Þjóðviljinn - 10.08.1989, Side 5

VIÐHORF
Uggurinn er ærinn nú
„Nú held ég þú sért ánægður,"
sagði góðvinur minn við mig á
dögunum, þegar verið var að tí-
unda aukningu almennrar áfeng-
isneyzlu í kjölfarið á bjórkom-
unni.
Mér varð svarafátt, svo undr-
andi var ég á fullyrðingunni, en
áttaði mig svo á ofurmætti áróð-
ursins um illar hugrenningar okk-
ar bindindismanna og yfirnátt-
úrulegt ofstæki gagnvart „bless-
uðum“ bjórnum, sem m.a. ætti
að felast í ofsakæti okkar yfir
aukningu á drykkju, samanber
það, sem ég hefi lesið í lesenda-
bréfum ýmsum um hræðileg von-
brigði okkar sakir þess að
drykkjulæti, drykkjuakstur,
heimilisófriður, slys og morð
væru enn í svipuðum farvegi þrátt
fyrir bjórinn, ástandið sem sé
líkt.
Hinir sömu gleyma því þá að
þeirra fullyrðing sneri að hinu
gagnstæða, að allt mundi til betri
vegar ganga, þegar bjórleiðin
væri farin. Bjórinn átti sem sé að
forða okkur frá brennivínsbölinu
og illum afleiðingum ofdrykkju
hinna sterku veiga og mætti vitna
til margra greina og gáfulegra og
enn gáfulegri og vitrænni ræðu-
halda á Alþingi hjá „bjórvinafé-
laginu" þar.
„Já, nú held ég þú sért ánægð-
ur,“ voru orð þessa góðvinar,
sem ætti þó að þekkja rhig betur,
en hann er á kafi í „bjórvinafé-
laginu", enda tengist hann hags-
munum beint og máske hefði ég
átt að snúa þessu við, því það fór
ekki milli ntála, að hann var
meira en lítið ánægður innra með
sér.
í fullri alvöru talað þá er það
vissulega staðreynd að ekki
hefðu bæði ég og aðrir barist móti
bjórnum, ef við hefðum ekki haft
af honum ærnar áhyggjur. Jafn-
oft lýsti ég því yfir, að ég vonaði
að sem minnst af þeim áhyggju-
efnum yrði að veruleika, ef bjór-
inn yrði leyfður, því ég hefi horft
allsgáðum augum á þau ósköp,
sem fylgt hafa áfengisneyzlu hér á
landi, og lái mér hver sem vill, þó
mér þyki ekki þar á bætandi.
Ég hefi heldur ekki fremur en
aðrir andstæðingar bjórsins dreg-
ið dul á þá skoðun, að til þess að
meta áhrif bjórsins sem viðbót -
mjög líklega - við aðra áfengis-
neyzlu þyrfti alllanga reynslu og
því er það, að þó þessar tölur veki
ugg og kvíða, þá er bezt að bíða
þess að sú reynsla sem óhjá-
kvæmileg er, fáist.
Þegar fjölmiðlafólk fann á ein-
hvern yfirskilvitlegan máta í marz
sl. skínandi fallegar tölur, sem
benda áttu til minnkandi áfeng-
isneyzlu þá sagði ég, að ótvírætt
yrði að fá miklu lengri reynslu-
tíma til að kveða upp einhverja
Helgi Seljan skrifar
dóma. Þá var ég talinn hafa orðið
fyrir sárum vonbrigðum sakir
þess hversu vel „blessaður“ bjór-
inn hefði reynzt, svona eins og ég
á að vera ofsaglaður í dag.
Reynslan fram til þessa vekur
upp áleitna spurn, en hún er ekki
marktæk. Það þýðir einfaldlega
ekki að setja á langar tölur um
þessa aukningu, þó okkur þyki
hún uggvænleg. Við sem ekki
höfum „kýrrassa tekið trú“ í
verstu merkingu og viðsnúinni
heldur viljum byggja á bláköld-
um staðreyndum bölsins bíðum
því marktæks reynslutíma. Allir
þeir, er um þetta fjalla af þekk-
ingu og lærdómi, vísa þann veg að
bíða þurfi niðurstöðu um nokk-
urn tíma og auðvitað víðs fjarri
að sú niðurstaða sé eitthvað
endanleg.
Ég sé það og heyri hins vegar
að ýmsir þeir sem mesta ábyrgð
bera, eru ótrúlega rólegir yfir
þessari aukningu af því - að þeir
sj álfir segj a - þeir hafa ekki orðið
varir við umtalsverða aukningu á
drykkjuakstri, slysurn, mann-
drápum né heldur fjölgun með-
ferðartilfella, svo nokkur dæmi
séu nefnd.
Ég segi nú bara - fyrr má nú
aldeilis fyrrvera - hjartans lítil-
læti og hógværð þeirra sem töldu
bjórinn mundu bæta allt böl.
Eða er það máske svo að þessir
frelsis- og mannréttindapostular
(þ.e.a.s. mannréttindin að mega
drekka frá sér ráð og rænu í bjór
sem öðru) loki bara augunum
eins og áður, þegar um ótrúlegan
aukakostnað samfélagsins af á-
fengisneyzlunni er að tefla, þegar
fullhraustir menn og vel gerðir
breytast í aumustu úrhrök (sem
engir dæma harðar en bjórpostul-
arnir)? Þegar heimilin eru lögð í
rúst, dauðaslysin dynja yfir, þeg-
ar biðlisti er utan enda á með-
ferðarstofnunum, þarsem raunar
flestir ganga inn og út á víxl -
alltof margir a.m.k.
Ég vil helzt ekki trúa þeim
ósköpum að ábyrgir samfélags-
þegnar láti sig þetta engu skipta.
Eg vil helzt ekki trúa því held-
ur, að enginn þessara aðila
skenki svo mikið sem einni ótta-
blandinni hugsun að aukningar-
tölunum nú, fyrst þeir trúðu
ímynduðum áðurnefndum marz-
tölum fjölmiðlafólksins.
Ég vil helzt ekki trúa því, fyrr
en í fulla hnefana, að þessir menn
trúi því í alvöru að ekkert bjór-
smygl eigi sér lengur stað, að sið-
væðing bjórkomunnar hafi verið
svo alger og fortakslaus.
Hitt er sönnu nær að útblásnar
tölur bjórsinna áður um að allt
flyti hér í smygluðum bjór voru
auðvitað aðeins hlekkur í áróð-
ursblekkingunni, en þær ósönn-
uðu fullyrðingar eru þeim enn
eitthvert haldreipi og verður hver
að velja vopn við hæfi.
í lokin spyr maður sig í ákveðn-
um ugg þessarar aukningar, sem
vonandi verður ekki varanleg,
hvort öllu sæmilega siðuðu fólki
finnist ekki nóg komið af hörmu-
legum afleiðingum áfengis-
neyzlu, jafnt ofneyzlu sem hóf-
drykkju ölvunarakstursins og alls
konar fylgifiska hennar? Finnst
sæmilega hugsandi fólki, jafnvel
þó það hafi nú fylgt bjór í blindni,
sem á þessi vandamál sé bætandi
og að það þurfi ekki í alvöru að
snúa vörn í sókn?
Við glutruðum því gullna tæki-
færi niður með bjórkomunni þar
sem undanlátssemin réði öllu.
Varnarstaðan verður trúlega því
miður staðreynd áfram sakir
þessa. Aukningartölurnar í á -
fengisneyz.lu nú gefa vongleðinni
ekki byr undir báða vængi, en
ekki má missa alla von. En uggur
sezt að óneitanlega og það er
mergurinn málsins í dag.
í júlí ’89.
„í lokin spyr maður sig í ákveðnum uggþess-
arar aukningar, sem vonandi verður ekki var-
anleg, hvort öllu sœmilega siðuðufólkifinnist
ekki nóg komið afhörmulegum afleiðingum
áfengisneyslu ? “
MINNING
Karl Kvaran
Kveðjuorð
Enn eitt skarð hefur verið
höggvið á skömmum tíma í raðir
íslenskra myndlistarmanna. Nú
er Karl Kvaran genginn til feðra
sinna, einn glæsilegasti fulltrúi ís-
lenskrar myndlistar.
Ég kynntist Karli haustið 1941,
er við hófum nám við fyrstu
myndlistardeild Handíðaskólans
er Lúðvík Guðmundsson kom á
laggirnar af sínum alkunna stór-
hug og bjartsýni. Við vorum svo
lánsamir að njóta þar leiðsagnar
Þorvalds Skúlasonar, sem ný-
kominn var frá París með fangið
fullt af ferskum listhugmyndum
og Kurts Ziers, sem miðlaði okk-
ur djúptækri þekkingu sinni á
hefðir og sögu. Þetta voru dýrð-
ardagar ungum mönnum, sem
sátu þröngt saman á hörðum
eldhúskollum, þráðu þekkingu
og áttu framtíðina fyrir sér. Skóli
er að vísu staður þar sem hinir
eldri miðla hinum yngri reynslu
sinni. En hann er engu að síður
vettvangur umræðu nemenda í
milli. Segja má að slík umræða
um myndlist hæfist fyrsta daginn
sem við Karl hittumst og stæði
linnulaust í áratug með nokkrum
hléum þó. Aftur stóðum við
nefnilega hlið við hlið í Fagurlist-
askólanum í Kaupmannahöfn og
seinna í baráttunni fyrir nýjum
viðhorfum í myndlist sem náði
hámarki með Flaustsýningunni í
Listamannaskálanum 1953.
Við Karl, sem og fleiri félagar,
urðum gagnteknir af þeim hug-
myndum sem efst voru á baugi á
þessum árum og fólgnar voru í
frelsun myndlistar undan oki fyr-
irmynda, ásamt kröfunni um
frelsi listamannsins til fullkom-
innar sjálfstjáningar með hinn
tæra lit og hið klára form að
leiðarljósi. Myndsýn þessa rækt-
aði Karl betur og staðfastlegar, er
tímar liðu, en nokkur okkar
hinna. Þar kom skapfesta hans
best í ljós og hetjulund leyfi ég
mér að segja, því sterk bein þurfti
til að þola mótspyrnu, sem lengst
af um hann blés.
Enginn þarf þó aö halda að
Karl hafi komið til móts við hin
nýju viðhorf undirbúningslaust.
Hann var vel menntaður lista-
maður, lagði það meðal annars á
sig, gegn tísku og tíðaranda, að
teikna í nokkur ár að hefðbundnu
námi loknu grískar styttur til að
kanna hið klassíska form. Vinnu-
brögð þessi voru annað dæmi um
staðfestu hans og markvissan
undirbúning fyrir lífsstarfið.
Meðal annars þess vegna er form
mynda hans svo þétt og þroskað.
Enda þótt mikill formmótandi
væri, átti hann því láni að fagna
að bera engu að síður mjög næmt
skyn á lit. Þetta tvíþætti, form og
litur, var honum svo eðlislægt að
aldrei gekk annað á hlut hins,
sem er sjaldgæft, einkum hér um
slóðir. Þróun Karls sem málara
var hæg, markviss og án út-
úrdúra, hann vann íengi, ekki
ólíkt vísindamanni, að ákveðinni
hugmynd, sem reynd var í mynd-
röðum til þrautar uns lausn var
fengin. Það verður hlutverk list-
fræðinga framtíðarinnar að
kanna þennan merkilega feri.l
Karls á túlkunarmöguleikum lita
og forma, sem gagntók hann svo
mjög að hann mátti varla vera að
því að bregða sér yfir bæjarlæk-
inn, leit varla upp frá verki fyrr en
kallið kom. Slíkir menn eru vand-
fundnir og dýrmætir hverri þjóð,
þótt oft sé það um seinan metið.
Ég votta ættingjum Karls
Kvarans samúð mína.
Hörður Ágústsson
, Einn af nestorum íslenskrar
myr.dlistar er nú genginn, Karl
Kvaran. Það munu aðrir verða til
að gera úttekt á ferli Karls og
æviskeiði. Það sem við yngri sem
eldri í faginu ættum að festa sjón-
ir á, er við nú minnumst þess virta
félaga, er heiðarleiki hans í list
sinni. Hann varð aldrei keyptur
til að slá af kröfunni um að skapa
frábært myndverk. Mætti það
sjónarmið verða okkur öllu
myndlistarfólki að leiðar-
ljósi.Vertu svo kært kvaddur fé-
lagi og vinur og þökk fyrir sam-
starfið.
Kveðja til barna og annarra að-
standenda.
F.h. F.Í.M.
Hafsteinn Austmann
Karl Kvaran fæddist 17. nóvemb-
er 1924 á Borðeyri, sonur hjón-
anna Ólafs Kvarans ritsímastjóra
og Elísabetar Benediktsdóttur.
Karl nam við Handíða- og rnynd-
listarskólann í Reykjavík á árun-
um 1941-1945 og við Listahá-
skólann í Kaupmannahöfn og
einkaskóla Rostrup Bogesens til
1949. Karl kom mikið við sögu
íslenskrar afstraktlistar með þátt-
töku í fjölda samsýninga og 16
einkasýningum. Kona Karls var
Sigrún Ástvaldsdóttir, sem lést
1970. Þau áttu þrjú börn.
Fimmtudagur 10. ágúst 1989 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5