Þjóðviljinn - 04.08.1989, Blaðsíða 7

Fjöldamorð við Farkhar
Dráp liðsmanna Hekmatjars á um 30 foringjum í liði keppinautar hans Massouds
hafa stóraukið klofning og innbyrðis fjandskap meðal afganskra skæruliða. Hinsvegar nýtur
Najibullahstjórninvaxandiálits, endaþóttþvífari fjarri að hún hafi náð almennum vinsældum
Fyrir tæpum þremur vikum
voru um þrjatíu foringjar í
heriiði afgönsku skæruliðasam-
takanna Jamiat-i-Islami á leið til
bækistöðva sinna frá ráðstefnu,
sem haldin hafði verið í fylkinu
Takhar norðaustan til í landinu.
Þegar þeir fóru um gljúfur
skammt frá smáborginni Farkhar
þar í fylki, dundi skyndilega á
þeim skothríð fyrirsátursmanna,
er lágu í leyni á bak við kletta á
gljúfurbörmunum. Fimm skær-
uliðaforingjanna féllu í skothríð-
inni, hinir gáfu sig á vald árásar-
mannanna. Daginn eftir drápu
fyrirsátursmenn foringja þessa
alla. Sumir þeirra voru brenndir,
einhverjir ef til vill lifandi.
Vitað er að fyrirsátursmenn
voru gerðir út af öðrum skærulið-
asamtökum, Hezb-i-Islami. At-
burður þessi kemur ekki með öllu
á óvart. í baráttu afganskra
skæruliða, mujahideen, hefur
jafnan mest kveðið að skærulið-
asamtökum þessum tvennum.
Jafnframt var fyrir löngu vitað að
ekki voru með þeim teljandi kær-
leikar, og er þá vægt að orði
kveðið. Löngu áður en sovéski
herinn fór voru skæruherir þessir
tveir farnir að berjast hvorir við
aðra öðru hvoru, og nú upp á síð-
kastið virðast þessar innbyrðis
erjur mujahideen teknar að
ganga fyrir stríði þeirra, heilögu
að þeirra eigin íslamska skilningi,
gegn stjórn Najibullah í Kabúl.
Máttlaus bráða-
birgðastjórn
Öðrum þræði eru átök þessi
sprottin af ágreiningi, sem gætt
hefur meira eða minna svo að
segja frá upphafi stríðsins milli
skæruliðanna og stjómmála-
manna þeirra, sem í orði kveðnu
eru yfirmenn skæruliða og sitja
niðri í Peshawar í Pakistan. Áhrif
stjómmálamannanna meðal
skæruliða byggjast einkum á því,
að þeir fyrmefndu standa í nán-
um samböndum við aðila þá, sem
em mujahideen hjálplegir um
vopn og fjármagn og hafa hönd í
bagga um að skipta þessu á milli
skæruherjanna. En skæmliðafor-
ingjarnir inni í Afganistan hafa
jafnan að meira eða minna leyti
farið sínu fram, hvað sem liðið
hefur fyrirmælum neðan úr Pes-
hawar. Þar að auki hefur sundur-
þykkjan meðal stjórnmálamann-
anna verið og er síst minni en á
meðal skæruliða. Vegna þeirrar
sundurþykkju hefur bráðabirgð-
astjómin, sem stjórnmálamenn-
irnir mynduðu eftir mikinn bam-
ing í febrúar s.l., reynst óstarfhæf
að mestu.
Af skæmliðasamtökunum inni
í Afganistan er það Jamiat, sem
sýnt hefur mesta tregðu á að taka
mark á stjómmálamönnunum og
bráðabirgðastjóm þeirra. Leið-
togi Jamiats, Ahmad Shah Mass-
oud, hefur reynst hvað snjallast-
ur herstjómenda mujahideen og
erlendum fréttamönnum, sem
þar hafa verið á kreiki, hefur þótt
hann einna gæfulegastur helstu
ráðamanna meðal skæruliða.
Kjarnasvæði hreyfingar hans era
fylkin Badaksjan, Takhar, Bag-
hlan, Parwan og Kapissa norð-
austanlands. Hezb mun vera
sterkast í suðaustur- og suður-
fylkjunum. Yfirforingi þeirra
samtaka er Gulbuddin Hekmatj-
ar, strangtrúaður mjög, ofsafeng-
inn og einkar óvandur að meðul-
um. Bandarískur stjórnarerind-
reki í Pakistan hreytti fyrir
skömmu út úr sér að Hekmatjar
og stríðsmenn hans væm ekkert
AÐ UTAN
annað en hryðjuverkamenn.
Massoud andskoti Hekmatjars er
sagður skynsemdarmaður,
eitthvað hófsamari í trúarefnum
en hinn og mannúðlegri.
Afdrifaríkar
hrakfarir
Hekmatjar er utanríkisráð-
herra bráðabirgðastjómarinnar í
Peshawar og hefur því einnig
mikil ítök meðal stjómmála-
manna þar niður frá. Samtök
hans hafa til þessa fengið ljóns-
partinn af þeirri aðstoð, sem
skæruliðum berst utan frá, vopn-
um frá Bandaríkjunum, pening-
um frá Saúdi-Arabíu m.m. Þetta
stafar sumpart af því að Banda-
ríkjastjóm hefur litið svo á, að
Hekmatjar sé einbeittastur í bar-
áttunni gegn Kabúlstjóminni,
sem Bandaríkin vilja feiga. Hann
á einnig hauka í homi þar sem em
yfirmenn hers og leyniþjónustu
Pakistans, en þeir ráða miklu um
miðlun aðstoðarinnar til skæru-
liða og hafa með því móti náð
veralegum ítökum einkum meðal
stjórnmálamannanna en einnig
skæruliða sjálfra. Þessir pakist-
önsku valdhafar em margir bók-
stafstrúaðir í anda Zia heitins ein-
ræðisherra og hafa af þeim
sökum veiþóknun á Hekmatjari,
en einnig er líklegt að fyrir þeim
vaki að sú stjóm, sem taki við í
Afganistan ef Kabúlstjómin fell-
ur, verði veik og háð Pakistan.
Milli Pakistans og Afganistans
vom áður erjur út af norðvest-
urhémðum fyrrnefnda landsins,
sem byggð era Pústúnum (eða
Pathönum), er einnig em fjöl-
mennast þjóðerni í Afganistan.
Út á það gerðu Afganir kröfu til
pakistönsku norðvesturhérað-
anna og ekki er ólíklegt að þeir
tækju að nýju upp þann þráð, ef
sterk stjóm kæmist til valda þar-
lendis.
Þegar sovéski herinn fór frá
Afganistan fyrir tæplega hálfu ári
bjuggust margir við að Najibull-
ahstjómin myndi hrynja eins og
spilaborg, en af því hefur ekki
orðið. Tilraunir mujahideen til
að ná á sitt vald Jalalabad, mikil-
vægustu borginni í austanverðu
landi af Kabúl frátalinni, enduðu
með mesta ósigri þeirra hingað til
í stríðinu. Najibullah og menn
hans, sem hafa gildar ástæður til
að ætla að þeir eigi sér engrar
vægðar von af mujahideen, síst af
hálfu Hekmatjars, hafa sýnt af
sér drjúgum meiri hörku og klók-
indi en við hafði verið búist og
bætt aðstöðu sína talsvert, bæði
hernaðarlega og pólitískt. Menn
sem teljast sérfróðir um hugarfar
Afgana almennt telja að vísu að
vinsældir NajibuUahstjórnarinn-
ar hafi ekki aukist að miklum
mun, en hinsvegar hafi vemlega
dregið úr vinsældum þeim og
trausti, er mujahideen hafi notið
meðal almennings.
Borgabúar, einkum í Kabúl,
óttast að ofstækismenn verði
mestu ráðandi meðal mujahide-
en, takist þeim að vinna algeran
sigur, og fólk í dreifbýli og flótta-
mannabúðum hefur að sögn
minnkandi álit á skæmliðum
vegna ósigurs þeirra við Jalala-
bad og sundrangarinnar í röðum
þeirra. Einkum gætir þessa sunn-
anlands, og hefur það leitt til þess
að sumir skæmliðaforingjar hafa
upp á sitt eigið eindæmi tekið að
Massoud - sigurvænlegasti andstæðingur Najibullah, en morðin á
kjama foringjaliðs hans settu alvarlegt strik í reikninginn fyrir hann.
Hekmatjar - Bandaríkjamenn kalla hann hryðjuverkamann en etla
hann þó að vopnum.
Mujahideen á syllu í gljúfri -
var veitt fyrirsát.
það var á álíka stað sem foringjum Jamiat
þreifa fyrir sér um einhverskonar
samkomulag við Kabúlstjómar-
Uða. Þannig kvað nú vopnahlé í
raun vera komið á í Kandahar,
mestri borga sunnanlands, en þar
hafði mánuðum saman verið bar-
ist af hörku.
Najibullah leggur þar að auki
DAGUR
ÞORLEIFSSON
mikla áherslu á að koma því orði
á stjóm sína að hún sé þjóðleg og
íslömsk í einu og öllu og hefur um
það ekki alveg talað fyrir daufum
eyrum. Yfirráð útlendinga em
nokkuð, sem em Afgönum al-
mennt meiri þymir í augum en
nokkuð annað, og þar sem Sovét-
menn eru nú á brott, er almenn-
ingur ekki jafn sannfærður um
það og áður að Najibullahstjóm-
in sé taglhnýtingur þeirra. Á hinn
bóginn hefur vaxandi athygli
beinst að ítökum Bandaríkjanna,
Saúdi-Arabíu og einkum Paki-
stans meðal mujahideen og það
átt sinn þátt í að draga úr trausti
því, er þeir hafa notið.
Sóknarundir-
búningur
Massouds
Norðanlands, þar sem Masso-
ud á mest undir sér, hefur muja-
hideen undanfarið tekist betur til
en sunnanlands. Massoud dró
þann lærdóm af hrakförunum við
Jalalabad að ekki dygði annað
fyrir skæruliða en að venja sig á
hefðbundinn vígvallahernað.
Hann er nú önnum kafinn við að
þjálfa her sinn í þessu augnamiði.
Áætlun hans er sú, að nokkur
hluti mujahideen skuli halda uppi
árásum á stöðvar stjórnarhersins,
til að halda honum uppteknum
og hindra að hann geti dregið
saman lið á þá staði, sem mest er
ógnað hverju sinni, en sérþjálf-
aðar sveitir einbeiti sér að því að
taka stöðvar og borgir á valdi
stjórnarhersins, hverja af ann-
arri. Það var þessi áætlun, sem
var til umfjöllunar á ráðstefnunni
í Takhar. Jafnframt þessu hefur
Massoud tekist að koma á víð-
tæku bandalagi við aðra skæm-
liðaforingja norðan- og austan-
lands, og er talið að bandalag
þetta undir fomstu hans hafi nú
veraleg eða mikil áhrif í 15 af 29
fylkjum landsins. Jamiat og
bandamenn þess hafa þar að auki
hafist handa um endurreisnar-
starf, gert við áveitukerfi, byggt
skóla, smíðað brýr og aðstoðað
flóttamenn, sem snúið hafa heim,
við að koma undir sig fótum á ný.
Allt þetta hefur gert að verkum
að farið er líta á Jamiat og banda-
menn þess sem þann aðila meðal
uppreisnarmanna, sem líklegast-
ur sé til að geta stjórnað landinu
skynsamlega ef Najibullahstjóm-
in fellur.
Þetta hefur vakið öfund og erg-
elsi Hekmatjars og fleiri í bráða-
birgðastjóminni, sem óttast að
Massoud sé að ýta þeim til hliðar.
Hvor aðilinn um sig sakar hinn
um leynimakk við Najibullah.
Hvað sem því líður er áreiðanlegt
að Kabúlforsetinn og hans menn
hafa glaðst í hjarta við fregnina
um morðin við Farkhar. Þar
missti Massoud, skæðasti and-
stæðingur þeirra, kjama for-
ingjaliðs síns, og það kemur til
með að torvelda fyrirhugaða
sókn hans gegn þeim. Þar að auki
hafa morðin gert að verkum að
klofningurinn í röðum mujahide-
en er nú meiri en nokkm sinni
fyrr.
Horfur enn
ófriðvænlegar
Bandaríkjamenn höfðu fyrir
sínar efasemdir um Hekmatjar
og meðal þeirra hafa heyrst radd-
ir þess efnis, að þeir væm að efla
til valda nýjan Khomeini, þar
sem hann væri. Eftir morðin við
Farkhar kvað Bandaríkjastjóm
hafa tekið til athugunar að draga
úr eða hætta stuðningi sínum við
Hekmatjar og hjálpa þeim mun
meira upp á Massoud í staðinn.
Ekki verður sagt að friðvæn-
lega horfi enn í þessu hrjáða
landi, sem er að miklu leyti í rúst-
um af völdum stríðsins, er fellt
hefur í valinn um miljón lands-
manna, samkvæmt ágiskun, og
hrakið fleiri miljónir úr landi.
Ráðstefna risaveldanna nýverið í
Stokkhólmi, haldin í því skyni að
reyna að ná samkomulagi um
ráðstafanir til að binda endi á
ófriðinn, bar ekki árangur.
Föstudagur 4. ágúst 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 7