í mörgum öðrum Evrópu-
Iöndum. En mér sýnist sam-
kvæmt þeirri verðskrá sem þeir
senda í nálega hvert hús hér-
lendis, að þá séu Ikea-húsgögn
orðin jafnvel dýrari en íslensk.
Reyndar eru þessi húsgögn fram-
leidd eftir norrænum gæðastaðli,
sem er að mestu leyti sænskur, og
að mínu mati er engan veginn
hægt að treysta þessum staðli.
Við getum ekki gert það þar sem
hann er greinilega miðaður við
þessa framleiðslu þessara stóru
fyrirtækja í Svíþjóð og á Norður-
löndunum sem sérhæfa sig í
fjöldaframleiðslu, sem fyrirtækin
láta vinna fyrir sig hingað og
þangað þar sem er ódýrt vinnu-
afl.
En þennan gæðastaðal skiljum
við í raun ekki. Það er svo margt í
honum sem þar fer í gegn sem
ekki myndi standast neinar gæða-
kröfur hér á landi. Til að mynda
er Iðntæknistofnun að reyna að
troða þessum gæðastaðli inn á
okkur og hann er þess eðlis að
hann þjónar fyrst og fremst
fjöldaframleiðslufyrirtækjum úti
í Evrópu en alls eícki minni fyrir-
tækjum. Sem dæmi má nefna
bókahillur. Þær standast ekki þær
styrkleikakörfur sem við lærum
um hér. Efnið í hillunum er alltof
þunnt, fyrir utan að þessi vara er
meira og minna hálfunnin. Þetta
er ósamsett og vantar verulega
vinnu varðandi frágang á brúnum
og annað sem er sú vinna sem er
dýrust. Fyrir utan það að mér
finnast lausnir á þessum húsgögn-
um varðandi samsetningu þeirra
vera mjög lélega, þ. e. að hún er
ljót.
- En við eigum líka í erfið-
leikum vegna innflutnings hús-
gagna frá löndum Asíu þar sem
fólk er á launum sem er aðeins
Kristbjörn Árnason
formaður Félags starfsfólks
íhúsgagnaiðnaði.
Húsgagnaiðnaður
Lifum ekki
án íslensks
iðnaðar
Kristbjörn Árnason: Aldrei meiri samdráttur.
Starfsfólki í húsgagnaiðnaði hefur fækkað um 12-15%
frá 1988. Frá áramótum hafa verið greiddar 2,6
miljónir króna í atvinnuleysisbætur. Hönnuðir oft á
tíðum umboðsmenn erlendra aðila
brot af því sem við erum með hér.
Hluti af launum okkar er velferð-
arkerfið sjálft þ. e. skattamir.
Síðan má nefna Belgíu þar sem
hið opinbera greiðir niður
launakostnaðinn hjá húsgagna-
fyrirtækjum allt þrem fjórðu
hluta kostnaðarins hjá byrjanda.
Þarna er verið að nota atvinnu-
leysisbætur til að greiða niður
vinnulaun.
- Ef við hefðum ekki fengið þá
miklu vinnu sem við fengum 1986
og 1987 í Flugstöð Leifs Eiríks-
sonar, Kringlunni og í allskonar
öðmm veisluföngum, þá hefðum
við verið komnir með verulegt
atvinnuleysi í ársbyrjun 1987.
- Húsgagnaiðnaðurinn fer að
langmestu leyti fram hér á
Reykjavíkursvæðinu. Það er að
vísu framleiðsla á Selfossi, Hvols-
velli, örh'tið á Egilsstöðum og
eitthvað á Akureyri. En það hef-
ur dregist alveg óhemjumikið
saman og þá sérstaklega núna á
þessum svæðum. Sá húsgagna-
iðnaður sem var dreifður um land
allt fyrir um 15-20 ámm hefur
nánast lagst af á landsbyggðinni
eftir að við gengum í EFTA.
-‘Húsgagnasmiðir eru sem bet-
ur fer enn eftirsóttur starfskraftur
og í raun einu smiðimir sem læra
fínsmíðar og við höfum verið
stoltir af þessu. Við erum allt frá
því að vera vandaðir handverks-
menn, nánast listamenn, í það að
vera fjöldaframleiðslumenn. Þá
er það þekkt að margir þeir sem
hafa farið í myndlistarnám hafa
síðan lært þessar smíðar og fengið
þar þjálfun.
Umboösmenn
erlendra
hagsmunaaðila
- Varðandi öflun nýrra verk-
efna í húsgagnaiðnaði til að
mynda frá opinberum aðilum þá
er það að verða ein allsherjar
hörmungarsaga. Það em fram-
kvæmd allskonar málamynda-
útboð og oftar en hitt virðist vera
farið í kringum hlutina. Kröfur
sem gerðar eru við útboðin virð-
ast sniðnar eftir þörfum ýmissa
stórframleiðenda úti í heimi. Það
virðist allt vera gert til að losna
við íslenska framleiðslu. Ef svo
vill til að íslenskur framleiðandi
kemst í þessiverk þá er allt gert til
þess að gera þeim erfitt fyrir.
Nánast rakkaðir niður. Skila-
frestur er hafður svo þröngur að
það er nánast engin leið til að
skila þessum verkum og greini-
legt að opinberir starfsmenn
kæra sig ekkert um að fá innlenda
framleiðslu inn á skrifstofurnar
til sín. Af hverju? Það er bara
tíðarandinn. Það sem kemur að
utan þykir flottara en það sem er
innlent. Menn em að setja fyrir
sig allskyns gerviþarfir sem er í
raun tóm vitleysa.
- Hönnuðir sem hafa lært er-
lendis og hafa jafnvel þegið boð
frá ýmsum framleiðendum ytra,
bæði á meðan þeir voru að læra
og eftir á, þeir hafa verið ákaflega
duglegir sölumenn fyrir útlend-
ingana. Og það má líka segja að
það hafi áhrif á vinnubrögð þess-
ara hönnuða að þeir kunna oft á
tíðum ílla sitt starf og eru skít-
hræddir við okkur iðnaðarmenn-
ina. Þeir em alltaf að rekast á að
þeir kunna ekki nógu mikið og
kannski hlífum við þeim ekki
heldur. Þeir finna það sjálfsagt á
okkur að þeir eru ný stétt sem
hafa verið að taka frá okkur
mikið af bestu störfunum. Við
höfum líka lært þetta og kunnum
þessa hluti þó að við höfum ekki
farið í listaskóla erlendis þá höf-
um við áhugann. Við lesum okk-
ur til og fylgjumst með. Það hefur
jafhvel komið fyrir að þekkt nöfn
í þessum hópi hafi nánast verið
með umboð frá erlendum aðil-
um. Slíkt mál kom upp þegar ver-
ið var að innrétta Kringluna á sín-
um tíma. Þar var ákveðinn
hönnuður að hanna tvær verslan-
ir og hann beitti sér fyrir því að
flytja inn verlsunarinnréttingar
frá Englandi. Það var fullyrt þá
að hann væri umboðsmaður fyrir
þessar innréttingar. Félag hús-
gagnahönnuða fór í þetta mál á
sínum tíma því þeir eru auðvitað
að svíkja og þannig mega þeir
ekki vinna. En um svona hluti
getur maður aldrei verið hundrað
prósent viss. Allavega virðast
þeir hafa mikinn áhuga á er-
lendum vörum og eru með alls-
kyns afsakanir varðandi það, en
það eru bara engar afsakanir.
Þeir hafa bara ekki staðið sig. Ef
við getum ekki unnið þessar hug-
myndir sem þeir vilja vinna, þá
veit ég ekki til hvers þeir eru.
Nema að þeir ætli sér að vinna við
það að teikna upp eitthvað sem
húsmæður eru að segja þeim að
gera. Það má vel vera að svo sé.
- Það að vera samkeppnisfær
við eitthvað er búið að hljóma í
eyrunum á mér yfir 20 ár og er
farin að verða eins og gömul
tuggin klisja. Ég er nú alveg klár
á því að fólk veit ekki hvað það er
að tala um þegar það er að tala
um samkeppnishæfni; það veit
ekki hvað það meinar, né heldur
hvað þessi setning þýðir og sam-
keppnisfærir við hvað? Hvað er
átt við? Erum við að tala um sam-
keppnisfærni við ljósastaurinn
hér úti á götu? Eða eru við tala
um að vera samkeppnisfærir við
Asíubúa? Eða við atvinnuleysis-
bætur í ýmsum löndum Evrópu til
dæmis í Belgíu? Ég dreg það
reyndar í efa ef við ætlum að hafa
þessa viðmiðanir þá séu engar
atvinnugreinar á íslandi neitt
samkeppnisfærar. Ég get alveg
sagt að t.d. húsgagnaiðnaður og
fataiðnaður og margar þessar
samkeppnisgreinar sem hafa
þurft að berjast hér, að starfs-
fólkið það cr alveg jafti samkeppn -
isfært. Ég er t.d ekki viss um að
sjómenn séu samkeppnisfærir við
Ásíufólk og er reyndar á þeirri
skoðun að þeir séu það ekki. Þeir
eru ekki samkeppnisfærir við As-
íufólk eða atvinnuleysisbætur í
Evrópu. Jafnvel ekki við starfs-
fólk í íslenskum iðnaði.
- Gæti t.d. útvegurinn staðist
samkeppni sem við þurfum að
gera ef þeir þyrftu að greiða hið
sama fyrir hráefnið og iðnaður-
inn? Ég segi nei. Gæti hann stað-
ist samkeppni ef hann hefði svip-
að fjármagn til fjárfestingar eins
og iðnaðurinn hefur? Ég segi nei.
Gæti sjávarútvegurinn staðist
samkeppni ef hann byggi við
svipað mótlæti af hálfu lands-
manna og við iðnaðarmenn
búum við? Ég segi nei. Svona
mætti telja upp hverja atvinnu-
greinina á fætur annarri og svarið
yrði ávallt hið sama: Nei.
Framtíðin
Iðnaðurinn og aðrar
samkeppnisgreinar eiga sér enga
framtíð í landinu nema við viljum
hafa þær. Ef við viljum það ekki
deyr iðnaðurinn út. Ekki hægt og
bítandi heldur hratt og örugg-
lega. Jafnframt er það augljóst að
við íslendingar getum ekki lifað
án innlends iðnaðar. Þá ætti það
að vera hagsmunamál sjómanna
og fiskvinnslufólks sem aflar þess
gjaldeyris. sem við lifum á að
hann verði ekki notaður til er-
lendra vörukaupa fyrr en búið er
að velta honum nokkrum sinnum
í gegnum hagkerfið og jafnframt
ávaxtað hann hér innlands. Þetta
á við allar þær þjóðir sem hafa
náð einhverjum árangri í efna-
hagsmálum ss. Japan, Bandarík-
in Þýskaland og Svíþjóð svo
dæmi séu nefnd. Þau gæta að sín-
um atvinnuvegum og sér í iagi
iðnaðinum og láta það ekki líðast
að erlendur iðnaður brjóti niður
þeirra eigin. En hvað okkur varð-
ar erum við eins og hreinar
meyjar í þessum málum enda
blasa afleiðingarnar við.
Til að snúa vöm í sókn þarf
íslenskur iðnaður að búa við
jafnrétti til jafns við erlenda
framleiðendur. Ef hlúð er að iðn-
aðinum til jafns á við aðrar
atvinnugreinar hérlendis erum
við húsgagnasmiðir handvissir
um að geta aflað mikils gjaldeyris
til handa þjóðarbúinu og ekki
vanþörf á að skjóta fjölbreyttari
stoðum undir atvinnulífið ef það
á að geta staðið undir þeim lífs-
kjörum sem við ætlumust til að
það geri (.náinni framtíð. -grh
Fimmtudagur 3. ágúst 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7